મિત્રો વિનુ મર્ચન્ટ વાર્તા સ્પર્ધાનું પરિણામ જાહેર થઇ ગયું છે.
પ્રથમ ઇનામ -માનસ-છાયા ઉપાધ્યાય -આણંદ-$૧૦૧
બીજું ઇનામ -ડે-નાઈટ ગ્લાસીસ–અજય સોની -કચ્છ -$૭૫
ત્રીજું ઇનામ બે વાર્તામાં વિભાજિત થયું છે.-$૨૫
૧-મારું અસ્તિત્વ -પ્રજ્ઞા દાદ્ભાવાળા-
૨-પડછાયો -શ્રદ્ધા ભટ્ટ
આશ્વાસન ઇનામ પણ બે વાર્તામાં વિભાજિત થયું છે.-
૧-એનું સત્ય -રાજુલ કૌશિક
૨-ચૂટકીભર સિંદુર -કલ્પના રઘુ
પ્રથમ ઇનામ -26-માનસ
ઊંઘ પુરી થયાનો ભાવ જાગ્યો. રહી સહી નિંદરને ખસેડવા તેણે શરીર પરથી ચૉરસો હટાવી બંધ આંખે જ આળસ મરડી.
“મરડાવાને બદલે શરીર આમ વળ્યું કેમ ?” તેલ પાયેલી રાશ જેવી લીસ્સી અને બળુકી અનુભૂતિએ તેની ઊંઘ ઉડાડી દીધી હતી. “શું હું ઊંઘમાંથી જાગી છું કે નવો જન્મ પામી છું?” તેને સવાલ થાય છે. જે સ્થળે શરીર ફેણ માંડીને બેઠું છે, તે
તેને અજુગતુ લાગે છે. સામેની દિવાલેથી ફેંકાતી ફિલ્ટર્ડ, ઠંડી હવા આમ તો સર્પદેહને ધર્માનુસાર કનડવી જોઈએ. “મને કેમ અહીં અનુકુળ લાગી રહ્યુ છે? આ સ્થાન તો કોઈ મનુષ્યનેઅનુકૂળ છે. હું અહીં કેવી રીતે હોઈ શકું? જો કે, આમ વિચારવું એ મનુષ્યજન્ય નથી શું? તો શું હું સર્પ નથી?”
આ બધા વિચારોને છેડે તેના ચિત્તમાંથી ભારે વિજ પ્રવાહ પસાર થઈ જાય છે, જેને કારણે તેની સ્મૃતિ ફેણ માંડી બેઠી થઈ જાય છે. “હું તોમાયા છું. આ મારો બેડરૂમ છે.” એ સાથે, માયાની આંખ સામે માયાની કાયા આવી જાય છે. શરીરમાં અનુભવાતો પરિચિત કંપ તેને દુવિધામાં નાખે છે. “ઓહ! કેવું સ્વપ્ન હતું!” જો કે, પેલી લસલસતી બળુકી અનુભૂતિ માયાને એટલી જ વાસ્તવિક લાગે છે. એકસાથે સંસ્મરણ અને સ્વપ્નવત્ લાગતી એ અનુભૂતિની કાર્યકારણ ગડ બેસાડવા જાય, ત્યાં માયા જુએ છે કે તેની ત્વચા પર સાપની ચામડી ચઢી રહી છે.
“ડર કે આશ્ચર્ય કેમ નથી થતું ? છટ્, સ્વ અંગે પોતાને નવાઈ થોડી હોય? પણ, કયો સ્વ? આ નજર સામે સળવળે છે તે કે જે આ વિચારે છે તે?” ત્યાં તો, માયા જુએ છે કે સાપના તરંગરુપ વળાંકોમાંથી એક એક જોડી હાથ પગ સ્તન હોઠ કાન વગેરે પ્રસરી રહ્યાં છે. “ઈચ્છાનું બળ અમાપ હોય છે. શું આ શરીરબદલાની રમત મારી જ ઈચ્છાશક્તિનું પરિણામ છે?”
માયા વિચારે છે.
“હા. મન ત્યાં માળવા. માળવા સર કરી જ લેવું હવે તો !”
રાશ જેવું શરીર તંગ થઈ ફૂંફાડો ફેંકે છે. “ઘણું સહ્યું. ખબર પાડી દઉં બધાને. સારું થયું ટેવવશ આને સંગ્ર્હ્યો! હવે તો કામ કાઢી જ લઉં.” મનને ખૂણે લપાયેલો સાપ બેઠો થઈ બબડે છે. વિષની બધી કોથળીઓનાં મોં એક સાથે ખુલી ગયાં છે. આ આવી મળેલ તકનો ઉપયોગ કરી લેવાનું માયાસર્પ આયોજન કરે છે. જડી આવ્યા પછી સર્પપણુ જતું રહેવાનું નથી. પણ, તેને ઉતાવળ છે હિસાબ કરી નાખવાની.તે શરુઆત નજીકથી કરવા ધારે છે. પણ, અત્યારે એવું કોઈ જડતું નથી કે જેને દંશ દઈ શકાય. તેના ઈન-લૉએ પુછાવ્યું હતું રહેવા આવવાનું. કહેતા હતા કે, “મુન્નાનો ભમરડો મળ્યો,માળિયું સાફ કરતાં કરતાં. એટલે, તમને બધાને મળવાનું
મન થઈ આવ્યું છે.” માયાસર્પ મનમાં જ ગોઠવે છે, “આવવા દો એમને.” પણ, એ આવે ત્યાં લગી? માયાસર્પ યાદી બનાવે છે:દંશ યોગ્ય સગાં, ફૂંફાડાને લાયક સહકર્મી અને બૉસ, વિંટાઈ જઈ કરોડ તોડવી પડે તેવા પાડોશી, આખે આખા ગળી જવા પાત્ર પિયરીયા. વિષાક્ત ઉચ્છવાસ ફેંકતા નસકોરાં જાણે કે બોલે છે,
“શું નથી કર્યું આ બધા માટે! પણ, કોઈને કદર ખરી?” પછી તે ગણતરી
માંડે છે, “સાપપણાને સાર્થક કરવા જેટલા વિકલ્પો તો છે મારી પાસે.” જો કે, માયાનું મન સાપના શરીરમાં ય એ જ વિકલ્પો સાથે સંકળાયેલા સુખદ સંસ્મરણોનો મીઠો કંપ આપી જાય છે. એ
સ્મૃતિથી માયા મુંઝાય છે અને કાંચળી ઉતારે તેવા અણીદાર સવાલો પોતાને પુછી બેસે છે, “ક્યાંથી પ્રવેશ્યું આ ઝેર? કદરનું કાટલું શેના થકી ઘડાયું? હકની લડતે
સિક્કાની બીજી બાજુને ઘસી નાખી છે કે શું?” પણ, પેલી રાશ વળ છોડે એમ નથી. જે બાબતોને તે કડવો ઘૂંટ સમજી ગળી ગઈ હતી, તેમને ગાળવાનું ચૂકાઈ ગયું લાગે છે.
નાની નાની વાતો ક્યારે સાપ જેટલી લાંબી અને ઝેરી થઈ ગઈ તેનો માયાને ખ્યાલ પણ ના આવ્યો. સર્પ મંડિત માયાની યાદીમાં કોઈ બાકાત નથી; ના કોઈનો મુન્નો, ના એની અને મુન્નાની મુન્ની. આ વાત ધ્યાનમાં આવતાં જ માયાનો માતૃદેહ બચાવમાં કંપે છે, “ના, ના. મુન્ની ના હોય આ યાદીમાં.
મારી મુન્ની !” કોઈ ઊંડા કુવામાંથી અવાજ પડઘાય છે, “સાપણ પોતાના ઈંડા ય ખાય!” એક ઝાટકે માયા પાછી પ્રકટી આવે છે. હડી કાઢતા પાશવી શ્વાસ ક્રમશઃ માનવીય લય પામે છે.છતાં, હજી કોઈ ઝીણી કાંકરી ચોંટેલી છે તેના ચિત્ત પ્રદેશમાં.જે નડે તો છે જ, સાથે સાથે તેના હોવાપણાની યાદ પણ અપાવે છે. એક ખૂંચતો કણ માયાની ચેતના પર હાવી થઈ ગયો છે.
ઈચ્છાબળથી અંજાયેલ સર્પિણી માયા નીકળી પડી છે.સચરાચરમાં સરસરાટ. કોઈને તેનું આ રુપ અજાણ્યું નથી લાગતું એની તેને ય નવાઈ લાગે છે. “કોઈ મને ધ્યાનથી જોતું નથી કે પછી મારું આ રુપ મારા ધ્યાનમાં આવતા પહેલાં બધાને ખબર છે? કે પછી આ ઉઘાડી સ્વિકૃતિ છે! ” બેવડી વૃત્તિઓમાં રમી રહેલો માયાજીવ પોતાની અસલિયત ઓળખવા મથે છે. એક તરફ તેને સત્તાનો મદ આકર્ષે છે અને બીજી તરફ કોઈ પુર્વ પરિચિત નમણી શક્તિ તેને સાદ દે છે.માયાસર્પ જુએ છે, બધી આંખમાં, ક્રમશ: બચાવ પ્રયુક્તિ,ફફડાટ, શરણાગતિ અને પોતાની વિજય પતાકા. જો કે,કેટલીક વ્યક્તિઓ છે, જે ઉત્ક્રાંત “ૐ”ને પચાવવામાં રત છે.પણ, વિજયાસક્ત તાકાત ચાખી ગયેલ પાશવીય ચિત્તને,એમને ગણતરીમાં લેવાની જરૂર નથી જણાતી. અમુક તેના જેવાંય છે. એ બેવડા ચિત્તવાળામાંથી કેટલાક, તેની માફક,અચાનક આવી મળેલ તાકાતથી અભિભૂત છે અને તેને બેલગામ વાપરવા પર ઉતરી આવ્યા છે. કેટલાક હજી ‘હું કોણ છું?’ના પ્રશ્નાર્થમાં અટવાયેલા છે. એમાંના મોટાભાગના કાં તો ફૂંફાડા કાં તો તાકાતથી અંજાઈને એરુજુથમાં જ ભળવાના છે.
સર્પ જુથના વધી રહેલા ઝેરીલા વર્ચસ્વ પછી પૃથ્વી પાતાળલોકમાં ફેરવાવામાં ઝાઝી વાર જણાતી નથી. “અગાઉ પણ આવી તક ઊભી થઈ જ હશે ને!” માયાને ભણેલો ઈતિહાસ યાદ આવે છે.
“થઈ હશે નહીં, થઈ હતી, થતી રહી છે. પૃથ્વી પર રાજ કરવાની ઝેરી એષણાઓ ક્યારેય શમી નથી. તો પણ, કેમ માનવતા જ જીતી છે?”પોતાના આ વિચારો અંગે રાજી થવું કે શોક કરવો તે માયાજીવ નક્કી નથી કરી શકતો. બીજા સ્થળોએથી પણ ઠંડા લોહીકુળના વંશજ ઉઘાડેછોગ દરમાંથી બહાર નીકળ્યાના સમાચાર છે. આખરે શિતનીદ્રા પુરી કરવાની તક મળી છે સર્પકુળને. ઠંડું લોહી ઉકળ્યુ છે. “નમ્રતા એટલે નબળાઈ.” એ તેમનો મુદ્રાલેખ છે. સત્તાધારી તાકાત સહનશીલતાને ફગાવે છે. “અનુકુલન? સાહચર્ય ? વૈવિધ્ય? ના! અમે જ હવે. કાં અમારી સાથે કાં અમારી સામે.” એવા આક્રમક વલણ સાથે તેઓ સત્તા કેન્દ્રો પર ગૂંચળું વળી જામી પડ્યા છે. મનોરંજનમાં મસ્ત જીવોને તો આસપાસ શું ચાલી રહ્યું છે તેની સુધ પણ નથી. “આજકાલ સાપ બહું દેખાય છે.”
