આ મહિનાનો “બેઠક”નો વિષય-“ના હોય”-
મિત્રો ,આ મહિનાના વિષય પર હેમા બહેનની સુંદર રજૂઆત
ઈન્ડિયાથી પાછી આવી અને બીજે દિવસે સવારે મારા ખબર–અંતર પૂછવા માટે મારા મોટાભાઈનો ફોન આવ્યો, હેલો કર્યું ત્યાંતો ભાઈએ પૂછ્યુ બેન આવી ગઈ ?
હા ભાઈ આવી ગઈ.
બધું બરાબર છે ને ?
હા ભાઈ બધું જ બરાબર છે.
ભલે તો બેન સાંજના તને મળવા માટે આવીશ.
ભલે ભાઈ, સાંજે આવો ડીનર હું અહિયાં બનાવીશ.
તૂ થાકેલી હોઈશ ખીચડી બનાવજે.
ભાઈ જે હશે તે સાથે બેસીને ખાઈશું.
ભલે બેન.
સાંજના ભાઈ આવ્યા જમીને ગપ્પાં મારવા બેઠા.ભાઈએ પૂછ્યું એરપોર્ટ પર જતા આવતાં કોઈ તકલીફ પડી હતી ? મેં કહ્યું લગ્નમા ગઈ હતી એટલે સાથે થોડા ઘરેણા તો હોય જ, અને બંગડીઓ બનાવવા માટે બે લગડી સાથે લીધી હતી. અમદાવાદ એરપોર્ટ પર લગડી માટે માથાકુટ કરી , ઓફિસર કહે ડ્યુટી ભરો , ગમે તેમ કરીને સમજાવીને ડ્યુટી ભર્યા વીના જ બહાર આવી.
મોટાઅભાઈ તરત જ બોલ્યા “ ના હોય “ ડ્યુટી સેની ભરવાની હોય ? સોનુ તો ગમે તેટ્લું લઈ જવાય કોઈ ના રોકે. સાચુ માનવા તૈયાર નથી.
ઈન્ડિયામાં તારી તબીયત કેવી રહી ?
ભાઈ એક વખત ઝાડા-ઉલટી થયા હતા બાકી તબીયત સારી હતી.
લગ્નમાં કંઈ ખાવામાં આવી ગયું હશે નહી ?
ના ભાઈ, મેં એસીડીટી માટે આયુર્વેદીક દવા લીધી હતી.
“ ના હોય ‘ આયુર્વેદીકની કોઈ દિવસ આડ અસર ન થાય, આયુર્વેદીક દવાથી કોઈ દિવસ ઝાડા-ઉલટી ન થાય.
ભાઈ તમને તો ખબર છે મારા પેટનો પ્રોબલેમ, જેમ ખાવાનુ નથી પચતું તેમ દવાઓ પણ નથી પચતી.
મોટાભાઈને દરેક વાતમાં ‘ ના હોય ‘ શબ્દ વાપરવાની બહુ જ આદત છે. કેમકે કોઈ વાત સાથે જલ્દી સહમત ન થાય.માટેજ દરેક વાતમાં તેમના મૉઢામાંથી ‘ના હોય ‘ શબ્દ સરી પડે. ભાઈ તો ઘરે ગયા. સામાન્ય રીતે દરેકની સાથે બનતું હોય છે, આખા દિવસમાં જેની સાથે વાતો થઈ હોય તેનુ રાત્રે મનન ચાલતું હોય. આપણુ મન સવાલ જવાબના મંથનમાં પડી જાય. ભાઈના મૉઢે વારંવાર “ ના હોય ‘ એમ સાંભળીને મને એક પ્રસંગ યાદ આવી ગયો. એક વીક પહેલાં બનેલ ઘટનાના અતિતમા ખોવાઈ ગઈ અને આજે પણ એ વાત પર એટલું જ હસવું આવ્યું.
