વસંતપંચમી સમા પ્રતાપભાઈ પંડ્યા

 

 

તા 4~4~2017 પ્રતાપભાઈના 80 માં જન્મદિવસે શુભેચ્છા, સુગંધિત રહો અને બીજાને પણ સુગંધિત કરતા રહો.   

અઢળક પ્રેમની અને આશીર્વાદની અપેક્ષા સાથે વંદન. 

જ્ઞાન પામવા માટે મુરતની જરૂર નથી પડતી. જ્ઞાન એટલે વસંત. વસંતપંચમી એટલે વણમાંગ્યું મુરત. વસંત એટલે નવપલ્લવિત થવું .મન ક્યારેક વેલી જેમ વતર્તુ  હોય છે.પાણી આપો એટલે ઉગે અને પછી ઉગ્યા જ કરે.  જીવનમાં બધાને ક્યાંકથી પ્રેરણા મળતી હોય છે. કૂંપળની જેમ ફૂટી વૃક્ષ બનવા સુધીની પ્રેરણા. આપણે  પુસ્તક પરબ શરુ કર્યું ત્યારે ડૉ. પ્રતાપભાઈ પંડ્યાએ પ્રોત્સાહ આપ્યું અને આજે આ જ પ્રવૃત્તિ લેખન સુધી ખેચી ગઈ.

પ્રતાપભાઈ પંડ્યાનો પરિચય  ૨૦૧૦ પછી વધુ થયો. હવે એમ કહી શકું કે એમને હું વ્યક્તિગત રીતે ઓળખું છું.પોતે પુસ્તક થકી જ આગળ આવ્યા અને જ્ઞાને એમને જીવનમાં સદાય દ્રષ્ટી દેખાડી તો એમણે એજ માર્ગ બધાને દીધો. સાહિત્યના વ્યાપક અર્થમાં તેઓ પુસ્તકના ચાહક છે, એમનો જીવ વાચકનો એટલે  બધાને વાચક બનાવ્યા.  પોતાને સહજ જે મળ્યું એ બીજા માટે ઉપલબ્ધ કરવું એ એક માત્ર દ્રઢ નિર્ણય. પુસ્તક પરનો એમનો લગાવ સવિશેષ એટલે “પુસ્તક પરબ” બંધાઇ  અને મોરારીબાપુ જેવા સંતે પણ એમના કાર્યને બિરદાવ્યુ પણ પ્રતાપભાઈએ આ પ્રવૃત્તિને બાપુના આશીર્વાદ  સમી ગણી સહજપણે ચાલુ રાખી. એક કોડિયામાંથી અનેક કોડિયામાં ઘી પૂરી દીપમાળા પ્રગટાવી. પુસ્તક માનવીને પળે પળે અજવાળી શકે છે એ વાતની એમને પ્રતીતિ થતા બીજાને આ વાત  પ્રસરાવી પોતાની પળે પળ તો સુગંધિત કરી સાથે બીજાને સભર કરી આગળ વધતા રહ્યા .

મનની મોસમ એટલે ઈશ્વરે આપેલી અલૌકિક કુદરત નિસર્ગ સૃષ્ટિની સાથે માનવ સૃષ્ટિની ભેટ.આપણને સૌને આ ભેટ મળી પ્રતાપભાઈ થકી અને મોસમ ખીલી.  જ્ઞાનની જ્યોત પ્રગટી. વસંત પંચમી જાણે વગર તિથિએ આવી. દેવી શારદા “પુસ્તક પરબ”માં પ્રગટયા.આ આહ્લાદક વાતાવરણને માણવાની મોલવાની શક્તિ અને ભક્તિ દરેક વાચકને “પુસ્તક પરબ”માં મળી અને દરેક વાંચનાર પર  દેવી સરસ્વતીની કૃપા દ્રષ્ટિ મળી.  એમણે પુસ્તક આપણા જીવન ઉપવન ની શોભામાં પુષ્ટિ કરવા વહેતા મુકયાં ત્યારે  પુસ્તકો વાંચતા આપણાં મુખેથી શબ્દ સહજ સરી પડ્યા.

અરે વાહ !!!! શું વસંત ખીલી છે!! મળ્યા પુસ્તક અને પરબે વાંચનની સુગંધ પ્રસરાવી, જ્ઞાન થકી થયા બધા નવપલ્લવિત ફૂંકાયો પવન વાંચનનો  અને વણમાગ્યા મુરતની જેમ દરેક દિવસ બન્યો  વસંતપંચમી સમો અને ઉગ્યો  જ્ઞાનનો સૂરજ….

 

“બેઠક”ના દરેક વાચક અને સર્જકો તરફથી ખોબો ભરીને શુભેચ્છા.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

મનની મોસમ -લલિત નિબંધ (૨૧) પાનખર

અમેરિકામાં આવ્યા પછી જીવનમાં આવી એક લહેરખી અને પાનખર નો અહેસાસ કરાવ્યો. મારા  સ્વાસ્થ્ય માટે  નિરીક્ષણ થયું ડૉ,બોલ્યા કે મને  સ્ટેજ ચાર ફેફસાનું કેન્સર છે જે ગળામાં અને મગજમાં પણ પ્રસરી ગયું છે. ત્યારે મનમાં ચાલતો સંઘર્ષ, વેદના અને મૃત્યુની સામેનો પડકારે જાણે મનની મોસમ બદલી નાખી,એક અજબ પરિસ્થિતી,ખરવાની અવ્યક્ત વેદના, ત્યારે  દુઃખથી છલોછલ ભરેલું મન ક્યાંક ખાલી થવા બારી શોધે અને દેખાય માત્ર દુર બાંકડે બેઠેલું જીવન …

મારું મન કેટલાયે દાયકા પાછળ જતું રહ્યું.  બરાબર સાત દાયકા.સોળ વર્ષની યુવાન ઉંમર.. ખેતરમાં જવું, આંબાવાડીમાં આંબાને મોર આવ્યો હોય તેની એક અલગ ફોરમ લેવી, બે ત્રણ મહિનામાં નાની નાની કેરીઓ દેખાય.મનની આ યાદગાર મૌસમને  યાદ કરતાં મન ક્યારેય થાકતું નથી.નિશાળેથી આવ્યા એટલે તરત પુસ્તકો ટેબલ પર મૂક્યા, જરાતરા નાસ્તો કર્યો કે બહાર રમવાં દોડી જવું  – બીજા ભાઈબંધો રાહ જોઈ રહ્યા હોય.  એ જીવન કઈ અનેરૂ હતું.  ન કોઈ ચિંતા, ન ફિકર, ન જવાબદારી ! જીવનનો અમુલ્ય એ સમય હતો.  ગામનો કૂવો, સરકારી સ્કુલ, નાનું તળાવ, અને ગામની વચ્ચેથી પસાર થતો ધોરી રસ્તો.ત્યાં આવીને ઉભી રહેતી એસ ટી બસ, .બા બૂમ પાડી બોલાવે નહીં ત્યાં સુધી ઘરમાં ન જવાનું બસ આનંદ એક નિદોષ આનંદ .  સંધ્યાકાળ ધેનુ બધી પોતપોતાના ઘરમાં પ્રવેશ કરી નીરેલું ઘાસ અને પાણી પીતી હોય, બાની બોલાવવાની રાહ જોવાતી હોય. આંખો બંધ હતી અને છતાં આખું જીવન જાણે આંખોમાં….