એમ સ્ટેટ્સ અપડેટ કરવાની સોશીયલ મિડિયા ફરજ
નિભાવી, સ્ટેન્ડ અપ કૉમેડી પર;નું સ્માઈલી ચીપકાવી, ગુંચળુ થઈ વ્યવસ્થા તંત્રમાં મણકો બની પરોવાઈ જાય છે તેઓ. નવા નવા રમકડાંથી રાજી થવા લાગેલી, રોજ નવી નવાઈ માંગવા લાગેલી આ બેપગી જાતે,જુઓ ને, “અમને ય ફૉર આ ચેઈન્જ વધાવી લીધા છે !”એમ એરુસમુહ હાસ્યના હિંસકારા કરે છે. “એય ને હવે ફૂંફાડા,સુસવાટા, સરસરાહટ, દંશ અને ઝેરની પિચકારી. સાપને મન મળે તો શું શક્ય નથી!” પણ, મનની જ મોંકાણ છે. “આ લાગણી કોની છે?” વળી વળીને મનુમન બેઠું થઈ સવાલો ઊભા કરે છે, મીઠી લાગણીઓ તાજી કરે છે.વાતે વાતે છાસીયા કરતી અને ઝેર ઑકતી લુલી પાછળથી વળી વળીને માયા બેઠી થાય છે. “સત્તા હાથવગી લાગે ત્યારે આમ હારી જવાનું મન કોને થાય છે?” ગૂંચળું છોડી, કરોડરજ્જુ પર બેઠું થતાં જ માયા મન સ્નેહભીની સ્મૃતિઓમાં સરકી જાય છે.
“એમના મુન્ના પાછળ ઘેલા કાઢતા સાસુ-સસરા; સંગીત માટે ઝૂરતો ને ખાનગીમાં ગીત ગણગણ્યા કરતો અકડુ બૉસ; છેવટે લીમડીના બહાને ઘરમાં ડોકું કરી, મીઠી ઈર્ષાને બહાને મારા સુખથી રાજી થતી પાડોશણ; મારી ઉપલબ્ધિઓને પોતાની માની ફુલાતા પિયરીયા.” માયાની દ્રષ્ટિ એ જ દ્રશ્યો સાફ નજરે જુએ છે.તેની નાભીમાંથી ધ્વનિ ઉઠે છે, “શક્તિ તો સહન કરવામાં છે. ઉપવાસ કરે માયા, મુન્ની માટે, મુન્ના માટે.”
સાપની પ્રકૃતિમાં તરબોળ હોવા છતાં, માયામન પોતાનું દાપુ માગતું હાજર થઈ જાય છે, નિયમિતપણે. ફૂંફાડો માર્યા પછી તે પસ્તાવાના ઝરણે માથાબોળ સ્નાન કરે છે. સાપ વૃત્તિમાં લાબો સમય રહ્યા પછી પણ, સંસ્કૃત મન વારે તહેવારે હાજર થવાનું ચુકતુ નથી. ઈચ્છાની ઉપરવટ, રસાયણોની રમઝટની પાર જઈ માનવીય ડહાપણ કરોડરજ્જુ પર ઊભું થઈ આવી ચઢે છે. એ પાછું એકલું નથી ઊંચકાતુ, માનવતા એના પડછાયાની જેમહાજર રહે છે. તેને કારણે, પોતાનામાંના સાપને જોયાનો અનુભવ માયાને શરીરમાં સચવાયેલી જુદી જુદી પશુતા ઓળખાવામાં ઉપયોગી થાય છે. આવેગોનો ઉન્માદ તેને
સમજાય છે. જંગલના નિયમ અને જીવનના લયને તે પોતાની ભીતર અનુભવે છે. હિંસ્ત્ર વૃત્તિઓને ઠારીને,વાળીને, ઓગાળીને રચાયેલા, ધર્મની ય પારના દેશની સ્થિતિ તેની અંદર પોતાની હાજરી વ્યક્ત કરે છે. પશુતાની ઉપસ્થિતિમાં પોતાની માણસાઈ તેને વધુ તિવ્રતાથી પરખાય છે. કોષના રસાયણ લાખ કોશિશ કરે ટેવોના ચક્રને
ફરતું રાખવાની, માનવતાની માસ્ટર કી તે ચક્રને સ્વિચ ઑફ કરી દે છે. સાપને છછુંદર ગળી જાય છે. મોટા થઈ ગયેલા મુન્ના સાથે સંલગ્ન થયેલી ગ્રંથીઓ ભમરડાવાળા મા-બાપના કૉલ ઝીલવા લળી પડે છે. આવી સ્નેહસ્નિગ્ધતા જ સાપણની ઈચ્છાશક્તિને લપસાવે છે. ઊભા રહેવા ઘડાયેલી કરોડરજ્જુ દંડવત્ માંડે છે મમ્મી-પપ્પા સામે અને સાવ ઓગળી જાય છે
મુન્ના-મુન્ની સામે. સાપ તો શું, જનીનમાં સચવાયેલી બધી પૂર્વપશુતાને અતિક્રમે છે પ્રેમ રસ. માયા જુએ છે કે ક્રોમોઝોમમાં સચવાઈ પડેલો સાપનો કણ આખરે પ્રેમ રસમાં ઓગળી જાય છે. જાણે કે, અગ્નિ સંસ્કાર પામ્યા પછી ગંગામાં સર્પપણાની રહી સહી રાખને મુક્તિ સાંપડે છે.
માયાની આંખ ખુલી ગઈ છે. જાગવામાં મોડું થયું છે. ઘી સભર ધુમાડાની ગંધથી દોરવાઈ તે આંગણે પહોંચે છે. મુન્નો કહે છે,
“સવાર સવારમાં તારા પ્રિય સોવેનિયરને અગ્નિદાહ દેવો પડ્યો. કિડીઓએ ફેણ કોતરી ખાધી. કાંચળીની પૂંછડી જ બચીતી અને એ ય તને જોવી ના ગમે તેવી.”
મમ્મી- પપ્પાના જાપની પશ્ચાદભૂ સાથે, મુન્નાના જમણા હાથને પોતાનો જમણો હાથ અડાડી માયા આહુતિમાં
સહભાગી થાય છે.
_છાયા ઉપાધ્યાય
આણંદ
9427857847
*********************************************************
બીજું ઇનામ 24-ડે-નાઈટ ગ્લાસીસ
એ માણસ દૂરથી આવતો હોય તો પણ તમે એને ઓળખી કાઢો. એક તો એની ચાલના કારણે, અને બીજા એના સફેદ વાળ. જાણે જન્મથી જ સફેદ હોય એમ વાળમાં સમ ખાવા પૂરતી પણ કાળાશ નહીં. આ વાતનો તેને લગીરે અફસોસ નહીં. એક જમાનામાં પોતાના કાળા વાળ પર ગુમાન હતું. બોલબેટમ અને રાજેશખન્નાકટ વાળ. એક લટ હવામાં રમતી રાખતો. એકાદ-બે ફોટા પણ પડાવેલા. પણ હવે એ બધી વાતોનો એને મન કોઈ મતલબ ન હતો. એ બધુ પાછલા જન્મ જેટલું દૂર અને ધુંધળું લાગતું હતું. આંખ સામે જે દશ્ય હતું એ વિચારોને દૂર જવા માટે રોકતું હતું. એની ચાલ સાવ ધીમી અને બેમતલબની હતી. એ ગમે તે કામે જતો હોય, ગમે તે વિચારતો હોય એની ચાલ પર કોઇ અસર ન પડતી.
એ દિવસ ચઢ્યે બહાર આવતો. નજર નીચી રાખીને ચોક્કસ ગતિમાં પોતાની ધૂનમાં ચાલ્યો જતો.આંખો પર ડે-નાઈટ ચશ્મા પહેરતો. સામે જોનારને એની આંખોમાં કશું ન દેખાતું. ઘરમાંથી બહાર નીકળતાં જ આંખો તડકામાં કાળા થઇ જતા ચશ્માના કાચ પાછળ છૂપાઇ જતી. કોઈ સાથે કશી વાતચીત ન કરતો. હાથમાં વરસોથી એક મરૂન રંગની થેલી રહેતી. જે જતી વખતે ખાલી અને આવતી વખતે ભરાયેલી રહેતી. જતી વખતે એ એકચોટ તો થેલી લેવાનું ભૂલી જ જતો. પછી ગૅટનો આગળિયો ખોલીને વચ્ચે ઊભો રહી જતો. હવામાં ડોલતાં આસોપાલવને જોયા કરતો. પીળા પડી ગયેલા પાંદની ખરવાની રાહ જોતો હોય એમ જોઈ રહેતો. એ કશુંક બોલવાનું વિચારતો અને પાછળ નજર કરતો. ત્યાં જ એની નાની દીકરી થેલી લઈને એની સામે ઊભી રહી
જતી. એને ન જોવું હોય તો પણ એની નજર દીકરીના ચહેરા પર અછડતી ફરી વળતી. અવાવરું વાવમાં જોતો હોય એમ જોઈ લેતો. કશુંયે કળાતું નહીં. કાળા, કૃષ ચહેરા પર આંખના ડોળા અલગથી લગાવ્યા હોય એવું લાગતું. ચહેરા પરના ભાવ શોધવા ઘડીક જોઈ રહેતો, પણ કશું સમજાતું નહીં. એની દીકરી પેંડા લાવવાનું કહેતી. એ માથું હલાવીને હા પાડી દેતો. લગભગ એકાદ મહિનાના અંતરે ઘરમાં પેંડા આવતા. પોતે જ લઇ આવતો. પરંતુ પોતે એમાંથી એકેય પેંડો ન ચાખતો. જે મહેમાનો માટે પેંડા આવતા એ આવીને ખાઇને જતા રહેતા. પછી રાહ જોવામાં ને જોવામાં બીજીવાર પેંડા લઇ આવવાનો સમય આવી જતો. હવે તો એ સમય પણ લંબાતો જાય છે.
બીના, બિટ્ટુને રાખજે. હું ન્હાવા જાઉ છું. અંદરથી અવાજ આવતો અને બાપ-દીકરી નોખા પડી જતા.
અંદરથી બિટ્ટુને બચી ભરવાનો અવાજ છેક બહાર સુધી ખેંચાઇ આવતો. એ સાંભળ્યા વિના જ ચપ્પલ ઘસડતો શેરીમાં ચાલ્યો જતો. થોડું ચાલ્યા પછી ભૂલો પડી ગયો હોય એમ આમતેમ જોયા કરતો. પરિચિત દ્શ્ય છે એની ખાતરી થતી પછી આગળ વધતો. મનમાં સતત અવિશ્વાસ રહેતો કે ક્યાંક બીજે જઇ રહ્યો છું. એને હંમેશા ભાગી છૂટવાની ઈચ્છા થતી. ઘરેથી નીકળતી વખતે થતું જ કે પાછાં નથી આવવું. પરંતુ પગ ફરી પાછા ઘરે જઈ પટકાતાં. અને ફરી પાછું એજ બધું. પરિચીત ઘસાઈ ગયેલા દશ્યોની હારમાળા. આંગણામાં ફેલાયેલા આસોપાલવના બેઠા ઘાટના ઝાડ નીચે બેઠો બેઠો જોયા કરતો. બિટ્ટુ, બીના, મોટી, ઘરની અંદરની સામેની દીવાલ પરનો આછો પડી ગયેલો વાદળી રંગ અને એમાં અલગ પડી જતી હાર ચડાવેલી તસવીર. બધું અંદર ઘુમરાયા કરતું. બિટ્ટુ ચાર વરસનો થવા આવ્યો હતો. મોટી કાંઇ નિર્ણય લેતી ન હતી. નાનીના ચહેરાની નિસ્તેજ ચામડી જોઇને જીવ બળ્યા કરે છે. મોટી કશી વાત જ નથી ઉચ્ચારતી. અને એ બાપ ઊઠીને દીકરીને શું કહે.