પ્રસંગ બહુજ મઝાનો છે. સગાં-સબંધી-મિત્ર મંડળ વગેરે મહેમાનો લગ્નમાં પધારે એ તો સામાન્ય વાત છે. લગ્નમાં મહેમાન તરીકે એક નાના ગામમાંથી બે બહેનો જે માસીની દિકરીઓ છે અને ઉંમરમાં પણ સરખાં છે, તે લોકો આવ્યાં હતાં.નાના ગામડેથી હતા ઉંમર ૭૫ ની આસપાસ. ગામ નાનુ આધુનિક સુવિધા નહી. બંને બેનો એકજ ગામમાં પરણાવેલી, બહુ ભણેલી ગણેલી નહી, અબોધ અને ભોળી. નામ હતાં જમના અને ઝમકુ. ગામ તેમને જમનામાસી અને ઝમકુમાસી કહીને બોલાવે બંને બેનોને બહુ જ બને., બહેનો કરતાં બેનપણી વધારે હતા સુખ-દુખની બધી વાતો થાય.જમનામાસી ઘરની બહાર બહુ ન નીકળે તે શરમાળ અને બહુ જ ભોળીયા જ્યારે ઝમકુમાસીને આખા ગામમાં ગૉળ ગોળ ફરવા જોઈએ , રસ્તે ચાલતા સાથે વાતો કરે અને ખબર અંતર પૂછી લે.. ઓલ ઈન્ડિયા રેડિયો જેવા , આખા ગામના બધા સમાચાર તેમની પાસે હોય.અને દરરોજ દરેક સમાચાર જમનામાસીને આપવા માટે તેમને ઘરે પહોંચી જાય.
લગ્નનો મહોલ, હસી ખુશી ભર્યું વાતાવરણ, રાત્રે બધાં જમી પરવારીને બેઠાં હતાં અને છોકરીઓએ ઝમકુમાસીને આગ્રહ કર્યો બા તમે તમારા ગામની નવા જુની કહો, તમારા ગામ વિષે કંઈ કહો. ઝમકુમાસીને પૂછવુ જ શું એ તો બોલવા માટે રાહ જોઈને બેઠાં હતાં.જમનામાસી તરત જ બોલ્યાં જો ઝમકુડી આડા અવરી વાતો કર્યા વીના તે દિવસે તેં જે રોમાયણ કથા અધુરી રાખી હતી તે વાર્તા પુરી કર. તેમણે બધાંને કહ્યું આ મારી બોન કથા હોભરવા બહુ જાય સેં , તેને બહુ હારી વારતા કરતાં આવડેસેં ઝમકુમાસી તરત બોલ્યાં ભલે મારી બઈ. હેં જમની કઈથી બાકી રયુતુ ?
જમનામાસી “ પેલી રોણી કૈકેઈએ રોમને વનમાં જવાનુ વરદોન માંગ્યું તાંથી.”
ઝમકુમાસીને આદત છે કોઈ પણ વાત હોય મીઠું મરચું ઉમેરીને વાત રસ પ્રદ બનાવવી અને આ માસી રામાયણ કથા કેવી કરશે તે તો ભગવાન જાણે. ઝમકુમાસીએ ચાલુ કર્યું, પેલી રોણી કૈકેઈ બહુ મોથાભારી હૉ ભઈ, દશરથે લાડ કરીને તેને છાપરે ચડાવીને વંઠાવી મેલીતી .લોં રોણી પાછાં કોકભુવનમાં રીહયાં આ તો ભઈ રાજા-વાજાં અને વાંદરાં ઝાલ્યાં રે ? એમની મોનીતી રોણીએ તો માગ્યું રોમને વનમાં જવાનુ ?મારો ભરત ગાદીએ બેહે. આ રાજાની અક્ક્લ બેંર મારી ગઈ, આ રોણીને દંડો હંભાર્યો હોય તો હીધી હેંડે.આ માંનીતી રોણી ભારે હઠીલી રાજાએ મનાઈ, હમજાઈ ,મોને તોને. બાપની આજ્ઞા મોથે ચડાવીને રોમ તો હેંડ્યા પણ લખમણ અને સીતા વોહે હેંડ્યા .