એ સમયે એક ખુમારી હતી.  જુવાનીનું જોશ હતું.  ન શું થાય ! બધુંજ થશે. ચાલ, હું મદદ કરું।  આખા ગામમાં નામ જાણીતું થઇ ગયું.  સીત્તેર  વર્ષ વિતી ગયા. ગામનું દરેક વ્યક્તિ મને ઓળખતું થઇ ગયું. કોઈનું પણ કામ હોય, હું હાજર રહેતો.  કોઈના દીકરો કે દીકરી પરણે તો જાણે મારી જવાબદારી બની જતી. કોઈને આર્થિક જરૂરિયાત હોય તો તરત હાથ લાંબો કરી આપી દેતો. તેથી જ અમેરીકા આવવા નીકળ્યાં તો આંગણું આખું ભરાઈ ગયું હતું. ગામનાં દેસાઈ, પટેલ, મોચી, ઘાંચી, મુસલમાન,અને કામ કરતાં દુબરાની વસ્તી!  તે દિવસે જાણે આખું ગામ ભેગું થઇ ગયું, સૌને થતું હતું ભાઈ પાછા નહીં આવે તો અમારું કોણ ?..આજે મારું કોણ

અચાનક છાતીમાં દુઃખી આવ્યું.આ ભીંસ કેવી ?  શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડે છે. છતાં પેલાં વિચારો એનો પીછો ન્હોતા છોડતા. બધાએ કેટલું સમજાવ્યું હતું ! સીગરેટ ન પીઓ.  દારૂ ભલેને ફોરીન હોય પણ શરીર તો તમારુંને ?  ક્યાં સુધી સહન કરે ! વિદેશી સીગરેટ અને દારૂ ની બોટલ – દરેક ઇંગ્લેન્ડ અમેરિકાથી આવનાર ભેટમાં આપતા અને એ ખૂબ ગમતું.  પણ આજે એજ વસ્તુએ મને બરબાદ કરી દીધો.  ફેફસામાં કેન્સર થયું, ગળામાં પ્રસરી ગયું.  હવે મગજમાં આવી ગયું. આભ ફાટે તો થીંગડા ક્યાં મરાય ? કીમો થેરાપી કે રેડિએશન, કાંઈ જ કામ નથી કરતું.  હવે માત્ર ગણ્યા ગાંઠ્યા દિવસો રહ્યા છે.મન વિચારોથી ભરપૂર છે.  સ્વસ્થ શરીર હોય તો જ મન સ્વસ્થ રહી શકે.  મેં દારૂ અને સીગરેટ વર્ષો પહેલાં છોડ્યા હોત તો આજે મારી આ પરિસ્થિતિ ન હોત.  મારે મારી પરિવાર  પર બોજ નથી બનવું.  હે પરમાત્મા, મને તું વેળાસર તારી પાસે બોલાવી લેજે. મારુ મન તારા ચરણોમાં આવવા હવે તડપી રહ્યું છે

મૃત્યુ અનિવાર્ય છે મૃત્યુનો મને ડર નથી. મારી પત્ની, પુત્ર, પુત્રવધુ, દીકરી, જમાઈ, પોતા, પોતીઓ – ભરેલો સંસાર છે મારો બાગ મહેકે છે,હું સુખી છું – પણ હવે મારે જવાનો સમય થઇ ગયો છે.  મારુ મન આટલું વિચલિત કેમ છે?  મને કેમ શાંતી નથી ? અમેરિકાનું સુઘડ ઘર કે સારામાં સારી હોસ્પિટલ કોઈ મોસમથી મને જાણે વંચિત રાખતી હતી.

મેં પાછી આંખો મીંચી દીધી. પાછું એજ ગામ, લીલા ખેતરો, કૂવો, તળાવ, મંદિર, ઢોર, બહાર હિંચકા પર બેસી આવતા જતાં લોકોને નિહાળવા, ખબર અંતર પુછવી – કેવી હરિયાળી હતી એ, એની યાદ પણ  શાંતી આપતી હતી  હવે સમજાયું કે મને પોતાપણું  મારું ગામ,આપતું હતું. મનની શાંતીની  લ્હેર ત્યાંથી આવતી હતી. સમગ્ર મોસમ માણવા મન પોતાને ગામ પહોંચી ગયું.  શું ધરતીની સુગંધ છે !! એ ગુલમ્હોરી રાત અને મોઢા ઉપર આછું સ્મિત આવ્યું.  છોકરાંઓને થયું ડેડી દુઃખમાં પણ હસી શકે છે પણ તેઓને ક્યાં ખબર હતી કે એમનું મન તો આંબા વાડીમાં પહોંચી ગયું હતું અને પૂરું માણી રહ્યું હતું.  હું સુખી છું.  હવે મને મૃત્યુનો ડર નથી.  હું મારે ગામ પહોંચી ગયો છું.  મૃત્યુ મને ડરાવી નહીં શકે.  વતનના  ઝુરાપાએ મને વતનમાં, મારાં ગામમાં પહોંચાડી દીધો છે. મારા એ મનની મોસમ ખીલી ઊઠી છે. .

મને હવે અફસોસ કોઈ વાતનો નથી.  મેં જીંદગી ખૂબ માણી, વસંત જોઈ છે. એટલું જ નહિ ઘર ગુથ્થીમાં માં -બાપ પાસેથી શીખેલું કે દરેક વસંત એકલા નહિ  વહેંચીને માણજે, આજ દિન સુધી એ સૂત્રને નજર સમક્ષ રાખી જીવન જીવતો આવ્યો છું. બની એટલી જન સેવા કરી આપતો આવ્યો છું. મનુષ્ય પાસે શું નથી ? હું પણ ઘણી વસ્તુથી અજાણ રહ્યો, મારા મોહમાયા અને મારી ટૂંકી દ્રષ્ટિ એ મને આવરણો થી ઢાંકી દીધો અને હું બહાર ન આવી શક્યો.હવે અંતરચક્ષુ પર જે પડદો હતો તે ખસી ગયો.

આપણે સૌ નાની-મોટી મોસમ  જીવીએ છીએ પણ પાનખર મનની મોસમનો એક એવો અહેસાસ  એક એવી વેદના…છે કે  આપણે પોતે ઝાડ થઈને પાંદડે પાંદડે ખરીએ છીએ અને .. પીળા પડી ખરવાની વેદના ઝીલતા, આપણા આયખા આખાને આંખોમાં પથારીમાં ઝીલીએ છીએ  અને ઝીલતા ઝીલતા સત્યને જે પામીએ છીએ, હવે  નવી દ્રષ્ટિ, નવા વિચારોથી કુપણો ખીલે  છે બારી બહાર દ્દેખાતી પાનખરમાં પણ વસંતનો વૈભવ સર્જાય છે.
આજે સમજણ છે પણ હવે સમય જ ક્યાં છે એ વસંતે મણવાનો…

 

 

જયવંતિ પટેલ

મનની મોસમ -લલિત નિબંધ (૨૦)રંગોના સથવારે

 