એને તો હજી એ પણ નથી ખબર કે શું વાંધો પડ્યો હતો અને હવે આગળ શું કરવાનું છે. એની મા હોત તો બધું પુછત. એ હોત તો કદાચ દશ્ય પણ કાંઈક અલગ હોત. હવે તો મોટીને કશું યાદ જ ન હોય એ રીતે વર્તે છે.
રાત-દિવસ ઊગીને આથમી જાય છે. રોજ ચાલ્યું આવતું દ્શ્ય ભજવાય છે અને એ જોયા કરે છે.
સવારે બાથરૂમમાં ન્હાવા ગયેલી મોટી અડધા કલાકે બહાર નીકળતી અને નાની ન્હાવાની રાહ જોતી હાથમાં ટુવાલ લઇને બહાર બેસી રહેતી. એને ન જોવું હોય છતાંય બાથરૂમમાંથી બહાર આવતી મોટીનાં ચહેરા સામું જોવાઇ જતું અને મનમાં અપરાધભાવ જાગી જતો. મન કશીક ગણતરીઓમાં પડી જતું. આંખ સામે ઘરની
પાછળના ભાગમાં આવેલા જૂના કૉમ્પ્લેક્ષની અંધારી શેરી આવી જતી.
ઘણીવાર મોટી સાંજટાણે બહાર જતી.બિટ્ટુ ઘરે રમતો હોય. નાની ઘરના કામમાં પડી હોય અને એનો જીવ ચચરવા માંડતો. નાનીને પૂછતો પણ એને કશી ખબર ન હોતી. કપાળ પરના સળ વધુ ઘાટા થઇ જતાં. એ પગ ઘસડતો બહાર નીકળતો. સાંજની પાછળ અંધારુંપડ્યું હોય એમ આકાશ રંગ બદલવા લાગતું. આમતેમ દોડતી નજર કૉમ્પ્લેક્ષની અંધારી શેરી બાજૂ અટકતી અને પગ થંભી જતા. એને થતું કે આંખ પરના ડૅ-નાઇટ ચશ્માના કાચ તડકા વિના જ કાળા થઇ ગયા છે. શેરીમાં કશું નથી દેખાતું. અચાનક અંધારામાંથી મોટી બહાર આવતી. નીચા મોઢે સડસડાટ ચાલી જતી.
બહાર ગલ્લે ઊભેલા માણસો એની ચાલને જોયા કરતા. એના ચહેરા પર કાળાશ લીંપાઇ જતી. એને ચક્કર જેવુંઆવી જતું. અજાણી ગંધ નાકમાં ભરાઇ જતી. એ મોટીના પગલે ઘર બાજુ વળતો. ઘરે આવતાં જ અગરબત્તીની સુગંધ ઘેરી વળતી. પરાણે એના હાથ જોડાઇ જતા. લીન થઇને કશુંક ગણગણતી નાનીનો ચહેરો જોયા કરતો
અને બાથરૂમમાંથી બહાર આવીને મોટી એની બાજુમાં ગોઠવાઇ જતી. એ બન્નેના ચહેરાને વારાફરતી જોઈ રહેતો.
એ પછી આંખ સામેની મૂર્તી તરફ જોવાનું મન ન થતું.
આવું ઘણીવાર બનતું. હવે એ પુછવાનું પણ ટાળતો. એકાદવાર મોટીને સામે બેસાડીને વાત કરી લેવાનો વિચાર આવેલો. પણ એના માટે વાત કરવા જેટલી હિંમત એકઠી કરવી મુશ્કેલ બની જતી. એ કળાવા જ નથી દેતી કે એના મનમાં શું ચાલે છે. એ વિચારે ચડી જતો. એના વિચારો આગળ જતાં જ કૉમ્પ્લેક્ષની અંધારી શેરી પાસે અટકી જતાં. આગળ કશું જોઈ શકાતું નહીં. એ અંધારાથી ડરી જતો અને આંખો ઢળી જતી.
મોટી વિશે જાતજાતના વિચારો આવતાં. ક્યારેક ન ઈચ્છવા છતાં ખરાબ દ્શ્ય આંખ આગળ આવી જતું. માથુ નકારમાં ધુણાવતો પણ ચોંટી ગયેલા વિચારો ન ખરતા.
એ દરરોજ રસોડામાંથી ખરલમાં ચટ્ટણી વાટવાનો આવતો અવાજ સાંભળતો અને ખિન્ન થઇ જતો. નાની શાક સમારતી. લોટ બાંધી રાખતી. પણ વઘાર તો મોટી જ કરતી, રોટલી પણ મોટી જ ઉતારતી. એ કામો ક્યારેય નાનીના હાથમાં આવતા જ નહીં. એ બાબતે નાની હંમેશા નાની જ રહેતી. મોટી સાથે રહીને પણ નાની કેટલીક વાતો શીખી ન હતી. આ વાતનો આનંદ કરવો કે અફસોસ એ તેને સમજાતું ન હતું.
બિટ્ટુ હવે જાત-જાતના સવાલો પુછતા શીખ્યો હતો. ઘણીવાર એવું કશું પૂછી બેસતો જેનો કોઇ પાસે જવાબ ન હોય. બિટ્ટુના સવાલ પછી ઘટ્ટુ મૌન છવાઇ જતું. પછી એ ઊઠીને બહાર ચાલ્યો જતો. પોતાની રોજની જગ્યાએ આસોપાલવના ઝાડ નીચે બેસી રહેતો. ત્યાં બેસીને નાનીને બિટ્ટુ સાથે રમતી જોયા કરે. બિટ્ટુ રમતમાં
નાનીની છાતી પર હાથ મારતો અને નાની સ્હેજ ધ્રુજી જતી. જે એને આટલા દૂરથી પણ સ્પષ્ટ દેખાઈ આવતું.
મોટીએ ધોયેલા કપડા સંકેલતી વખતે અમુક કપડાં હાથમાં આવતાં નાનીના હાથ અટકી જતા. આવું ઘણું બધું બનતું. જે એની આંખોથી અછાનું ન રહેતું. પણ એ આંખ આડા કાન કરી દેતો. ફિલ્મની રીલની જેમ સતત એની આંખ સામેથી દ્શ્યો પસાર થઇ રહ્યા હતા. અને તે જોયા કરતો હતો.
મોટીની બહાર અવર-જવર વધી હતી અને એ બને ત્યાં સુધી બહાર જવાનું ટાળતો. જ્યારે પણ બહાર જતો ત્યારે એને થયા કરતું કે આસપાસની આંખો એને જોયા કરે છે. સતત વીંધ્યા કરે છે. દરેક વખતે વીંધાવાની હવે એનામાં શક્તિ રહી ન હતી. ક્યારેક નાની વસ્તુ લેવા બહાર જતી ત્યારે શેરીના કૂતરાં એની સાથે અડપલાં કરતા સાથે ચાલ્યા જતા. એ જોઈને ખિન્ન થઈ જતો. નાની કૂતરાંને રમાડતી ચાલી જતી. બહારનું કામ હોય તો એ મોટીને કહી દેતો. મોટી જતી અને આવતી એ દરમ્યાન એનામાં અને પોતાનામાં ઘણો ફરક પડી આવતો. મોટીના ચહેરા પરથી ટપકતો ચીકણો સંતોષ એ ઝીલી ન શકતો. એને લાગતું કે એના ચશ્માના કાચ હંમેશા માટે કાળા રહે તો સારું. બિટ્ટુ મોટો થતો જતો હતો અને નાની નાની જ રહી હતી. એની આંખ સામેના દશ્યોમાં ખાસ ફરક પડ્યો ન હતો. ઘરની દીવાલનો રંગ આછો પડી ગયો હતો અને તસવીર પરનો હાર બે વરસથી બદલ્યો ન હતો. ક્યારેક વળી એનું ધ્યાન એ બાજૂ જતું, એ સિવાય દીવાલના ધાબા સાથે તસવીર ભળી ગઈ હતી. તસવીરમાં સમાઇને પણ એણે ભળી જતા આવડ્યું હતું.
આસોપાલવનું ઝાડ જાણે એનું સાથી બની ગયું હતું. એના સવાર-સાંજ ઝાડ નીચે પસાર થતા. ક્યારેક ભૂલું પડેલું પક્ષી ટહૂકો કરતું તો એ રાજી થઈ જતો. ઘરમાં સ્થિર થઈ ગયેલી એની નજર પાછી ખેંચાતી. ટહૂકા સાંભળી ભીતર શાતા વળતી. અંદરનો કોલાહલ થોડીવાર માટે શાંત પડી જતો. હમણાંથી આસોપાલવના ઝાડમાં ચકલીઓની આવન-જાવન વધી હતી. સાંજે તો આખું આકાશ સાથે લઇને ટોળું આવી ચડતું. આસોપાલવના પાંદ ઢંકાઈ જાય એટલી બધી ચકલીઓ આવતી. તીણા અવાજથી આંગણું ભરાઈ જતું. ચકલીઓને અવાજ કરતી સાંભળીને એ ક્ષણિક મલકાઈ ઊઠતો. એનું સ્મિત એના વિશ્વાસભંગનું પ્રતિક હોય એવું લાગે. એને વિશ્વાસ ન હતો કે એના આંગણે પણ અજાણ્યું કોઈ આવશે. અને ચકલીઓને જોઇને એ ધરાર ખોટો પડતો. ચકલીઓનો અવાજ સાંભળીને નાની દોડતી બહાર આવીને ઉંબર પાસે ઊભી રહી જતી. આસોપલવના ઝાડને નિસ્પલક જોઈ રહેતી. એની આંખોમાં સળવળાટ ઝીલાઇને ખોવાઈ જતો. એ જોયા કરતો પહેલાની જેમ. ભીતર કશુંક શરૂ થતું અને સમી જતું. નાની આખો દિવસ ઘરનું કામ કર્યા કરતી. સાંજે ઘડીક નવરી પડતી તો અગાસી પર ચક્કર લગાવવા જતી. એ છૂપાઈને એને જોયા કરતો. આસપાસના ઘરોની ખાલી અગાસી અને નાનીની ચારેબાજૂ ફરતી ખાલી નજર એને આરપાર નીકળી જતી. અંધારાની રાહ જોયા વિના જ નાની નીચે ઊતરી આવતી.
ઝડપથી પસાર થઈને અંદરના રૂમમાં પલંગ પર ઊંધી પડી રહેતી. નાની નીચે ઊતરતી એ પછી તરત જ પોતે ઊપર ચડતો. ચારેબાજૂ જોઈ લેતો. એની નજર કોમ્પ્લેક્ષની બેરંગ દીવાલો પર ચોંટી જતી અને ભીતર ચિરાડો પડતો. જાણે એનો પડછાયો અગાશી પર પડતો હોય તેમ એ પાછળ ખસી જતો.