જમનામાસી – “ હેં ઝમકુડી ‘ના હોય’ બિચારાં સીતા મોટાં રોણી વનમાં જવાનું ? પેલો લખમણ નવાં લગન થયા બાયડીને હીબકાં ભરતી મેલીને હાલ્યો ગ્યો “
ઝમકુમાસી “ જમની એમાં આટલી દુખી થાયસેં, અજુ હોભરતી જા આગર, દુખ તો અવે આવવાનુસે “
ઝમકુમાસી – ઓણ કોરે રાજા દશરથ રોમનો વિયોગ ના સહન થતાં બે ભોન થઈ ભોય પડ્યા, વૈદે જેમ તેમ કરીને ભોનમાં ઓણ્યા, હોમે હું જોવેસે શ્રવણને તીર માર્યું તે દેખાયું આંધરાં મા-બાપના શરાપ યાદ આયા, આ કરમ કોઈના બાપનુ થયુસે તે આજે થશે, કરમ કોઈને ન છોડે”
જમનામાસી – “ના હોય ઝમકુડી , દશરથે તો જનાવર હમજીને તીર માર્યું તુ “
ઝમકુમાસી – “વનમાં ઝુપડુ બનાયુ ને એમાં રેવાનુ. સીતાએ એક દિ હોનાનુ મૃગલુ ભાર્યુ, બાઈ મોણહ ,એની ખાલનુ મારુ પોલકું બનાવવુ સેં .જીદે ચડ્યાં, રોમને કંઈ સુટકો સે ? લખમણને ભાભીની ચોકી કરવાનુ કઈને રોમ તીર કાંમઠુ લઈ એની વાંહે દોડ્યા, મુગલુ આગર પાછર રોમ , એ રોમ જાય દોડ્યા. મુગલુ તો અલોપ ! જુઠુ બનાવટી મુગલુ , રોમને છેતરવા બધો પેંતરો કર્યો તો, પાછો બુમો પાડે એ લખમણ “
જમનામાસી – “ ના હોય , ઝમકુડી, મુગલુ વરી હોનાનુ ? ભગવોન કોઈ દી છેતરાય ?
ઝમકુમાસી – “ અલી જમની, તને મારી વાત પર વિશ્વાસ નથી ? મેં તો પેલા માત્માના મોએ હોભર્યુ એ કઉછુ.
બેઠેલાં બધાં ખડખડાટ હસી રહ્યાં છે. ઝમકુમાસી બોલ્યાં જો આ છોડીઓ કેટલા દાંત કાઢેસેં તેમને તો વાત ગમી, જમની તને બધી વાતમાં વેંમ આવે સેં.આગર હોભર અવે. રોમના અવાજમાં લખમણે રાડ હોભરી એટલે એતો ભઈની વ્હારે દોડ્યા,.લખમણે મંતર મારી રેખા ખેંચી ભાભીને કીધુ આ ઓરંગશો નહી.હું અમણાં ગ્યો અને અમણાં આયો. મારો ભઈ મુશીબતમાં સેં.
જમનામાસી – “ ના હોય , લખમણે મંતર મારીને રેખા ખેંચી ? ઝમકુડી આગર હું થયું ?”
ઝમકુમાસી – “ શાંતિ રાખ મારી મા ,ઉતાવરી ના થઈશ “
રોમ લખમણ ઝુપડામાં સેં નઈ, એનો લાગ જોઈ એક બાવો ભીખ માગવા આયો ,.સીતા ભીક્ષા આપવા નીકર્યાં લખમણ રેખા ઓરંગવાની ના પાડીતી તેની બાર ના જવાય, પેલો બાવો ઓરંગે તો તે પણ ભસમ થઈ જાય. બાવાએ કીધુ મા, બાર આઈને ભીક્ષા આપો. સીતા બિચારાં ભોરવઈ ગ્યાં ભીક્ષા આપવા રેખા ઓરંગી અને બાવો તેમને ઉપાડી ગયો આ બાવો કોઈ નહી પેલો રાક્ષસ રાવણ.
જમનામાસી- “ ના હોય ઝમકુડી ! સીતા તો મોટાં સતી અને પાછાં દેવી એમને આવા મોણહો અડે તો બરીને ભસમ થઈ જાય “
ઝમકુમાસી – “ અલી જમની આ તો કરજુગ સેં બધુ જ થાય “
જમનામાસી – “ ના હોય, ઝમકુડી રોમ હતા તારે કરજુગ નોતો તુંય શુ તાઢાપોરના ગપ્પાં મારવા બેઠી સેં
ઝમકુમાસી – “ અલી જમની હાચું કઉસું , આગર હોભર, મુગલુ અલોપ થઈ ગયુ એટલે રોમ લખમણ પાછા ઝુપડીયે આયા, સીતા નાં દેખ્યાં , અરે ક્યાં ગ્યાં હશે ? બેઉ તો બોત જેવા થઈ ગયા અવે હું કરીશું ? દોડ્યા જંગલ ભણી, રોમ તો સીતે , સીતે રાડો મારતા જાય , સીતા દેખાયાં નહી, રોમ તો પોકે પોકે રડવા માંડ્યું મોટા ભઈને રડતો જોઈ લખમણે હીબકાં લેવા માંડ્યાં કોણ કોને છાંનુ રાખે ?