સમગ્ર સૃષ્ટિ રંગોના અપાર વૈવિધ્યથી સોહી રહી છે. આ અનેકવિધ રંગોનું આગવુ મહત્વ ભારતીય સંસ્કૃતિએ સ્વીકાર્યુ છે. રંગોનુ પણ એક સરસ વિજ્ઞાન છે. રંગોની સમગ્ર સૃષ્ટિ પ્રકાશ અને અંધકાર વચ્ચે સમાયેલી છે. મહાન વૈજ્ઞાનિક આઇઝેક ન્યૂટને ત્રિપાર્શ્વ કાચમાંથી સૂર્યનુ કિરણ પસાર કરીને શોધી કાઢયું કે પ્રકાશ જાંબલી, નીલો, વાદળી, લીલો, પીળો, નારંગી અને રાતો, એ સાત રંગોનો બનેલો છે. તેને સંક્ષેપમાં ‘જાનીવાલીપીનારા’ ગુજરાતીમાં અને ‘VIBGYOR’ પ્રમાણે અંગ્રેજીમાં બોલવામાં આવે છે. ‘લાલ, પીળો ને વાદળી મૂળ રંગ કહેવાય બાકીના બીજા બધા મેળવણીથી થાય.’ આ જાણીતુ છે. રંગોના અનેક પ્રકાર હોય છે. આછો, ઘેરો, ઉત્તેજીત, ઉષ્ણ, શીતલ, વિગેરે. કાળા રંગના મીશ્રણથી રંગ ઘેરો બને છે અને રંગને આછો બનાવવા સફેદ રંગ ઉમેરવો પડે છે. મનોવૈજ્ઞાનિક રીતે જોતા ઉષ્ણ રંગો ભૌતિક ગણાય છે જે માનવના આવેગોને દર્શાવે છે. સૌમ્ય રંગો આદ્યાત્મિકતા અને ઉદ્દાત ભાવના દર્શાવે છે.

શબ્દ દ્વારા સહજ રીતે વ્યક્ત ના થઇ શકતી અનુભૂતિની અવસ્થાને દર્શાવવા માટે માનવે સદીઓથી અલગ અલગ રંગોનો પ્રતિકાત્મક રીતે ઉપયોગ કર્યો છે. જોકે સમય અને સંસ્કૃતિ પ્રમાણે તે અલગ પણ હોય છે. જાંબલી – શાંતિ, ગંભીરતા, વિનમ્રતા પ્રગટ કરે છે. વાદળી – શાંત, સ્વચ્છ, આકાશી ગુણ દર્શાવે છે. લાલ – ઉગ્રતા, ઉત્તેજના, શહીદીના પ્રતિકરૂપે. નારંગી – જોશ, આનંદ અને સફળતા તરફ લઇ જાય છે. પીળો – પવિત્રતા, ગુલાબી – પ્રેમ અને મિત્રતા, ભૂખરો – ધૈર્ય, વૃધ્ધાવસ્થા અને વિનમ્રતાને પ્રગટ કરે છે. સફેદ – શુધ્ધિ, શાંતિ અને કરૂણાના પ્રતિકરૂપ ગણાય છે જ્યારે કાળો – શોક, વિષાદ અને મૃત્યુના પ્રતિક તરીકે ઓળખાય છે.

ભારત રંગોથી ભરેલો ભાતિગળ દેશ છે જેમાં ચારે બાજુ રંગો વિખરાયેલા છે. દેવ-દેવીઓના નામાભિધાનમાં, વસ્ત્રોમાં, સગીતના સાત સૂર, પાંચ પ્રાણ, ષટ્‍ચક્ર, દેહશૃંગાર, ગૃહસજાવટ, પશુશૃંગાર, રોજીંદી ચીજ-વસ્તુઓ, ઉત્સવો, મેળાઓ, પૂજાવિધિ, કર્મકાંડ, દરેકમાં રંગોની ચોક્કસ પ્રકારની પરંપરા જોવા મળે છે. મંત્રના દરેક અક્ષરોની આભા હોય છે. તંત્રોમાં રંગો હોય છે. વાયુના રંગો હોય છે. વિવિધ શાસ્ત્રો અને પ્રાચીન ગ્રંથોમાં રંગો અંગેના આયામો દર્શાવાયા છે. નવગ્રહોના પણ અલગ રંગો હોય છે. રસના અને સ્વરના પણ રંગ હોય છે. તંત્ર અને યોગ અનુસાર ભૌતિક માનવ શરીરને બીજુ એક સુક્ષ્મ શરીર પણ હોય છે જેમા સાત ચક્રોમાં આદ્યાત્મિક શક્તિ રહેલી હોય છે. આ દરેક ચક્રને પોતિકો રંગ હોય છે. પંચમહાભૂતોને પણ પોતાનો રંગ હોય છે. જ્યોતિષશાસ્ત્ર અનુસાર રંગની માનવજીવન પર ગાઢ અસર જોવા મળે છે. મેડીકલ સાયન્સમાં રંગોની મદદથી દર્દીનો મુડ બદલીને તેના રોગોને દૂર કરવામાં આવે છે તેને ‘કલર થેરાપી’ કહેવામાં આવે છે. સૂઝોકમાં પણ અલગ અલગ રંગના ટપકા કરીને રોગમુક્ત કરવામાં આવે છે.

શૂરવીર માટેનો કસુંબીનો રંગ અને સરહદ પરનાં શહીદોના રક્તનો રંગ, તો વળી કાન સંગ ગોપીઓએ ખેલેલા ગુલાલ-કેસુડાના રંગથી તો સૌ પરિચિત છે. હિન્દુ તહેવારોમાં રંગોની વિવિધતા જોવા મળે છે. નવરાત્રિનો રંગ, નવા વર્ષની રંગોળીનો રંગ, રંગોનો સરવાળો અને મિલાવટ કરતો હોળી-ધૂળેટીનો અનોખો તહેવાર જીવનને જીવંત બનાવે છે. વિખરેલા રંગોને એકઠા કરો ત્યારેજ રંગોળી સર્જાય છે. આકાશમાં મેઘધનુષ ત્યારેજ રચાય છે જ્યારે તમામ રંગો સાથે હોય.

તમારી આસપાસનુ રંગીન દિવ્યશક્તિનુ આવરણ જેને ઑરા કહેવાય તેના રંગો સતત તમારા મન, વિચારો, ચેતના અને લાગણીઓના ઉતાર ચઢાવ પ્રમાણે બદલાતા રહે છે. આ રંગોને યોગની કેટલીક પ્રક્રિયાઓ થકી બદલી શકાય છે. વર્તમાનમાં વાયકા છે કે સમયની સાથે કલીયુગના માનવને તેના સ્વભાવના રંગને બદલતો જોઇને કાચિંડાને આપઘાત કરવાનુ મન થયુ કે આ માનવ મારાથી પણ ચઢી ગયો. કાચિંડો સમય, સંજોગો પ્રામાણે તેનો રંગ બદલે છે પરંતુ આજનો માનવ બહુરંગી બનતો જાય છે. માણસ કરતાં માણસે તેની માણસાઇને સકારાત્મક રીતે મેઘધનુષી કરવાની જરૂર છે.

રંગો વગરનું જીવન જીવવુ અશક્ય છે. જીવનનાં રંગો અપાર છે. જ્યારે પણ સંવેદના સળવળે છે ત્યારે રંગો ઉભરાય છે અને કોઇપણ રીતે તે વ્યક્ત થાય છે. એ નશામાં ડુબવાનુ મન થાય છે ત્યારે કાવ્ય લખાઇ જાય છે.