અંદર નાની પાસે જઈને બેસવાનું મન થતું. ધ્રૂજતા શ્વાસને પંપાળીને વાસો પસવારવાની ઈચ્છા થઈ આવતી. પરંતુ એના પગ અટકી જતા. એ કશુંયે ન કરી શકતો. એની આસપાસ કોમ્પ્લેક્ષનું અંધારું ઘેરાઈ આવતું. નજર આસપાસ ફરી વળતી. મોટી ક્યાંય દેખાતી નહીં અને એને ફાળ પડતી. માંડ ચાલતા પગ ઊંબર પાસે જ અટકીને પાછા વળતા. એ આસોપાલવના ઝાડ નીચે બેસી રહેતો. નજર બહાર લંબાયેલી રહેતી. અંધારું ઢોળાઇને રેલાઇ જતું પછી રોડલાઈટ ઢોળાયેલા અંધારાને એકઠું કરવા આવતી. ત્યાં સુધી એની નજર શેરીની ધૂળ સરખી ચોંટેલી રહેતી. એ અંધારું ફંફોસતી નજરે ઘડીક લંબાયેલી શેરીના છેડે તો ઘડીક ઘરના અંધારામાં
જોઈ રહેતો. આંખ સામે કાળાં ધાબા છવાઇ ગયા હતા. કશું દેખાતું ન હતું. બેસી શકાતું ન હતું. ઊઠીને અંદર જવાનું મન થતું પણ શેરીના મોઢે છવાયેલો અંધકાર એને ત્યાંથી ખસવા દેતો ન હતો. જેટલી દૂર પહોંચે એટલ દૂર નજર તાણીને એ જોયે રાખ્યું. અંધારામાં એક ટપકું દેખાતું હતું. એક ઓળો ઉતાવળી ચાલે આ તરફ આવી
રહ્યો હતો. એની પાછળ જમીન સુંઘતું કૂતરું પણ આ બાજૂ આવી રહ્યું હતું. એને રીતસરની ફાડ પડી. એને લાગ્યું જાણે તેના ડેનાઈટ ચશ્માના કાચ તડકા વિના જ કાળાં થઈ ગયા છે. એણે ઝડપથી ઘરની અંદર જવા પગ ઉપાડ્યા.
* * *
Ajay Soni,Ram nagar, plot no. 99-A
Anjar-370110,Dist. Kutchh
Mo. 9033843805
************************************************
ત્રીજું ઇનામ -17-મારું અસ્તિત્વ
ડોરબેલ વાગે છે. સ્નેહા દરવાજો ખોલે છે,સામે સુધા અને સુકેતુ ઉભા છે ,બંનેના મોં પર આશ્ચર્ય સાથે ગભરાટ દેખાય છે અને સુકેતુ બોલે છે,
“બધું બરાબર છે ને?”
“હા અને ના”
“એટલે?”
“આમ અચાનક ફોન કરી ને બોલાવ્યા તો શું થયું?”
સ્નેહા મૌન છે. ત્યાં સુધા ઉતાવળી થઇ બોલે છે “હવે કૈક બોલીશ ?”
“શું થયું?”
જવાબ આપવાને બદલે સ્નેહા રડવા માંડે છે.
“શું કામ…રડે છે કહીશ?”
સુકેતુ સુધાને ઈશારો કરી ચૂપ રહેવા કહે છે. સુકેતુ ધીરેથી બોલે છે, “તું પાણી પીને શાંત થા પછી વાત કર … .”
થોડો વખત માટે સહુ મૌન રહે છે,કોઈ કઈ બોલતું નથી અને મૌન દરમ્યાન બધા સંબંધો જાણે પડદાની જેમ ખુલે છે.
સુધા અને સુકેતુ , સંકેતના ખાસ મિત્ર। સ્નેહાની મિત્રતા સુધા સાથે લગ્ન પછી થઇ… સુધા ઘણી સમજુ અને ફ્રેન્ડલી એટલે મિત્રતા થતા વાર ન લાગી અને હવે તો સ્નેહાની જાણે ખાસ મિત્ર થઇ ગઈ સ્નેહા અને સુધાને બંનેને બાળક નથી સુધા જોબ કરી સમય પસાર કરે છે તો સ્નેહા ક્યારેક વાંચન તો ક્યારેક સંગીત શીખી જિંદગીમાં રંગ પૂરવાની કોશિશ કરે છે પણ એકલતા એને કોરી ખાય છે.
સુધા મૌન તોડતા બોલી, “હવે ઓકે છો તો વાત કર ..”
“સંકેત ઘર છોડીને ગયા!”
“ક્યાં ગયા ?”
સુકેતુ બોલ્યા, “ક્યાં જવાનો? આવશે હું એને નાનપણથી ઓળખું છું.”
“ના આ વખતે નહિ આવે.”
“મને છોડીને ગયા છે.”
“ના હોય !”
“હા એમને એક છોકરી સાથે પ્રેમ છે.”
સુકેતુ બોલ્યો, “પ્રેમ અને સંકેત ?..હોય જ નહિ ,કદાચ શારીરિક આકષર્ણ કે કોઈ બિઝનેસ ફાયદો હશે.”
“ના મને પણ એમજ હતું પણ આજે તેમણે મને કહ્યું કે મને આશા ગમે છે હું એને લગ્ન પહેલાથી ચાહું છું હવે તારી સાથે મારાથી નહિ રહેવાય અને સવારે પોતાની બેગ લઈને ચાલ્યા ગયા.”
સુધા બોલી, “તે એને રોક્યા કેમ નહિ ?”
“કયા હક્કથી રોકુ ?મારા બધા અધિકાર એણે ડિવોર્સ પેપર આપી લઇ લીધા,અમારા લગ્ન એમના માટે માત્ર સમજૂતી હતી, કદાચ માબાપને ખુશ રાખવાની કોશિશ. ગઈ કાલે એમની કાર બગડી ગઈ હતી એટલે કોઈની કારમાં આવ્યા હું રોજની જેમ એમની રહ જોતી બારીએ ઉભી હતી.કાર આવી એ ઉતર્યા સાથે એક સ્ત્રી પણ ઉતરી એમણે એને આલિંગન આપ્યું અને ચુંબન કરી છુટા પડ્યા મેં આ જોયું,.. હું હચમચી ગઈ..તેમ છતાં એમણે ડોરબેલ વગાડી ત્યારે મેં આંસુ લૂછી સ્મિત સાથે એમને આવકાર્યા, જમવાનું પીરસ્યું પણ એમણે ના પાડી, “ભૂખ નથી” હું અંદરથી દાઝેલી હતી એટલે બોલી.. તો શેની ભૂખ છે કહેશો ?અને એ મારો પ્રશ્ન સમજી ગયા, મને કહે મારે તારી સાથે વાત કરવી છે, હું ઘણા વખતથી વિચારતો હતો પણ કહી ન શક્યો,.. હવે આપણે છૂટા થવું પડશે હું આશાને ચાહું છું અમે સાથે કામ કરીએ છીએ અમારા વિચારો પણ ખુબ મળે છે તું હવે મારી સાથેના લગ્ન બંધનમાંથી મુક્ત છે. આ પેપર પર સહી કરી મોકલજે।..મને થયું કે જાણે કોઈએ મારા ઘર પર ધાડ પાડી ,એ બોલ્યા આ ઘર તારું છે. આમ પણ તારા પપ્પાએ વારસામાં આપ્યું છે મારુ નામ હું કાઢી નાખીશ ,તને જોઈએ તો ભરણપોષણના પૈસા પણ આપીશ, હવે તારે મારી રાહ નહિ જોવી અને એ સવારે ચાલ્યા ગયા..” રડ્યા વગર બધું એક શ્વાસે સ્નેહા બોલી ગઈ.
સુધા એની નજીક ગઈ અને વાંસા પર હળવે હળવે હાથ ફરવવા માંડી
સુકેતુ બોલ્યો, “તો હવે તારે શું કરવું છે ?”
સ્નેહા મક્કમ થઇ બોલી, “મેં સહી કરી દીધી છે તમે કાગળ આપી આવો.”
“તું કહે તો અમે એને સમજાવીએ ?”
“ના.”
સુધા બોલી, “ ઉતાવળ કરી જવાબ નહિ આપતી સ્નેહા એને તો… પણ તું શું કરીશ ?અને તારી બાકીની જિંદગીનું શું ? આમ પણ એકલી સ્ત્રીને સમાજ જીવવા દેતો નથી.”
“સુધા છૂટાછેડા એ જ આખરી રસ્તો છે મારા માટે,.. એમ એકલા જીવવું સહેલું નથી મને ખબર છે પણ આનાથી મોટું દુઃખ મને શું આવશે ? મારો નિર્ણય પાક્કો છે હું એને છૂટાછેડા આપીશ.”
સુધા અને સુકેતુ બંને એને સમજવામાં નિષ્ફળ ગયા એમણે બધી છૂટાછેડાની કાર્યવાહીમાં સ્નેહાને મદદ કરી અંતે સંકેત અને સ્નેહા છુટા પડી ગયા અને સ્નેહા નવા જીવનમાં પોતાને ગોઠવવા માંડી. સ્નેહાને સુધાની ઓફિસમાં કામ પણ મળી ગયું દિવસો પસાર થવા મંડ્યા, ક્યારેક સ્નેહા,સુધા સુકેતુ સાથે પિક્ચર જોવા કે ડિનર લેવા જતી. સંકેત વગર આ મિત્રતા અને સંબંધ સચવાઈ રહ્યા, સુધા અને સ્નેહા રોજ ઓફિસે મળતા અને બંને લંચમાં સાથે જમતા,ક્યારેક સુકેતુ પણ આવી જતો.પણ તે દિવસે લંચ સમયે સ્નેહા ખુબ અકળાયેલી દેખાઈ.
સુધાએ સ્નેહા પૂછ્યું, “બધું બરાબર છે ને ?”
“હા અને ના”
“આ હા અને ના માં મારે શું સમજવાનું ?”
“નથી માટે ના અને હા, મારે માં બનવું છે ?”
“શું ?”
“હા મારે માં બનવું છે સ્ત્રી જયારે માં બને ત્યારે સંપૂર્ણ સ્ત્રી બને છે.”
“તો લગ્ન કરી લે.”
“મારે લગ્ન નથી કરવા હવે હું હવે કોઈનો વિશ્વાસ નહિ કરું શકું.”
“તો કોઈ બાળક દત્તક લઇ લે.”
“ના મને મારા ગર્ભનું બાળક જોઈએ છે.”
“અચ્છા પણ મને કહે તને અચાનક આમ માં બનવાનો વિચાર કેમ આવ્યો ?”
સ્નેહા ચુપચાપ બેઠી રહી અને કંઈ પણ બોલ્યા વગર ઉભી થઈને જમ્યા વગર ચાલી ગઈ. ઑફીસેમાંથી તબિયત સારી નથી એમ કહી રજા લઇ ઘરે ગઈ,સાંજે સુધા એને મળવા સુકેતુ સાથે ગઈ પણ સ્નેહાએ હું ઠીક છું એમ કહી વાતને ટાળી. સુકેતુના સમજાવાથી બોલી, “મારે માં બનવું છે.”
“તો તારે બીજા લગ્ન કરવા છે?”
“ના મારે લગ્ન નથી કરવા.”
“તો બાળક દત્તક લેવાય ને ! બહુ મોટી વાત નથી.”
“ના સુકેતુ શું તમે મદદ ન કરો ?”
સૌ કોઈ મૌન થઇ ગયા.
સુધા બોલી, “ચાલ તું આરામ કર, સુકેતુ આપણે નીકળશું.”
“સ્નેહા યુ નીડ રેસ્ટ.” સુકેતુએ આમ બોલી રજા લીધી.
સુધાએ ગાડીમાં ફરી વાત ઉખેડી.