જમનામાસી – “ ના હોય , ઝમકુડી, રોમ તો ભગવોન એ હું કોમ રડે ? એતો રડતાંને છોનાં રાખે, ભગવોન કોઈ દી ન રોવે. માત્મા કથા કરતાતા તે ઘડીએ તું ઉંઘી ગઈતી ?
ઝમકુમાસી – “ અલી જમની તૂય ‘ના હોય, ના હોય કારની મંડી સેં, જા મારે કથા નહી કેંવી બીજી આગરની ગોમ જઈને તને કઈશ મનમાં બબડવા લાગ્યાં ‘ના હોય’ ‘ના હોય’ કરીને મારૂ મોથુ ખઈ ગૈ ”
બધી છોકરીઓ બોલી ઉઠી ,બા તમારી કથા બંધ ના કરશો , સાંભળવાની અમને બહુ મઝા પડી છે,નાના મોટા સૌ બોલી ઉઠ્યા મહેરબાની કરીને આગળ કહોને.
ઝમકુમાસી – “ ભલે છોડીયો તમને બધાને મઝા પડીસે ને તો લો આગર હોભરો, માત્મા કથા કરતા તા તારે એમણે કીધુતુ રોમાયણ કથા ભોરેનાથ શીવજી, મા પારવતીને હંભારવતા તા. રોમ સીતાના વીરહમાં રડતાં રડતાં સીતે સીતે કરતાં વનમાં ઓમથી ઓમ ફરતાતા એ જોઈ મા પારવતી બોલ્યાં સોમિ (સ્વામિ) તમે તો કોછો રોમ ભગવોનસે ,ભગવોન ઓમ રડે નઈ, મને જઈને તેમનુ પારખુ કરવા દો, ભોરેનાથે કેટલાં હમજાયાં ના જઈશ, આ તો બ્રહ્મ તેનાં પારખાં નૉ કરાય, મા પારવતીએ હોભર્યુ નઈ ને પારખાં કરવા ગ્યાં”
જમનામાસી – “ ના હોય , ઝમકુડી , મા પારવતી તો શાક્ષાત જગદંબા એમને ય મારી પેઠે જ પુછ્યું, રોમ તો ભગવોન ,ભગવોન કોઈ દી રડે ! “
ઝમકુમાસી – “ મા પારવતીએ સીતાનો વેશ ધર્યો, અને વનમાં રોમની આગર આગર હેંડ્યાં, રોમ તરત ઓરખી ગયા, શાક્ષાત જગદંબા મારાં પારખાં કરવા આયાંસે, એ તો બોલ્યા , મા પ્રણોમ, મા મારા પ્રભુ હું કરેસે તે ખુશી આનંદમાં સેને ? મા પારવવતીને એમની ભુલ હમજાઈ, પછતાયાં જેનુ રટણ મારા સોમિ રાત દાડો કરેસે તેનાં મેં પારખાં કર્યા ,છોનામાંનાં શીવજીની બાજુમાં આઈને બેહી ગયાં, શીવજીએ પુછ્યુ, સતી પારખાં કરી આયાં ? રોમે હું કીધુ ? તોય મા ચુપ . શીવજી અંતરયોમી બધુ જોણી ગયા, માને કયુ આજથી તમે પણ મારાં મા, શીવજીએ સતીને તજી દીધાં “
જમનામાસી – “ ના હોય ઝમકુડી, પારવતીમા આટલાં આટલાં તપ કરી શીવજીને વર્યાં એમની આ દશા થઈ ! ઝમકુડી આગર હું થયું “
ઝમકુમાસી – “ હુ કઉ જમની ,આ બે ભઈઓની તો દશા બેહી ગઈસે, બિચારા ખાધા પીધા વગર વનમાં સીતાને હોધવા ભટકી રયા સે, કોઈ વાવડ નહી મલતા, કોની પોહે જઈ ભાર કાઢવી,પાછા બે એકલા, આવડુ મોટુ વન હોધવા કેમ કરી ? ઓ ભગવોન આવુ દુખ કોઈને અરે દુશમનને ય ના આપશો”
જમનામાસીને કથા સાંભળવાની મઝા આવી કે નહી ખબર નહી પરંતું બધાં હસી હસીને લોટ પોટ થઈ ગયાં, ,સૌ કોઈ એમની નકલ કરતા “ના હોય” એક સાથે બોલ્યા અને ઘરનો ઓરડો હાસ્યથી ગુંજી ઉઠ્યો.
"બેઠક" Bethak 