પીછવાઇમાં પૂરેલા રંગો, જેવી છે આ જીન્દગી,

મોરપીંછનાં રંગો, જેવી છે આ જીન્દગી,

મેઘધનુષનાં રંગો, જેવી છે આ જીન્દગી,

ક્યારેક સોનેરી તો ક્યારેક રૂપેરી છે આ જીન્દગી.

એ રંગોનાં પૂરનારને હું શું કહું?

એની લ્હાણીમાં ક્યાંય ખોટ નથી,

ક્યાંય કસર નથી, ક્યાંય કચાશ નથી.

હૈયુ ભરાય છે એ ભારથી,

અને ગદ્‍ગદ્‍ થવાય છે મારા શ્યામની એ કરનીથી.

જે મારી આસપાસ છે અને એને હું દીઠી શકતી નથી.

માત્ર એક અહેસાસ છે એનો હોવાનો,

અને શ્વાસમાં શ્વાસ પૂરાતા જાય છે …

જીવનમાં રંગો પૂરાતા જાય છે, પૂરાતા જાય છે …

અને રંગીન જીન્દગી જીવાતી જાય છે.

માનવ જીવનનાં રંગોને  ક્ષિતિજે ઉગતા સૂરજના રંગોથી માંડીને ક્ષિતિજે આથમતા સૂરજનાં રંગો સાથે સરખાવી શકાય. જીવનની પ્રભાતે ઉષાના સોનેરી કિરણો, માના હાલરડે રંગાતુ બાળપણ, યુવાનીમાં પૂરાતી સપનાની રંગોળી – ભીતર રંગ, બહાર રંગ, અંગેઅંગ રંગમાં, પ્રીત-પીયુને પાનેતરના રંગમાં જુવાની ઝબોળાઇને નિખરતી જાય છે. વહાલપની નિતરતી લાગણીઓના રંગમાં ભીંજાવું એ મેઘધનુષના રંગો કરતા પણ આકર્ષક હોય છે. વળી સોનેરી સંધ્યા સમી જીવનની પાનખરના, પીળા પાનને લાલ રંગમાં ફેરવવાની આવડત જો આજનો વૃધ્ધ શીખી જાય તો ક્ષિતિજે આથમતો સૂરજ પણ રંગીન લાગે છે.

આ તમામનો આધાર મનની મોસમના રંગો પર, ખુદની ચેતના શક્તિ અને સકારાત્મકતા પર નિર્ભર છે. મનની મોસમને ખીલતી રાખવા સત્સંગ, ભક્તિ અને આદ્યાત્મનો રંગજ પરમ સમીપે લઇ જાય છે. અને મન ગાઇ ઉઠે છે, “રંગાઇ જાને રંગમાં …”

 

 

 

 

કલ્પના રઘુ

મનની મૌસમ – લલિત નિબંધ (2) ઝીલાય સુખ અને દુઃખ

એ સપનું જોતો હતો અને સપનામાં તેને એક ખુબ નાનો લીલો તક્ષક નાગ દેખાતો હતો.સપનુ આગળ વધ્યું અને તે નાગની હલચલ  બદલાવા માંડી એક તબક્કે તે બે સોનેરી નાગમાં ફેરવાઇ ગયા અને જ્યાં રુપાંતરણ થયું ત્યાં સોનેરી રંગની ઘણી બધી રજકણો હતી.તેણે સપનામાં પડેલી એ સ્વર્ણ રજકણ ભેગી કરી અને ચકાસણી કરાવડાવી તો તે ૨૪ ટકા સોનુ હતુ. તેનું મન હતું તે તક્ષક નાગને શોધવા પાછું કાર્યરત થયું આ વખતે સ્વપ્ન જરા વિચિત્ર હતું નાના સાપોલીયા તો અસંખ્ય હતા પણ તેમની સાથે એક લીલી નાગણ અને નાગ પણ હતા.અને સ્વર્ણ રજકણ ની મોટી ઢગલીઓ પણ હતી. નાના તક્ષક નાગોથી તે જગ્યા ભરેલી હતી અને લીલા નાગ દંપતી સૌને ઉછેરતાં હતાં તેમને જરુરી દુગ્ધપાન કરાવતા હતા.નાગ અને નાગણ સ્વર્ણ રજકણો એકઠી કરી ઢગલીઓ પણ કરતી હતી

સપના જોતાએનાં મને વિચાર કર્યો…આ નાગ અને નાગણ ને વશમાં કરીયે તો રોજે રોજ સ્વર્ણ રજનાં ઢગલા મળે. પછી કામ એક જ કરવાનું આ નાગ અને નાગણને વશમાં કરવાનાને?..રોજે રોજ સ્વર્ણ રજ ભેગા કરીને મબલખ પૈસા પેદા કરવા નાગ વન કરી એક ફાર્મ બનાવ્યું. અમુક સમયે નાના તક્ષક નાગો બધા પેલા નાગ  જેટલા પુખ્ત થયા થયા અને એક કરતા વધુ ફાર્મ થયા નાગ વન, નાગઉપવન .નાગવૃંદાવન, નાગ નંદનવન,

રોજે રોજ સ્વર્ણ રજ વધતી ગઈ.તેમજ તે વાત  ફેલાતી ગઇ.અને  તેમ તેમ જ ઈર્ષા અને સ્પર્ધા વધતી ગઈ ..જેટલા નાગ વન હતા તેટલા નૉળીયા વન વધતા ગયા..નાગમાં ઝેર ઉભરાતા થયા અને સ્વર્ણરજ ઘટતી ગઈ. વિદેશીઓએ ભેળસેળ કરવા માંડી હવે નાગનાં રંગ બદલાવાનાં ઘટવા માંડ્યા અને નાગનું કદ વધવા માંડ્યુ નાગ ફુંફાડા મારતો થયો અને નાના તક્ષક નાગોને ચાંઉ કરી જતો થયો..ધારતો હતો તેટલો નફો થતો નહોતો.

બહુ શાંતિથી વિચાર્યુ તો સમજાયું કે મુખ્ય નાગ અને નાગણ ઘરડા થવા માંડ્યા હતા તેની ચોથી પેઢીએ બદલાવ દેખાતા હતા નાના તક્ષક નાગોમાં એકાદ નાગ વિદ્રોહી થઈ જતો હતો અને તે નાગ ની આગલી પેઢીઓ માં વિદ્રોહી સ્વભાવ દેખાતો હતો.તેઓ ઝડપથી દ્વિગુણીત થતા હતા

સપનામાં હવા મહેલ ઉભો કર્યો હતો તેના કાંગરા તુટતા જણાયા તેથી પ્રભુને વંદના કરી…હે કૃષ્ણ આ નાગનો નવો ફાલ દુર કરવા આવો અને કાળીયા નાગને જેમ કાબુમાં કર્યો હતોને તેમ કાબુ કરો..

કૃષ્ણ ભગવાન હસ્યા..”મારો ભાગ કેમ નહોંતો નાખ્યો?. હું આવીને તારા નાગોને બચાવીશ પણ તારે દરેક નાગ વન નો કર આપવો પડશે.”….