“આ સ્નેહાનું ચસ્કી ગયું છે. લગ્ન કર્યા વગર માં બનવું છે દત્તક નથી લેવું બાળક..”
“તો કોણ એને માં બનાવશે ? અને સમાજ શું કહેશે અને તું એને શું મદદ કરવાનો ?સુકેતુ એને ખબર નથી કે આપણે પણ ક્યાં માબાપ બન્યા છે?”
“સુધા આમાં આપણી વાત ક્યાંથી આવી?”
“તેં સ્નેહાને સમજાવી હવે એને જે કરવું હોય તે કરે ..આ વાત અહીંથી જ બંધ કર એ અત્યારે કન્ફ્યુઝ છે.”
સુકેતુ સમજી ગયો એણે સુધાને બાથમાં લઇ હૂંફ આપી અને સુધા અને સુકેતુ બધું ભૂલી ઘરે જઈ એક બીજાને વીંટળાઈને સુઈ ગયા.
એક દિવસ સ્નેહાએ સુકેતુને ફોન કર્યો. “મારે તમને મળવું છે સાંજે મારા ઘરે કોફી પીવા આવશો ને ?”
“ના આજે નહિ સુધા બહારગામ ગઈ છે.”
“એટલેજ બોલવું છું તમને એકલા મળવું છે”.
“ઓ નો!.. એ શક્ય નથી.”
“તમે કોશિશ કરો તો બધું શક્ય છે સુકેતુ.”
“જો સ્નેહા આ વાતની સુધાને ખબર પડશે તો નારાજ થશે. અમે આવશું તો બન્ને સાથે જ આવશું.”
“સુકેતુ એ તમને નહિ આવવા દે મને ખબર છે.”
“સ્નેહા આ તો હદ થઇ ગઈ, તો પણ તે મને ફોન કર્યો ?”
“સુકેતુ વિચારી ને ફોન કરજો તમે મારા પણ મિત્ર છો.”
સાંજે સુકેતુને થયું જરા જઈને વાત કરું,આમ પણ સુધા બહારગામ ગઈ છે એને ખબર નહિ પડે અને એ સ્નહેના ઘરે પહોંચી ગયો. સુકેતુએ ઘણા વિચારો સાથે ડોરબેલ વગાડી. સ્નેહા એ દરવાજો ખોલ્યો, સ્નેહા સુંદર લાગતી હતી ના.. આજે કૈક અલગ જ લગતી હતી. સુકેતુને આવો કહી સ્નેહાએ એને સ્મિત આપી હગ આપવાની કોશીશ કરી પણ સુકેતુ થોડો સંકોચાયો, સ્નેહા રમતિયાળ હસી.સુકેતુને તુંકારે બોલાવતી બોલી.
“બોલ શું લઈશ ? કોફી કે ડ્રિન્ક બનાવું ?”
“કંઈ નહિ,ચલ આપણે જલ્દી વાત પતાવી છુટા પડીએ.”
“શું ઉતાવળ છે આમ પણ ઘરે રાહ જોનારી તો નથીને? ક્યારેક મારી સાથે પણ પ્રેમથી વાતો કરશો તો મને ગમશે.” સ્નેહા થોડી નજીક બેઠી.
“જો સ્નેહા મારે બીજા કામ છે ચાલ તારે શું વાત કરવી છે એ વાત ઝટ પતાવી દે.”
“મેં તમને કહું હતું ને મારે માં બનવું છે.”
“આ માં બનવાનું ભૂત તને કેમ વળગ્યું છે?”
“જો મારી વાત સાંભળ. થોડા દિવસ પહેલા હું મારી દવા લેવા ડૉક્ટર પાસે ગઈ હતી મારો વારો આવે ત્યાં સુધી હું ડૉક્ટરની ઓફિસમાં ગૅલેરીમાં ઉભી ફોન કરી રહી હતી ત્યાં મારી નજર નીચે એક પ્રૅગનૅન્ટ સ્ત્રી ઉપર ગઈ એનો પતિ એને સાચવીને ગાડીમાં બેસાડી રહ્યો હતો એ બીજું કોઈ નહિ આશા અને સંકેત હતા મારા રૂઝાઈ ગયેલા ઘા પર ફરી જાણે કોઈએ ઘા માર્યો,મને સંકેત હમેશા કહેતો કે હું તૈયાર નથી મારે માં બનવું હતું અને આ ઘાએ મને આરપાર વીંધી નાખી જાણે મારા અસ્તિત્વ ઉપર કોઈએ ઘા ન કર્યો હોય ! હું બેચેન થઇ ગઈ છું, આ મારા સ્ત્રીત્વ પર મરેલો ઘા હતો હું પણ માં બની શકું તેમ હતી પણ એ મને અવગણતો રહ્યો મને ખબર ન પડે તેમ એણે મારો માતૃત્વનો અધિકાર જાણે આશાને આપી દીધા, મને માં બનવું છે તું મને મદદ કરીશ ?” અને સ્નેહાએ સુકેતુનો હાથ જોરથી દબાવતા કહ્યું, “તમારા સિવાય હું કોઈ પર હવે વિશ્વાસ નથી કરી શકતી.”
“સ્નેહા તું આ શું બોલે છે?”
“પ્લીઝ હેલ્પ મી.” સુકેતુ એની આંખોમાં જોઈ રહ્યો, બે ક્ષણ માટે એના દિલમાં પણ બાપ બનવાના અરમાન જાગી ઉઠ્યા, સુધાના ગર્ભાશયના પ્રોબ્લેમને લીધે તે પણ બાપ બની નહતો શક્યો. એણે હાથ પાછો ખસેડી લીધો. હવે મારે જવું જોઈએ એમ કહી કોફી મૂકી સુકેતુ બહાર જવા ઉભો થયો, સ્નેહા જતા સુકેતુને ભેટી રડવા માંડી. સુકેતુના હાથમાંથી બેગ પડી ગઈ, તેના હાથ એની પીઠ પર વીટળાઇ સ્નેહાને પંપાળવા માંડ્યા.
ત્યાર પછી સુકેતુએ ક્યારેય એના ફોન ઉપાડ્યા નહિ. દિવસો પસાર થવા માંડ્યા પણ સ્નેહાએ પોતાની જીદ ન મૂકી, પહેલાની જેમ હવે સુધા અને સુકેતુ સ્નેહાના ઘરે આવતા નહિ , બંને પહેલાની જેમ લંચમાં મળતા સાથે જમતા પણ અને અલકમલકની વાતો કરતા પણ સ્નેહા માં બનવાની વાત સુધા પાસે ઉચ્ચારતી નહિ, સુધા હવે માં બનવા ખુબ એકટીવ બની ગઈ હતી.વજન પણ થોડું ઘટાડવા માંડી હતી. સુકેતુ પણ હવે સુધાની ટ્રીટમેન્ટ માટે અધીરો બન્યો,બંને ડૉક્ટરનીસલાહ મુજબ બધા જ પ્રયત્ન કરી રહ્યા હતા એવામાં એક દિવસ સુકેતુને જુના મિત્ર ર્ડો બાસુ ચેટર્જીનો ફોન આવ્યો.
“હાય સુકેતુ કેમ છો ? ઓળખ્યો ?”
“અરે બાસુ તું ,અહીં મુંબઈમાં આવ્યો છે ?”
“હા હવે અહીં મુંબઈમાં ક્લિનિક સ્ટાર્ટ કરવું છે તારી મદદ જોઈતી હતી તું ફ્રી હોય તો સાંજે મળીએ ?”
“આજે નહિ સુધા બિઝનેસ ટ્રીપ પર ગઈ છે તું પરમ દિવસે અમારા ઘરે જમવા આવ
ના યાર દારૂ પીવો છે, આવ આજે સાંજે પીશું ખાસું અને વાતો કરશું .”
“સારું સાંજે મળીએ તારી રૂમ પર.”
“હા,સારું.”
કોંટિનેંટલ તાજ રૂમ નંબર 855માં બંને મિત્રો પ્રેમથી મળ્યા અને ડૉક્ટરે પોતાના વ્યવસાયની વાત કરી, ગાયનેક તરીકે ઘણું કમાયો બસ હવે નવું કરવું છે.”
ગાયનેક શબ્દ સાંભળીને સુકેતુનો અંદરનો બાપ જાગી ઉઠ્યો તેણે સુધાની વાત કરી “તો। .. મારી પત્નીને માં બનાવી શકાય ખરું ?”
“હા પણ થોડો ખર્ચાળ પ્રોસેસ છે પણ શક્ય છે તું કાલે બધા રિપોર્ટ લઈને અને તારી પત્ની સાથે આવ. ઘણી સ્ત્રીની સમસ્યા મેં ઉકેલી છે.”
પછી તો સુકેતુના ર્ડો બાસુને ત્યાં આંટા વધી ગયા, અનેક મોંઘી ટેસ્ટ પછી એક દિવસ ડૉ બાસુ એ કહ્યું બંને આવો તમને વાત કરવી છે.
બંનેને સમજાવતા બાસુ એ કહ્યું, “સાંભળો એક સર્જરી કરવી પડશે -ટ્યુબલ સર્જરી.,હાઇડ્રોઝલપિનક્સ એ એવી સ્થિતિ છે જે ફાલોપિઅન ટ્યુબને અવરોધિત કરે છે અને ગર્ભાશયની બહારના ભાગ નજીક સીરમ સાથે ભરાઈ જાય છે.આ ટ્યુબને ફેલાવવા અથવા નવી ટ્યુબ ખોલવા માટે લેપ્રોસ્કોપિક સર્જરીની કરવી પડે છે. એની ટેસ્ટ અને શસ્ત્રક્રિયા થોડી નાજુક, મોંઘી અને ટફ પણ હોય છે પણ દુર્લભ નથી છે, તમારા ટ્યુબ્સ (સૅલ્પિંગક્ટોમી) દૂર કરવા પડશે અથવા બીજા શબ્દમાં કહું તો ગર્ભાશયની નજીકની ટ્યુબને ક્લિયર કરવાથી ગર્ભાવસ્થાના તમારા ચાન્સીસ વધુ બને છે પણ ચિંતા જેવી વાત નથી અંતે કહ્યું સુધા હવે માં બની શકશે એને એક મોટો ખર્ચો છે. સુકેતુ થોડો મુંઝાયો પણ બાસુ સમજી ગયો એટલે બોલ્યો, “સુકેતુ તું કાલે મને મળ, બધું વિગતથી સમજાવીશ, સુધા બધુ સરસ થઇ જશે. ઓલ ઇસ વેલ.”
બીજે દિવસે સુકેતુ બસુને મળવા કિલનિક પર ગયો, ડો બાસુ બોલ્યો, “સુકેતુ હું તારી મુંઝવણ સમજી ગયો ખર્ચની ચિંતા તને સતાવે છે ને? મારી પાસે એક ઉપાય છે તું તારા સ્પર્મ ડોનેટ કર. સુધાને ખબર નહિ પડે અને આ વાત ગુપ્ત રહેશે તેના બદલામાં સ્પર્મ લેનાર તારી પત્નીના ઓપેરશન માટે પૈસા આપશે.”
ખુબ વિચારણા અંતે સુકેતુ તૈયાર થયો. સુધાએ છ મહિનાની રજા લઇ લીધી. સુધાનું ઓપેરશન સફળ રહ્યું તેને મહિના રહ્યા, તે દિવસે સુકેતુએ સ્નેહાને ફોન કરી ગુડન્યૂઝ આપ્યા. સુધાએ એના શ્રીમંતના પ્રસંગે સ્નેહાને પણ બોલાવી અને ત્યારે સ્નેહા પણ બધાના આશ્ચર્ય વચ્ચે મોટું પેટ લઇ ગર્વ સાથે આવી. સ્નેહા ને જોતા બધા ડઘાઈ ગયા. સંકેત અને આશા પણ ત્યાં હતા.
સુકેતુએ પૂછ્યું, “એકલી આવી છો? કયાં છે તારા પતિ?”
સુધા વચ્ચે બોલી, “તે લગ્ન કરી લીધા અને કહ્યું પણ નહિ ?”
સ્નેહા બધા સાંભળે તેમ બોલી. મેં મારુ અસ્તિત્વ પાછું મેળવી લીધું. હવે માતૃત્વ મેળવવા સંભોગની જરૂર નથી. મને સ્પર્મ ડોનર મળી ગયો
અને ડૉક્ટર બાસુ સિગાર પેટાવાનો ડોળ કરતા મરકતા રહ્યા.
Pragna dadbhawala
*****************************************************************************************************
ત્રીજું ઇનામ 23-પડછાયો
બહાર ફેલાયેલું એકાંત જરા જેટલું ય સ્પર્શી ન શકે એટલો કોલાહલ મચ્યો છે ભીતર. મનના પડ એક પછી એક ઉલેચાઈ રહ્યા છે.
સમયની કોઈ સીમા જ ન રહે એવી રીતે પ્રસંગો આંખ સામે આવ્યા કરે છે. ક્યાંથી ને શા માટે શરૂ થયું આ? વિચારું છું તો કોઈ એક
ચોક્કસ સમયને પકડી જ નથી શકાતો. વીતી ગયેલી કાલ ને આજ વચ્ચે ઘણી ઘટનાઓ આવી ને ગઈ. આજે એ બધી જ એકમેકમાં
ગૂંથાઈને એક નવા જ સમયનું નિર્માણ કરી રહી હોય એમ અલગ અલગ દ્રશ્યો મન પર ઉપસતા જાય છે.
આજ સવારની જ વાત…
‘ધ્યાન ક્યાં હોય છે હમણાંથી તારું ચિત્રા? આવી બેદરકારી?’ શશીના અવાજની સમાંતર જે અવાજ સંભળાયો એ કોનો હતો?
ઊંડે ઊંડેથી આવતો એ અવાજ કેટલો પરિચિત હતો! મેં ચોંકીને શશી સામે જોયેલું. તવી પર રોટલીને બદલે મૂકી દીધેલા મારા હાથ પર એઠંડા પાણીની ધાર કરી રહ્યો હતો. સાથે સાથે ગુસ્સો ને ચિંતા મિશ્રિત સૂચનાઓનો મારો પણ ચાલુ જ હતો. પણ મારે કાને ક્યાં કંઈ પહોંચતું હતું? હું તો ત્યાંથી વહી નીકળી હતી. કેટલાંય વર્ષો પાછળ, જ્યારે કોઈએ આવી જ રીતે મને ધમકાવી હતી. મારી બેદરકારી પર આવો જ ઠપકો આપ્યો હતો.
‘ તું બહુ બેદરકાર છે ચિત્રા. ધ્યાન ક્યાં હોય છે તારું?’ ઠપકા ભરેલા અવાજે એ છોકરો મને પૂછી રહ્યો હતો.
ને મેં મારી કાળી આંખો એના પર ઠેરવી દીધી હતી.
‘ચાલ, હવે બરનોલ લગાવી લે. આજે જમવાનું બહારથી જ ઓર્ડર કરી દઉં છું.’ શશીના અવાજના ધક્કાથી એ થીજી ગયેલો સમયચોસલમાં વિભાજીત થઈ ગયેલો ને હું જોતી રહેલી સમયના ટુકડાઓને મારી આસપાસ વિખરાતા. વાળમાં દર બે મિનિટે હાથ
ફેરવતો એ છોકરો કૈંક કહી રહ્યો હતો ને હું એને ચીડવતી એની પાછળ ભાગી રહી હતી. આગળ વધીને એને રોકવા ગઈ ત્યાં તો સામે જ શશી! ઓઝપાઈને મેં મોં ફેરવી લીધેલું!
“બહુ દુખે છે?” શશીએ પૂછેલું.. શું કહું એને? કઈ વેદના વધુ તીવ્ર હતી, હાથની કે હૈયે ઊગું ઊગું થતાં એ એક નામની?
“મટી જશે એ તો.” કહેતા મેં વાત વાળી. કિચનમાં બધું વ્યવસ્થિત કરવા લાગી. ટેવવશ જમણા હાથે વસ્તુ લેવા ગઈ ને પેલી વેદનાએ હાજરી પૂરાવી.
“તું રહેવા દે ને. હું કરી લઈશ.” શશી તરત જ આવ્યો. એની એ તરલ આંખોથી બચવા આરામનું બહાનું કરીને હું ઉપર ચાલી ગઈ.
બેડરૂમનું બારણુ બંધ થયું ને મનનો સજ્જડ વાસેલો દરવાજો ઊઘડી ગયો. કાળા લહેરાતા વાળમાં હાથ ફેરવ્યા કરતો એ છોકરો સામે આવી ઊભો.
શું થઈ રહ્યું છે આ મને? આટલા વર્ષે હવે એ નામ કેમ રહીરહીને યાદ આવે છે? મનના ગોપનીય ખૂણે ઊંડે ઊંડે ધરબી દીધેલો એ સંબંધ સાવ જ સપાટી પર આવી ગયો હતો. અડીને અનુભવી શકાય એટલો નજીક. ક્યારેક આ અનુભવ કેટલો સભર હતો! ને
અત્યારે? કશું નક્કી જ ન કરી શકાયું.
શશી સાથેનું જીવન એટલું તો ભરપૂર જીવ્યું હતું કે અત્યારે આટલા વર્ષે અચાનક જ એ ચહેરો આમ વારંવાર યાદ આવવો. નવાઈ લાગી રહી હતી મને. અમારું મળવું, હળવું ને પછી છૂટા પડવું – એક આખું આયખું જીવી હોઉં એ રીતે મેં એ બધા જ અનુભવ
માણ્યા હતા.
‘તું હંમેશા ઓછું જ બોલે છે કે પછી મારા સાથની અસર છે?’ એણે ત્રીજી જ મુલાકાતમાં પૂછેલું. આકાશવાણીના દસ દિવસના કાર્યક્રમ દરમિયાન ફાજલ સમયમાં અમે બહાર આવેલા પલાશ નીચે બેસીને વાતો કરતાં. કેવો લીલોછમ સમય હતો એ! એ અવિરત
બોલતો રહેતો. એની જોબ વિશે, એના પરિવાર વિશે, એના શોખ વિશે. ને હું સાંભળ્યા કરતી.અમને ઘેરી વળેલી પલાશના ફૂલોની લાલાશ પણ વિખરાવા લાગે ત્યાં સુધી અમે ત્યાં જ બેસી રહેતાં. પછી એ ઠેઠ ઘર સુધી મૂકવા આવતો. કયારેક ઘેર પણ આવે. મમ્મી પપ્પા સાથે વાતો કરે ને વિદાય લે. હું ઝાંપે વળાવવા જઉં ને એ દેખાતો બંધ ન થાય ત્યાં સુધી એની ટટ્ટાર પીઠને અને પાછળ લગાવેલી એની બેગને જોયા કરું.
શશી પણ તો એ જ રીતે પાછળ બેગ ભરાવતો!
સગાઈ પછી જ્યારે શશી પહેલીવાર ઘેર આવ્યો ત્યારે મારાથી પૂછાઈ ગયું હતું, “ તમે આ બેગ હંમેશા સાથે જ રાખો છો?”
મારા જ પ્રશ્નનો અફસોસ થયો હતો. સરખામણીને અવકાશ જ નહોતો છતાંય….
તે દિવસે છૂટા પડતી વખતે ઘરના ઝાંપે શશીએ કહેલું, “તને હું ખભે બેગ લટકાવું એ ન ગમતું હોય તો હવેથી નહિ રાખું.”
હું નિશબ્દ એને જોઈ રહેલી. બાય કહીને એ ચાલ્યો ગયો ત્યારે ય હું ત્યાં જ ઊભી રહેલી. મારી આંખોથી દૂર થતો એ વ્યક્તિ કોણ હતો એ ભૂલી જઈને હું એકીટશે એ બેગને તાકતી રહી હતી.
શશીએ એ પછી ક્યારેય ખભે બેગ નહોતી ભરાવી.
સમયની ગણતરી જ ભૂલી ગઈ છું એવું લાગે છે. વીતેલો ને વર્તમાન સંબંધ એકમેક સાથે ભળીને મને છળી રહ્યા છે ને હું નિઃસહાય લાગણી નામની રમતનું પ્યાદું બનીને રહી ગઈ છું. સાવ નાની એવી વાતથી શરૂ થયેલી આ સફર મને વારેવારે ભૂતકાળમાં ખેંચી રહી છે; જ્યાં મારો વર્તમાન પણ પાછળ ઢસડાયા કરે છે.
હજી બે દિવસ પહેલાંની જ વાત. બધા સાથે બેસીને ટીવી જોઈ રહ્યા હતા ને શશીએ કહેલું, “ આજે દૂર દૂર રખડવાની ઈચ્છા થઈ છે તારી સાથે. આવશે?”
“ તું કહે ને હું ના પાડું એવું બન્યું છે ક્યારેય?” શબ્દો આપોઆપ મોંએ આવી વસ્યા હતા. પણ આ શું?
સામે શશીને બદલે આ કોનો ચહેરો દેખાયો? વાળમાં આંગળી ફેરવતો એ છોકરો ઊભો થયેલો ને સાથે મને ય ખેંચી ગયેલો. દૂર દૂર… કેટલાંય વર્ષો પાછળ.
સડસડાટ ભાગતી બાઇક ને એમાં ફરફર ઉડ્યા કરતા એક છોકરીના વાળ. પવનનો સતત સાથે વહેતો અવાજ ને મોટા અવાજે થતી એમની વાતો. ખુલ્લા ચહેરા પર થપ થપ પથરાતી ઠંડી હવા ને એને લીધે આંખમાંથી નીકળ્યા કરતું પાણી. એ આખેઆખા દ્રશ્ય સાથે જડાઈને હું મૂર્તિમંત બની ગયેલી. શશી, બાળકો, મારું ઘર, સામે ચાલતું ટીવી – આ બધાથી દૂર નીકળી ગઈ હતી હું.
શશીએ શું વાંચ્યું હશે મારા ચહેરા પર? અત્યારે વિચારું છું તો જવાબ નથી મળતો. પછી તો બહાર જવાની વાતને આડે પાટે ચડાવી
દીધેલી શશીએ.ખરેખર વાત બદલાઈ હતી કે એક નવી જ વાત શરૂ થઈ હતી? સમયના અલગ અલગ ખંડોમાં થતી મારી સફર તે દિવસથી અટકી જ
નથી. આજે પણ એવું જ થયું ને? પાટલા પર ફરતી રહેલી રોટલીની જેમ મારું મન પણ ચકરાવે ચડયું હતું. અંતરના ઊંડાણથી એક નામ સતત પીછો કરી રહ્યું હતું. વહાલથી મૃદુ અવાજે મારું નામ પોકારતો એ છોકરો ને એની આંખોનું ઊંડાણ હવે અસહનીય બની ગયું હતું. હું આખી બે અલગ અલગ સમયખંડમાં વિભાજીત થયા કરતી. ન તો વર્તમાનમાં રહી શકું કે ન તો ભૂતકાળને વાગોળી શકું.