”ભલે ભગવાન પણ એવું કરો કે આ ભેળસેળ છુટી પડે અને  આ ઇર્ષાથી પિડાતા અને મારા ભાગ્યનાં કંટકો જેવા નોળીયા વનો અને આ તક્ષક નાગોને ચાંઉ કરી જતા વધેલા ક્દનાં ફુંફાડા મારતા નાગોને દુર કરો.”..

વાત તો કઠીન છે કહી માયા ભર્યુ હાસ્ય પ્રભુ હસ્યા.તેમણે કહ્યું પેલા વાણીયાની જેમ એક જ વરદાનમાં આખું તારા દુઃખોનો હળ તે શોધી લીધો.?”

“.પ્રભુ આપ બેવડો કર લેજો પણ આ સ્વર્ણ પ્રસવતા મારા લીલા તક્ષક નાગોને બચાવી લો પ્રભુ…!”

પ્રભુ એ વાંસળી વગાડવા માંડી અને બધાજ મોટા નાગો તેમની પાછળ જવા માંડ્યા.મોટો હાશકારો અનુભવતા પડખું બદલ્યું પણ થોડા સમય પછી વાંસળી બંધ થઈ અને એક ચક્ર ફરતુ આવ્યું તેમા બધા નાગ  ફેણ ફુલાવતા ચક્ર સાથે ફરતા હતા અને તે પીળા રંગનું તીવ્ર ઝેર વરસાવતા હતા…

પાછળ નાગનાં સુસવાટા સંભળાતા હતા તે પીળુ ઝેર નાનકડા તક્ષક નાગો પર પડતુ હતુ ને તે સર્વ નાના નાગ પીળા થતા જતા હતા તેમનું દ્વીભાજન યંત્રવત રીતે ઝડપી થતું જતું હતું અને સોનેરી ઢગલીઓજે પહેલા કલાકે દેખાતી તેને બદલે દર દસ મીનીટે દેખાતી હતી આ ઉપાધી હતી કે વરદાન તેને સમજાતુ નહોંતુ તેથી પ્રભુને આહ્વાન કર્યુ..”પ્રભુ આ આશિર્વાદ છે કે શ્રાપ?”

મંદ મંદ હસતા પ્રભુ બોલ્યા “આતો તમારા ઇચ્છાધારક નાગ હાલ તો તમારે માટે સ્વર્ણ રજ બનાવીને તમને માલેતુજાર બનાવી રહ્યા છે.”.

“પણ પ્રભુ તમે જાણો છો તેમ આ રીતે સરળતાથી લભ્ય બનતુ સોનુ પછી જરુરી સમૃધ્ધી નહી આપે.”

“ મનથી રોકો તો જ રોકાશે આ મનની મૌસમ.”

“ પ્રભુ આટલા બધા નાગ અને સ્વર્ણ રજ..શું સંબંધ છે મન સાથે?”

“ લીલા નાગ એટલે લાલસા અને સ્વર્ણ રજ એટલે લક્ષ્મી….તમે કુબેર બનવા ઇચ્છો છોને?”

“હા પ્રભુ! પણ આ લીલા નાગ અને પીળુ ઝેર…અને આપ કહોછો મનની મૌસમ? મને કંઇ સમજાતુ નથી.. અર્જુનની જેમ ઘુંટણીયે પડીને પ્રભુની સામે જોઇ ને તે બોલ્યો.”

જુઓ લાલસાનું સ્વરૂપ મનથી બદલો અને વિચારો કે સંતોષ…અને જુઓ કમાલ.

તરતજ ખીલી ઉઠ્યા દરેક નાગ બની ને સફેદ ગુલાબ અને સ્વર્ણ રજ બદલાઇ ગઈ બર્ફીલી ચાદરમાં.

મનથી તેણે ઇચ્છ્યુ કંકાસ રહીત જીવન અને બર્ફીલી ચાદરમાં રંગોનું મેઘધનુષ્ય ઉભરાવા લાગ્યુ.

પ્રભાતનાં પક્ષીઓની ચહેકાટ સાથે પૂર્વમાં ઉષાનાં રંગો ઉભરાવા માંડ્યા..જલતરંગ મધુર ગાન ગાતુ હતું.તે જરાક સળવળ્યો..તેને ઠંડી લાગતી હતી ગોદડી ખેંચી અને સપનામાં લપેટાવા તૈયાર થતો હતો અને આંખો ખુલી ગઈ.સપનુ તો પુરુ થયુ હતું…લીલા નાગોએ ભેગી કરેલી સ્વર્ણ રજોની ઢગલીઓ ગાયબ હતી.

એલાર્મ વાગતું હતું

કૃષ્ણ નો ફોટૉ ગીતાસાર કહેતો હતો…

કર્મનો જ તને અધિકાર,,,ફ

ળ તો એના સમયે પાકશે તેના ઉપર ના કોઇ તારો અધિકાર.

મન ની મૌસમ દ્વારા ઝીલાય સુખ અને દુઃખની અનુભુતિઓ

તો શીદને કાબુમાં ન રાખવું મન નું ચલણ?. કાયમનીજ અતૃપ્તિ,..

કાયમ જ અસંતોષ

અને કાયમ કશું પામવાની દોડને

બદલે જે છે તે માણને.

મન.અને..તેના રંગોને તો તું ધારે તેમ બદલી શકે છે…..

પાછળ વાગતી વાંસળીનાં મધુર રવે તેને લાધ્યુ આ જ્ઞાન …

તૃષ્ણાનાં વન ને બદલી નાખ સંતોષનાં રંગે..

દોટ ના મુક લક્ષ્મી માટે જ્યાં હશે વિષ્ણુ ત્યાં લક્ષ્મીનો વાસ છે નિશ્ચિંત

વિજય શાહ

મનની મોસમમાં મળ્યા આશીર્વાદ અને વસંત ખીલી

મિત્રો આ લેખ અહી મુકતા પહેલા કહીશ કે મેં આ મારી ઈચ્છા વિરુધ મુક્યો છે.

માત્ર તરુલતાબેનને લખ્યું છે, માટે માન રાખવા અથવા ગુરુની આજ્ઞા અને આશીર્વાદ સમજી અહી મુકું છું.

મિત્રો,

તમને ય મારી જેમ લાગ્યું હશે કે મનની મોસમમાં અનેકવિધ ગુજરાતી લેખકો, કવિઓ અને સર્જકોનો મ્હેંકતો પરિચય આપી રહેલ આપણા સૌના માનીતા પ્રજ્ઞાબેન પોતે એક ખીલતી મોસમ છે.મેં વર્તમાનકાળ યોજી ભવિષ્યની અનન્ત વિકસવાની શક્યતાઓની ક્ષિતિજ ખૂલ્લી કરી છે.છેલ્લાં પાંચ વર્ષથી એમનું  ગુજરાતી સાહિત્યનું  કાર્ય  સતત ગુણવત્તામાં અને સંખ્યામાં વધતું ગયું છે.

તેઓ કવિ,વાર્તાકાર,નાટ્યકાર તથા રસદર્શી ,ગુણગ્રાહી આલોચક પણ છે.વર્તમાનની ઘટનાઓ વિષે નિરંતર પ્રતિભાવો આપી લેખો લખે છે.બે એરિયાના ગુજરાતી સમાજ સાથે જીવંતપણે  જોડાયેલા ,અનેક સાંસ્કૃતિક તથા સાહિત્યિક કાર્યક્રમોના આયોજક છે.મારો અંગત અનુભવ છે કે તેઓ ગમે તેટલાં દોડધામમાં હોય કે બીઝી હોય હસતાં જ દેખાય.સૌને પ્રેમથી અને માનથી બોલાવે.એમના પરિચયમાં આવનાર વ્યક્તિની શક્તિઓ અને આવડતનો અંદાઝ તેમને આવી જાય.ઝવેરી હીરાપારખું તેમ પ્રજ્ઞાબેન માણસપારખુ છે.સમાજમાં નવા ચીલા પાડવા માટે કે સામુહિક પ્રવુતિને દિશા બતાવવા સૌનો સાથ અને સહકાર પ્રજ્ઞાબેનને પ્રેમથી મળી રહે છે.તેમની નમ્રતા બધાયને આવકારે અને માન આપે.ગુજરાતથી આવતા સાહિત્યકારોના ઉચિત માન સન્માન અને મહેમાનગતિ કરે.તે માટેની  તેમની ઉદારતા અને વ્યક્તિગત સમય,પરિશ્રમ પ્રશન્શાપાત્ર છે.હાલ હું વતનમાં છું ,જયારે અમદાવાદ બીજા સાહિત્યકારોને મળવાનું થાય ત્યારે પ્રજ્ઞાબેનને જરૂર યાદ કરે.

તેઓ સાહિત્યરસિક જીવ છે.બે એરિયાના ,હ્યુસ્ટનના ,શિકાગો ,ફ્લોરિડા ,લોસએન્જલ્સ ,ન્યુ  જર્સી, ફિલાડેફીયા એમ અમેરિકાના ખૂણે ખૂણેથી ગુજરાતી સાહિત્યકારોનો સમ્પર્ક કરી તેમના સર્જનને પ્રકાશમાં લાવે છે.ભારતથી પ્રતિષ્ઠિત કવિઓ ,સાહિત્યકારોનો લાભ બે એરિયાને સુલભ કરે છે.તેમનું ગુજરાતી ભાષા અને સાહિત્યનું સઁવર્ધનનું કામ મારી દષ્ટિએ ઇતિહાસમાં નોંધનીય છે.વિજય શાહ અને અન્ય લેખકોના સહકારથી તૈયાર થયેલો બાર હજાર પાનાંનો મહાગ્રન્થ ભગીરથ કાર્ય કહેવાય.100 જેવાં લેખકો જેમાં કેટલાકે  તો પહેલી કલમ ઉપાડી હતી.ખાસ કરીને માતૃભાષા પ્રેમીઓ માટે ‘બેઠક’ વિસામો કહો કે મુક્તપણે ખીલવાનો બાગ કહો જ્યાં જ્ઞાન સાથે ગમ્મત અને સાહિત્યગોષ્ઠિ થાય છે.

‘બેઠક’ના સભ્યો વયસ્ક અને જીવનના અનુભવી.બહારના અમેરિકન વાતાવરણમાં ગુજરાતી ભાષા પ્રત્યેનો તેમનો લગાવ હૈયામાં ધરબાય ગયેલો,બહાર ખીલવા તડપે પણ કરે શું? ‘બેઠક’માં પ્રજ્ઞાબેને અનુકૂળ મોસમ સર્જી.તેમના  મનની વાતોને ‘શબ્દોના સર્જન ‘માં અભિવ્યક્ત કરવાની તક આપી.દર મહિનાના જુદા જુદા રસિક વિષયો આપી તેમને ગુજરાતીમાં લખવાનો આયામ આપ્યો.લખવાના રિયાઝથી વાચકો બીજાનું સાહિત્ય વાંચી સમજી પોતે લેખક થયા.કોલમ રાઇટર થયા,પોતાનો બ્લોગ ચલાવતા થયા.નવી પેઢીને ‘બેઠક’માં રસ લેતી કરી.નવી પેઢીને ગુજરાતી નાટકો ભજવતી કરી.તેમનું પોતાનું લખેલું ગુજરાતી નાટક સરસ રીતે ભજવાતું આપણે સોએ માણ્યું હતું.

મારી દષ્ટિએ માતુભાષામાં પ્રાણ પુરવાના આ બધા જ કાર્યો ખૂબ મહત્વના છે,આ રીતે ભાષા પ્રત્યેની અને સાહિત્ય માટેની રૂચિ ઘડાય છે.સારા  ભાવકો વિનાનું સારું ,ઉત્તમ સાહિત્ય લાયબ્રેરીમાં હિજરાય છે,ધૂમકેતુની ‘પોસ્ટ ઓફિસ ‘ વાર્તાનો અલીડોસો કે રવીન્દ્રનાથ ટાગોરનો કાબુલીવાળો કે ચૂનિલાલ મડિયાનો કમાઉ દીકરો કે રઘુવીર ચૌધરીની અમૃતા ,પન્નાલાલ પટેલની કન્કુ નવી પેઢીના વાચકોના હૈયામાં વસવા તડપે છે.મધ્યકાલીન નરસિંહ ,મીરાંના ભજનોની જેમ અર્વાચીન અને આધુનિક કેટલા કવિઓની સુંદર ગઝલો,ગીતો આપણા હોઠે અને હૈયે વસે તેવી મોસમ ‘બેઠક’ના આયોજક પ્રજ્ઞાબેન સર્જે છે.હાલ ગુજરાતી ભાષામાં લખનારા સર્જકો છે,વાચકો વિનાનું સાહિત્ય નમાયું છે.શાળા-કોલેજોમાં અને જૂની પેઢીના માણસો ગુજરાતી વાંચે તે ન ચાલે.

જયારે ટેકનોલોજીને કારણે દેશમાં અને વિદેશમાં ગુજરાતીનું ચલણ ઘટતું જાય છે ત્યારે ગુજરાતીમાં બોલવું અને લખવું ખૂબ જરૂરી છે.આપણી ‘શું શા પેસા ચાર કહેવાતી ‘ગુજરાતી ભાષાનું ગૌરવ ગુજરાતીઓ નહિ કરે તો બીજું કોણ કરશે?

પ્રજ્ઞાબેનમાં લખવાની અર્જ કહો કે ધગશ (ચળ ) પડેલી છે,તેથી જ તેમના લેખો ભાવવાહી બને છે.તેમના વ્યક્તિત્વની નિખાલસતા અને સહજપણું તેમની ભાષાનું બળ છે.તેમનાં સર્જનમાં બોલ્ડ થીમ દેખાય છે.તેમણે  અમેરિકન સમાજનાં વિષયો લઈ રૂઢિચુસ્ત માનસને ન ગમે તેવી વાર્તાઓ પ્રતિલિપિ પર પબ્લિશ કરી છે.હું તેમને પ્રોત્સાહન આપું છું કે તેમને ગમે તે તેઓ લખે.એમની રમુજી વાર્તાશેલી અને સેન્સ ઓફ હ્યુમર પણ સારી કૃતિઓ આપી શકે.ગુજરાતી સાહિત્ય બધું  ગુડ હોય ,ઉપદેશ આપે તેવું હોય એવી વિચારધારા જરા ય યોગ્ય નથી.નવા સર્જનને વાંચો,વધાવો ,ક્રાન્તિને આવકારો.શબ્દોનો સર્જક અને વિશ્વનો સર્જક પોતાની  મોસમ સર્જે છે.તેને આનઁદીએ તો  ગ્લોબલ વૉર્મીંગની સામે ટકી રહેવાનું બળ મળે ખરું?