મનના ખંડોમાં રહેલ બે અલગ અલગ નામ મને એકબીજાની વિરુદ્ધ દિશામાં ખેંચ્યા કરતા ને હું આખેઆખી વલોવાઈ જતી. મનની આવી સ્થિતિમાં રોજિંદા કામોમાં ભૂલ કરી બેસતી. આજે કરી એવી. પાટલા પર વણેલી રોટલી પડી રહી ને તવી પર હાથ જ મૂકી દીધો. મનના ચેતાતંતુઓને વેદનાની જાણ થાય ત્યાં સુધીમાં તો આખો હાથ લાલ થઈ ગયેલો. શશી કેટલું ખીજવાયો હતો? અદ્દલ એની જેમ જ.
પલાશની નીચે જ બેઠાં હતાં તે દિવસે ય. ફ્રુટ સમારતા હું એની વાતો સાંભળી રહી હતી. એક પગ પલાશના ઓટલે ટેકવીને એ દૂર જોતો પોતાના ભાવિ વિશે વાત કરી રહ્યો હતો. એની બરાબર પાછળથી ધીરે ધીરે અસ્ત થતા સૂર્યની ઝાંય પલાશના કેસરી ફૂલો સાથે એકરસ થઈને એના ચહેરા પર પડતી હતી. ભવિષ્યનું એક સુંદર ચિત્ર એની આંખોમાં રચાતું હતું. હું એ જોવામાં સઘળું ભૂલી ગયેલી
ને છક…. જમણા હાથમાં લાંબો ચીરો પડી ગયેલો.
‘તું બહુ બેદરકાર છે ચિત્રા. ધ્યાન ક્યાં હોય છે તારું?’ અકળાઈને એ બોલેલો. મેં હંમેશની જેમ મારી કાળી મોટી આંખો એના પર ઠેરવી દીધેલી.
આ શું? તવી પર મૂકાઈ ગયેલા મારા જમણા હાથની લાલાશ વચ્ચે એ ચીરો ઉપસી આવ્યો કે શું?
‘જોતો કેટલું લોહી નીકળે છે, ને તું હસે છે? સુધરી જા. ક્યારેક હું નહિ હોઉં ત્યારે…’
‘શાંતિ થશે તું નહિ હોય ને તો..’
જમણા હાથમાં થતી તાજી કાળી બળતરા જાણે એના ન હોવા સાથે એકાકાર થઈ ગઈ. એણે બરાબર જ કહ્યું હતું. એ નહિ હોય ત્યારે..
ધડામ… પવનને લીધે મેઈન ડોર ભટકાઈને બંધ થયું. શેરીની ટ્યુબલાઈટનો શેરડો બારણાંમાંથી ખસીને બારીમાં ગોઠવાયો. કેટલાં
સમયથી હું આમ જ બેઠી હોઈશ? શશી ને બાળકો બહાર ગયા હતા. તબિયત ઠીક નથી – નું બહાનું સામે ધરી હું ઘેર જ રહી હતી.
હવે ઊભું થવું જોઈએ – વિચારી સોફા પરથી ઊઠવા ગઈ ને સામેની દીવાલ પર આકાર ઉપસ્યો.
હાથમાં હાથ પરોવી ચાલ્યા જતા બે પડછાયા. કયારેક એમાંનો એક બીજા હાથથી વાળમાં હાથ ફેરવી લેતો. અને એ જોઈ બીજો આકાર નખશીખ ઝંકૃત થઈ ઊઠતો.
પડછાયાને બાંધી શકાતા હોત તો? વિચારને અમલમાં મૂકું ત્યાં તો સામેના બે ય પડછાયા અલગ થઈ ગયા. હવે ત્યાં ફક્ત એક જ
આકાર છે. ઝાંપે અઢેલીને ઊભેલો. એની નજર પેલા દૂર થઈ ગયેલા બીજા આકારની પાછળ ક્યાંક ખોવાઈ ગઈ છે.
લગ્ન પછી એક દિવસ હું ને શશી સાંજે ફરવા નીકળેલા. આગ્રહ શશીનો જ હતો. સાવ બાલિશ વિચારે મન પર કબજો જમાવ્યો.
મનમાં સાથે ને સાથે રહેલો પેલો પડછાયો મેં શશીના પડછાયા સાથે માપી જોયો. શશીનું શરીર ને એનો પડછાયો જાણે બે અલગ અસ્તિત્વ હોય એમ એના પડછાયામાં મને દેખાયો વાળમાં હાથ ફેરવતો એ છોકરો. ભાન ભૂલી હું એ પડછાયાના હાથમાં હાથ
પરોવી બેઠી અને….
“શું કરે છે ચિત્રા? આમ હાથ પકડી રાખશે તો મારાથી ઝડપથી નહિ ચલાય.” શશી સાથે કદમ મિલાવતાં પછી તો એ પડછાયાનો હાથ ક્યારેય થામી જ નહોતો શકાયો.
અમુક તમુક જગ્યાઓ બાદ કરતાં શશી બધે જ છવાયેલો હતો. ને છતાંય જ્યારે એના આ શહેરમાં હોવાના ઉડતા ખબર મળ્યા ત્યારે કેમ વિચલિત થઈ જવાયું? ફોન હતો મિત્રનો ને એમ જ એની વાત નીકળી. સાવ ઔપચારિક. કેટલા વર્ષે એ નામ કાનમાં પડ્યું ને શાંત જીવનમાં વમળો ઊભા કરી ગયું. અતીતના એ ખટમીઠાં સ્મરણોને આજ સુધી પાછા ઠેલ્યા હતા પણ આજે એ બધા જ એકસામટા ઘેરી વળ્યા હતા. ક્યારેક માણેલો એ મીઠો અનુભવ હવે વધુ નકારી શકાય એમ જ નહોતો. ભૂતકાળનું એ સત્ય મારા આજના સત્યને પડકારી રહ્યું હતું.
મને થયું, બહાર નીકળવું જોઈએ. મનની અવઢવ શાંત કરવા થોડું ચાલી આવું એમ વિચારી હું બહાર નીકળી. હવામાં પ્રસરેલી ઠંડક અંદર સુધી ઊતરી ગઈ. શશી હોત તો શાલ લેવા પરાણે પાછી મોકલી હોત.
‘આ જતી ઠંડીને આવકારવાની હોય. શાલ ઓઢીને એને જાકારો ન દેવાય.’ ફરી એ જ અવાજ. એ અવાજને અનુસરતી હું ચાલી નીકળી. રસ્તો એમ જ કપાતો ગયો ને આખરે એક જગ્યાએ પહોંચી મારા પગ થંભી ગયા. મારા જ શહેરમાં આવેલી આ જગ્યાથી હું
પરિચિત નહોતી. શશી સાથે આ બાજુ ક્યારેય આવી જ નહોતી. થોડો છેવાડાનો વિસ્તાર હતો. હું કેટલી દૂર સુધી આવી ગઈ હતી
એ વિચારને સામે દેખાતાં દ્રશ્ય એ પળવારમાં ખંખેરી નાંખ્યો.
મારી સામે હતું – ઘટ્ટ કેસરી રંગથી લદાયેલું પલાશ!
સમયની પાંખ પહેરીને વર્ષો પહેલાંની આવી જ એક સાંજ મારી સામે ઉતરી આવી. એ સાંજે ય અમે પલાશ નીચે જ મળ્યા હતા.
ફૂલોથી લથબથ કેસરિયું પલાશ. માથે ઝળુંબતી એની ડાળનો ભાર અમારા મન પર હાવી થઈ રહ્યો હતો. મૌનનું એ અદ્રશ્ય આવરણ ભેદીને વાત કરવાની બેમાંથી એકેયની હિંમત જ નહોતી થઈ .હું બસ આંખ બંધ કરીને એનો હાથ હાથમાં લઈને બેસી રહેલી. કેટલાય સમય પછી આંખ ખૂલી તો જોયું, મારી આસપાસ કેસરી ફૂલોની આખી જાજમ પથરાઈ ગઈ હતી. પડું પડું થતાં પલાશના ફૂલોની
વિદાય થઈ ચૂકી હતી.
સમય સાથેની સફરમાં આજે ત્રિભેટે આવીને ઊભી છું. પલાશના થડ નજીક જતાં મારા પગ થંભી ગયા છે. હું અનિમેષ એને જોઈ રહું છું ને મારી આંખ સામે એક આકાર ઉપસી આવે છે. પલાશને અઢેલીને ઊભો એ ઝાંખો ઘૂંઘળો આકાર કોનો હશે એ ખબર નથી
પડતી. મેં ક્યાંય સુધી જોયા કર્યું. ધીરે રહીને એણે પોતાનો એક હાથ ઊંચો કર્યો ને….
પડછાયાનો ચહેરો કળી શકાતો હોત તો?
શ્રદ્ધા ભટ્ટ
1803-words
*************************************************
આશ્વાસન ઇનામ 14-ચુટકી ભર સિંદૂર
સમાજના દંભીલા આવરણ સામે પડકાર ઝીંકતી એ સ્ત્રીનાં સાચા આંતરિક રૂપનું અનાવરણ થતાં તેનું નગ્નસ્વરૂપ પ્રગટ થયું. સ્ત્રી એક ન કળી શકાય તેવી શક્તિ છે. બિલાડીથી ડરે પરંતુ કાળી કાજળઘેરી બિહામણી રાત્રે પ્રેમીને મળવા જાય. એને કલંકીની બનતાં વાર ન લાગે. તો વળી ક્યારેક પ્રેમમાં સૂધબૂધ વિસરી જાય એનું નામ સ્ત્રી.
આજે ઉષ્મા પટેલ, વીર દેસાઈ સાથે, એક વિશાળ હાઉસના પોર્ચમાં ફરારીમાંથી નીચે ઉતરી. કારનું ડોર પણ જેણે ખોલવું ના પડે તેવી દોમદોમ રાજવી સાહ્યબીમાં વીર દેસાઈ સાથે વીસ-વીસ વર્ષથી ઉષ્મા રહેતી.. વીર દેસાઈ રાજકીય ક્ષેત્રે ઊંચી પોસ્ટ પર હતા. ઉષ્મા પટેલે રાજકારણમાં પી. એચ. ડી. કર્યું હોવાને કારણે તેઓ રાજકીય સમસ્યા અંગે સારી ચર્ચા-વિચારણા કરતાં. ઉષ્મા પટેલનાં સલાહ-સૂચન વીર દેસાઇને
તેમના ક્ષેત્રમાં ઉપયોગી બની રહેતાં. તે એક સોશિયલ વર્કર હતાં. સમાજમાં ખૂબ જ ઉપયોગી એવું આ યુગલ સન્માનને પાત્ર હતું. રોજ સાંજ પડે, અવનવા મેળાવડામાં ડાયસ પર પ્રવચનો આપીને તાળીઓનાં ગડગડાટ સાથે બીજા દિવસે પ્રતિષ્ઠિત અખબારોમાં મુખ્ય હેડ લાઈન સાથે ચર્ચાનો વિષય બનવું એ તેમનું રૂટીન હતું. નવલ પટેલ જે
ઉષ્મા પટેલનો પહેલો પતિ હતો. તે લગ્નનાં ૨૦ વર્ષ બાદ કેન્સરની બિમારીમાં મૃત્યુ પામ્યો હતો. તેનાથી સમાજ વાકેફ હતો. પરંતુ હાલમાં નવી પેઢીને એ જ ખબર હતી કે વીર દેસાઇ, ઉષ્મા પટેલનો પતિ છે.