મિત્રો ,તમારા દિલમાં પણ પ્રજ્ઞાબેનના વ્યક્તિવની ખીલતી મોસમનો અહેસાસ થયો હશે.

તરૂલતા મહેતા 29મી માર્ચ 2017

(ગુજરાત યુનિ.ના હોલમાં યોજાયેલા ડાયસ્પોરા સાહિત્યના માન ,સન્માન અને પરિસંવાદમાં ભાગ લેવા માટેના મને મળેલા આમંત્રણ વખતે અન્ય મહાનુભવોની હાજરીમાં પ્રેક્ષકો મધ્યે બેઠેલાં પ્રજ્ઞાબેનની હાજરી મારા માટે ભાવભીની બની રહી હતી.)

આભાર – પણ આ કામ સૌનું સહિયારું છે આશિર્વાદ આપો કે કાર્ય ક્યાંય માન ખાતર અટકે નહિ -પ્રજ્ઞા

( પ્રજ્ઞાબેન તમે  બ્લોગ પર મૂકો ,લેખિકા તરુલતા મહેતા તમારા જેવા ઉગતા સર્જક અને માતુભાષાપ્રેમી માટે પોતાનો અભિપ્રાય આપી શકે. સહિયારા સર્જનની મોસમ ખીલવનારની કદર સૌ કરશે.બીજાની ઓળખાળ આપનારની ઓળખ આપવી નમ્રતા છે.એમાં જરા ય અયોગ્ય નથી.-તરૂલતા મહેતા)

મનની મોસમ – લલિત નિબંધ (19) મનજી

 

મનની મૌસમ વિષય મન સાથે સાંકળેલો જોતા મન વિચારે ચઢ્યું ખરેખર શું આ મન જ છે કે જે ખીલવે છે અને મુરઝાવે છે. અર્વાચીન કવિ દયારામેં એક ગીત માં મન ને “મનજી” કહ્યું છે…મન ને ખુબ માન આપ્યું છે. જેમ મામાજી, કાકાજી કેહવા થી સંબંધમાં માન અને આત્મીય પ્રેમ દર્શાવાય છે તેમ મન ને મનાવતાં મનજી કેહતા તેની શક્તિઓ વિષે માન ઉપજે છે અને તે યથાર્થ જ છે.  

 

ક્યારેકતો મન એટલેજ માણસ એવું કહેવાનું મન થાય છે.જુના ફિલ્મી ગીતોમાં પણ મન વિષે વાતો કરતા ગીતો ઘણા છે …….  તોરા મન દર્પણ કહેલાયે.. ભલે બુરે સારે કર્મો કો દેખે ઔર દિખાયે….. ને કોણ ભૂલી શકે છે? કવિએ મન ને દર્પણ કહ્યું છે કારણકે મન થી કશુંજ છૂપું રહેતું નથી.

 

મન ની મૌસમ ખીલે અને જીવન નું વન ઉપવન બને તેવું કોણ ના ઈચ્છે? જિંદગીની શરૂઆત થતાંજ બાળપણથી જ મનની માવજત લેવાય છે. દિલ અને દિમાગ બંને કામે લાગે છે ..બંનેમાં  જયારે એકમત અને સુસંગતતા જળવાય ત્યારે યોગ સધાય છે…અભ્યાસ માં રંગત આવે છે ..કંઈક બનવા ની મહેચ્છા આજે રંગ લાવે છે. પ્રતિષ્ઠા સભર નોકરી મળે છે જીવનનો વિકાસ બંધ પેરાશૂટ ખોલી નાખે છે…. .અને મન ની મૌસમ ખીલે ઉઠે છે..

 

હવે જીવન નો એક નવો દૌર શરુ થાય છે. લગ્ન અને જીવનસાથી ની વાત આવતાજ મન ચકડોળે ચઢે છે..મન કહ્યામાં રહેતું નથી….કાંઈ સૂઝ પડતી નથી…સુખી જીવન ની કલ્પનાઓ અને જીવનસાથી સાથે વિતાવવાના સોનેરી સ્વપ્નાઓ જ નજર સામે આવે છે. જીવનના બાગ ને લગ્ન કરી ને ઉછેરવો, મહેકાવવો અને જીવન ને શણગારવું કઈ સહેલું નથી….મનગમતો જીવનસાથી મળીજ જાય છે …અને પછી જીવન ની વસંત માં મન ની મૌસમ પૂર બહારમાં ખીલી ઉઠે છે.

 

હવે તો મન સાથે તન પણ નાચી ઉઠે છે…..અનેમન મીઠા મધુરા ગીતો ગાવા લાગે છે….પંછી બનું ઉડકે ફીરુ મસ્ત ગગન મેં ..આજ મેં આઝાદ હું દુનિયાકે ચમન મેં ……….આજ મેં ઉપર અસમાન નીચે।…..આજ મેં આગે જમાના હૈ પીછે…..જીવન રંગીન લાગે છે…. અને ઝપાટાભેર જિંદગી સેકન્ડ ઇંનિંગ્સ તરફ આવી પહુંચે છે. 

 

આંખના પલકારામાં જીવનની વસંત પાનખરને બારણે ટકોરા મારે છે…જીવનની ઉષા અને જીવનના મધ્યાન ને ભરપૂર માણ્યા પછી પણ મન હજુ એમજ કહે છે કે ઉષા ની જેમ જીવનની સંધ્યા પણ ભવ્યતા  અને રંગો થી ભરેલી છે…પાંદડું લીલું ની જગ્યા એ પાંદડું પીળું ને રંગ રાતો  …..કેહતા મન ને હજુપણ જીવનને ભરપૂર જીવવું છે…કૃષ્ણ ના રાસ માં જોડાવું છે….જિંદગીની મેન્ડેટરી ઓવરો માં …હવે અંદાઝ જુદોજ છે….હવેતો કૃષ્ણ ની બંસી થયી ને બજવું છે…જલકમલવત જીવવું છે ….સેવા, સત્સંગ અને સ્વાધ્યાય દ્વારા જીવનને આનંદ થી ભરી દેવું છે… અને આમ જીવતા જીવતા મન ની મૌસમ ફરી એક વાર મહેકી ઉઠે છે….

(રાજેશ શાહ)

૧૮મનની મોસમ – લલિત નિબંધ – આનંદો ,આનંદો,આનંદો!

હર પલ,હર ક્ષણ, હર ઘડી,બદલાયે મોસમ

આટલું લખ્તાની સાથે મનની મોસમ જાણે શરુ થઇ ગઈ ના હોય તેમ અચાનક એક સિનેમાનું ગીત મન ગણગણવા લાગ્યું.

હર ઘડી બદલ રહી હય યે જિંદગી,છાંવ હય કભી,કભી હય ધૂપ જિંદગી!હર પલ યહાં જી ભર જીઓ,જો હય સમાં કલ હો ન હો?

સમય ક્હો કે  મોસમ બન્ને અનિશ્ચિત છે.