ઉષ્મા પટેલ અને વીર દેસાઈ વેકેશન સમયમાં ગોલ્ફ, ચેસ, બિલીયર્ડસ, બોટીંગ કરીને રોયલ શોખોથી
જીંદગીને જીવી જાણતાં હતાં. નવરાશનો સમય પોતાનાં ફાર્મહાઉસમાં ગાળતાં. બન્નેને હોર્સરાઇડીંગનો
નવાબી શોખ હતો. વીર દેસાઇ ક્યારેક ફોરેન ટૂર પર જાય ત્યારે ઉષ્મા પટેલનો સાથ રહેતો તો વળી ક્યારેક સંવેદનશીલ ઉષ્મા પટેલ, એકાંત મળે ત્યારે તેના જીવનના રંગોને શબ્દ-કલમ દ્વારા કવિતા સ્વરૂપે ઉતારતાં.મિત્રોના મેળાવડામાં તાળીઓ અને વાહવાહ વચ્ચે આ કવિતાઓ તેમના કંઠમાંથી વહેતી. આનો નશો શરાબની ચૂસકી સાથે વીર દેસાઈ લેતા જેનો સમાજ સાક્ષી હતો. ઉષ્માની આંખોમાં, કંઠમાં, લખાણમાં શરાબથી પણ વધુ નશીલાપણું અને લચીલાપણું હતું, જેમાં વીર દેસાઈ હંમેશા ડૂબેલો રહેતો. વીર દેસાઈ તેના ક્ષેત્રમાં ટોપ ઉપર હતો. તેનીસફળતાના મૂળમાં અડીખમ ઉષ્મા પટેલ હતી. સાચા શબ્દોમાં કહીએ તો વફાદાર, જાજરમાન સાથી, સહધર્મચારિણી!
વીર ઉષ્માને જ્યારે જોતો ત્યારે હાથમાં શરાબની પ્યાલી હોય પરંતુ પીતો હોય નખશિખ ઉષ્માને!
ઉષ્મા પટેલ તેની પાછલી જિંદગી, પહેલો પતિ ભૂલી ચૂકી હતી. વીર દેસાઈનો ભૂતકાળ કોઈ જાણતું ન હતું.પરંતુ નજીકના વર્તુળમાં ઉષ્મા પટેલ અને વીર દેસાઈ ભરેલાં છતાંય અધૂરા લાગતાં. અમદાવાદમાં ઉજવાયેલ એક ખાનગી સમારંભમાં ઉષ્મા પટેલે જોડકાં યુવાનોની ઓળખાણ કરાવી કે વીર દેસાઇ તેમના પિતા છે. એટલું જ! એદિવસે વીર દેસાઈ એક પિતા તરીકે સમાજ સમક્ષ જાહેર થયાં. પરંતુ તેઓની માતા કોણ? એ સત્ય ઢંકાયેલું જ રહ્યું.
ઉષ્મા એક સ્ત્રી હતી પરંતુ માતા બની શકી ન હતી તેનો અફસોસ તેને હંમેશા રહેતો. વીરના સંતાનો તેને માતા તરીકે સ્વીકારવા તૈયાર ન હતાં. પરિણામે ઉષ્મા તેના આ દુઃખને દબાવવા દારૂના નશામાં રહેતી. ઉંમર વધતી જતી હતી. સ્ટ્રેસ અને ગમ ભૂલાવવા જામ ઉપર જામ ઉષ્માનાં અસ્તિત્વને ખળભળાવી દેતાં.
જૂહૂ ક્લબ આયોજિત એક એવોર્ડ સમારંભમાં જ્યાં શહેરની અનેક સન્માનનીય વ્યક્તિઓ આવી હતી, તેમાં વીર દેસાઈને એવોર્ડથી સન્માનવાનાં હતાં. સવારથી જ ઉષ્મા ખુશ હતી. તેના માટે ગૌરવ લેવા જેવો અવસર હતો.કપાળમાં મોટો ચાંદલો કરીને, ૫૦ હજારનું વીરને ગમતું મરુન કલરનું પટોળું પહેરીને ગુજરાતી સાડીમાં તૈયાર થઈને,હીરા-કુંદનનો સેટ પહેરીને ઉષ્મા પટેલ તૈયાર થઈ ગઈ. વીરને લાઈફ ટાઈમ એચિવમેન્ટ એવોર્ડ મળવાનો હતો.
સમારંભ પત્યા બાદ તેમનો ઇન્ટરવ્યુ લેવા માટે મીડિયાના માણસો તેમને ઘેરી વળ્યાં.ઉષ્મા ભૂતકાળમાં ડૂબી ગઇ. ભૂતકાળ ભૂલાઇ ગયો હતો પરંતુ મૃત પતિ નવલની યાદોએ જાગૃત બનીને તેના અસ્તિત્વને ઢંઢોળી કાઢ્યું. નવલ શુષ્ક હતો. તેને બાળક આપવામાં તે અસમર્થ રહ્યો હતો. પરંતુ તે એક લેખક અને પ્રોફેસર હતો. લખવાનો શોખ બંનેને નજીક લાવ્યો હતો. બંને પ્રેમલગ્ન કરીને સાધારણ જીંદગી જીવતાં હતાં. વીર મુંબઈ રહેતો હતો. પરંતુ ક્યારેક અમદાવાદ આવે ત્યારે તેમના મિત્ર વર્તુળમાં પાર્ટીઓ કરતો. ઉષ્મા અને વીર એકબીજાથી આકર્ષાઈને અંતર રાખીને યારી નિભાવતાં. ઉષ્માને ક્યારેક લાગતું કે “વીર મારો સ્વપ્ન પુરુષ છે. મારા જીવનમાં વીર હોત તો કેવું સારું હતું?” લગ્નના વીસ વર્ષમાં કેન્સરમાં નવલ પટેલનું મૃત્યુ થયું. નિઃસંતાન ઉષ્માના રૂપ પાછળ વીર આમેય દિવાનો હતો. ૭૦ વર્ષે પણ ઉષ્માનું રૂપ વીરને બાંધી રાખવા માટે કામણગારુ હતું.
પ્રીતિ સયાની, પી. એન. એન. ટીવી વાળાનો અવાજ સાંભળીને ઉષ્મા ચોંકી ગઈ! “મેમ, આજે એવોર્ડ લેવા માટે વીર સર સાથે બે સ્માર્ટ યંગ બોય ગયા હતાં, તો આપ કેમ સ્ટેજ પર નહીં ગયા?”
“મેમ, એનાઉન્સમેન્ટ થયું, મિસ્ટર એન્ડ મિસિસ વીરને આ એવોર્ડ લેવા માટે ઈનવાઇટ કરું છું તો આપ કેમ નહી ગયાં?” ટોળામાં ગણગણાટ હતો.
“ઉષ્મા મેમ, વીર દેસાઇનાં પત્ની નથી. એ તો લિવ-ઈન રિલેશનશીપમાં રહે છે.”
“શું વાત કરો છો?”
“આટલા વર્ષોથી?”
“હા”
“તો લગ્ન કેમ નથી કર્યા?”
“તેઓ દરેક ક્ષેત્રમાં બોલ્ડ છે, તો જાહેરમાં સ્વીકાર કેમ નથી કરતાં કે તેઓ પતિ-પત્ની નથી.”
“અમને તો એમજ હતું કે તેઓ દંપતી છે.” વગેરે વગેરે.
આ પ્રશ્નોની ઝડીમાંથી છટકીને ઉષ્મા-વીર કારમાં ગોઠવાયાં. ફરારી સડસડાટ વીર-સદન પાસે આવીને અટકી. હવેલીમાં પ્રવેશ કરતાં ઉષ્મા બારણામાં બેભાન બનીને ફસડાઇ પડી. તરત જ વીરે એમ્બ્યુલન્સ બોલાવી અને બીચ-કેન્ડી હોસ્પિટલમાં ઉષ્માને દાખલ કરવામાં આવી. વીર ફસડાઈ પડયા હતા. નિષ્ણાત ડોક્ટરોની ટ્રીટમેન્ટ શરૂ થઈ. યુ. એસ.થી જાણીતા વર્લ્ડ ફેમસ ન્યૂરો સર્જન ડૉ એન્ડરસનનો કાફલો ઉષ્મા પટેલની સારવાર માટે આવી ગયો. તાત્કાલિક બ્રેઇન સર્જરી કરવામાં આવી. એક મહિનો વીતી ગયો. વીર બધું કામ સ્થગીત કરીને ઉષ્મા સાથે હોસ્પિટલમાં રહે છે. વીર દેસાઇ મિત્રોના ખભે આંસુ ખાળતાં બોલ્યા, “શું હતું
અને શું થઇ ગયું? હું મોર છું પણ આજે મારો ટહૂકો ભૂલી ગયો છું.” એક દિવસ અડધી રાતે ઉષ્મા ઊંઘમાં બબડવા માંડી. “વી…ર”અને અર્ધ બીડાયેલી આંખે ઇશારાથી કંઇક કહી રહી હતી. વીરના જીવમાં જીવ આવ્યો. કોઈકે કહ્યું તેની ઇચ્છા ઘેર જવાની લાગે છે.
વીરે ઘરના વિશાળ રૂમમાં નર્સો અને લેટેસ્ટ ઇક્વીપમેન્ટ સાથે હોસ્પિટલ સુસજ્જિત કરી દીધી.
ક્યારેક ઉષ્મા આંખો ખોલતી. વીર પર અપલક મીટ માંડતી. તેની વાચા બંધ થઈ ગઈ હતી. તેણે વીરનો હાથ પકડી પોતાના માથા પર મૂકવા પ્રયત્ન કર્યો. તેના માનસિક તણાવનું કારણ સમજી જતાં વીરને વાર ન લાગી. વીર બોલ્યો, “અરે ગાંડી, આજે પણ હું તારી સેંથીમાં સિંદૂર પૂરવા તૈયાર છું. એક ચુટકી ભર સિંદૂરની કીંમત મારે તને ગુમાવીને ચૂકવવી પડશે તેવી જો ખબર હોત તો આ મેં વર્ષો પહેલાં કરી દીધું હોત. પરંતુ પત્ની અને પતિનું લેબલ તો આપણે બંનેએ લગાવેલું. શું મળ્યું? આજે આપણે જે જીવી રહ્યા હતાં તે જિંદગીમાં શું ન હતું આપણે બંને એકબીજા સાથે મધુરા છીએ પણ તારા વગર હું અધૂરો છું.” વીરે ઉષ્માની સેંથીમાં સિંદૂર પૂર્યું.
વીર અને ઉષ્માના હાથની પકડ મજબૂત થઈ. ઉષ્માના મોંઢા પર હાશ અને સંતોષની લહેર જોઈને હાજર રહેલાં સૌમાં આનંદની લહેરખી દોડી ગઈ. બંને સંતાનો ઉષ્મા પટેલને મોમ કહીને ભેટી પડ્યાં. કોરીડોર
મહેમાનોથી હકડેઠઠ ભરાયેલો હતો. સ્ક્રીન પર ઉષ્મા પટેલ અને વીર દેસાઇનું સુભગ મિલન જોઇને
લોકોની આંખો સજળ બની ગઇ. હર્ષોલ્લાસ અને તાળીઓથી સૌએ તેમના સંબંધનાં નવા નામને
વધાવી લીધું. જાણે કે સમાજે તેમના સંબંધ પર મહોર મારી દીધી. ઉષ્માના કપાળ પરનો ચાંદલો અને
સિંદૂર, આંખમાંથી નિકળતો અશ્રુધોધ તેને નવોઢાનું રૂપ આપતો હતો.
બીજા દિવસનાં અખબારોની હેડલાઈન હતી “ચૂટકી ભર સિંદૂર”
Kalpna raghu
15- ‘એનું સત્ય’
"બેઠક" Bethak 