મનની મોસમ જાણતા પહેલા આપણે મોસમને જાણીએ

હૂ હૂ કરતો આવે શિયાળો, ઉનાળો કરાવે હાય હાય

ભલે ભીંજાતાં વર્ષામાં,મુખેથી બોલતા જાય હાશ,હાશ!

મનનો વિચાર કરતા, મન નથી એકલું તન સાથે છે જોડાયલું

મન વિનાનું તન છે જાણે સહુ એ મડદું!પણ,પણ તન વિનાનું મન?

શું કહેવાય ભૂત કે પ્રેત?ના હું પહેચાનું.પણ

તનને વયની અવધિ છે, મનને ના કો અવધિ છે,

જ્યાં સુધી જોડાયેલ છે,હર મોસમના એ સંગી છે

તનની બાલ્યાવસ્થામાં હરખાઈને  બોલાવે વર્ષાને ગાઈ ગીતમાં

આવ રે વરસાદ ઘેબરિયો પ્રસાદ,ઉની ઉની રોટલી ને કારેલાનું શાક!

લાંબુ ચાલે ચોમાસું તો? તેના પણ  ગીત ગવાય!

તારે મેહુલીયા કરવા તોફાન અમારા લોકોના જાય છે જાન,

કેટલા દિવસનો તું આવ્યો છે અહી કેમ તારી બા તને લઇ જાય નહીં?

મનનો મિજાજ એજ મનની મોસમ ખરી ?ઘડી ઘડીમાં જાય એ ફરી ફરી?

હું રે મેહુલીયા રમવાને જાઉં ભૂખ્યો થાતા ઘેર પાછો આવું!

મન છે માંકડું ને સાંકડું,ઓથેથી રહીને બતાવે પોતાને મસ્ત  થઈ ફાકડું!

બદલાતી મોસમમાં થાય હુહુ,હાયહાય,કે હાશ હાશના ઉચ્ચાર !

હરેક મોસમમાં ગુંજી રહે  “હ’ નો હકારાત્મકનો હોકાર

એક વિખ્યાત લેખક ઈમર્સનના ખુબ સરસ  શબ્દો “યદી મુઝે નરક મેં રખા જાયે,

તો મય અપને સદગુણો કે કારણ વહા  ભી સ્વર્ગ  બના દુંગા”બખૂબ!

મન  સમ બની જાય,મોસમ! ત્યા રે જ એ  મનની મોસમ મણાય

એક બહુ  જૂનું ગીત” મીઠા લાગ્યા છે મને આજના ઉજાગરા”

જોતીતી વાલમની વાટ  રે અલબેલા કાજે ઉજાગરા. મનના ભાવથી

કરેલા મનગમતી વ્યક્તિ કાજે કરેલા ઉજાગરા એક એક ક્ષણ તેના મનને ઉત્સુક કરે છે.

ના મનને કે ના તનને કર્યા બોર, પ્રેમ આનંદમાં કરી દીધા તરબોળ!

મનને થોડી ઘહરાઈથી જોતા જ્ઞાત થયું,કે મનને બે જોડિયા ભાઈ છે!.એક છે જાગ્રત મન  અને બીજું છે અર્ધ જાગ્રત  મન.

જાગ્રત મન પાસે છે ૧૦%શક્તિ, જયારે અર્ધ જાગ્રત મન પાસે ૯૦% શક્તિ છે. એ ૯૦ %શક્તિનો ઉપયોગ કરવાનું આપણે જો શીખી લઈએ તો બધું મેળવી શકીએ.જાગ્રત મનથી  જીવનની સમસ્યાનો હલ ન કરી શકવાથી કોઈ સગા સમ્બંધી,કે સમર્થ વ્યક્તિ,કે જ્યોતીશ પાસે દોડી જાય છે.અંતે ભગવાનને શરણે જાય છે.એ પણ સહેલો તો ન કહેવાય.આ સિવાય વૈજ્ઞાનિક રીતે જે સચોટ રસ્તો છે એ છે “તમારા અર્ધ જાગ્રત મન” પાસે જવાનો.કારણ કે તમને મુઝવતા દરેક પ્રશ્નનો ઉકેલ તમારા અર્ધ જાગ્રત મન પાસે છે.

આપણા દરેકના અર્ધ જાગ્રત મન પાસે વિશ્વના સમગ્ર વાતાવરણ ઉપર અસર કરવાની  તાકાત છે.એ પછી ભૌતિક, માનસિક કે બાયોલોજિક વાતાવરણ હોય.આપણે જયારે અર્ધ જાગ્રત મનને કોઈ મહાન કાર્ય માટે આહ્વાન આપીએ છીએ ત્યારે આત્મ ચેતના જગાડીએ છીએ.અર્ધજાગ્રત મન વિશ્વ ચેતના (કોસ્મિક પાવર)પાસેથી શક્તિ મેળવી પોતાની ધારી અસર દેખાડે છે. ને ત્યાં કોઈ પણ દુરી નડતી નથી.આપની પ્રબળ ઈચ્છા {બર્નિંગ ડીઝાયર}તેના અર્ધ જાગ્રત મનમાં જઈને એક ચુંબકીય વાતાવરણ ઉત્પન્ન કરે છે.એ ચુંબકીય પાવરથી ભગવાન શ્રીરામ શબરીને ઘેર પધારે છે.અભણ જંગલમાં રહેતી એક આદિવાસી સ્ત્રી શબરી જો પોતાના અર્ધ જાગ્રત મન દ્વારા ભગવાનને પોતાના તરફ ખેંચી લાવે,તો આપણે આપણી  આ શક્તિને ઓળખી લઈએ અને બરાબર ઉપયોગ કરી  શકીએ તો?તો ના જવાબમાં અર્ધ જાગ્રત મન એ ભગવાનનો જ અંશ છે.તેની શક્તિ પર શંકા કરવા કરતા ધીરજ સાથે હકારાત્મક વિચારથી એકાંતની પ્રાર્થનામાં આપણે આપણી ચેતના શક્તિને જગાડતા,અર્ધ જાગ્રત મનને કાર્યશીલ કરીએ છીએ.ત્યારે વિશ્વ ચેતનામાંથી શક્તિનો સંચાર થાય છે.ચેતના શક્તિ એ શક્તિની જાગૃતિની ક્રિયા છે.આ શકતી છે તે પૃથ્વી અને બ્રહ્માંડને સંભાળે છે.તે બ્રહ્માંડની અદ્રશ્ય શક્તિ છે.તેગતિમાં રહે છે તે સંપૂર્ણ છે.દિવસમાં દીસે અનેક માર્ગ,સુઝે ના એકે માર્ગ?એક રાત્રીના અંધકારમાં,એક નાનાશા દીપકમાં પ્રગટી ભક્તિની જ્યોત,વહે શક્તિનો ધોધ,સ્નાન કરતા સ્વચ્છ થાયે મન ને ત્યારે જ ને ત્યારે જ ખીલી ઉઠે મનની મોસમ!

હર કણ હર ક્ષણ પ્રભુમય બની જાય!

આનંદો ,આનંદો,આનંદો!

પદમા-કાન

મનની મોસમ – લલિત નિબંધ(15)ખીલવશું તો વિશ્વ આખ્ખું ખીલશે

મનની મોસમ એટલે મનના વિવિધ વિચારો : એને ખીલવશું તો વિશ્વ આખ્ખું ખીલશે ! અને એને ખીલવવા ખાતરપણ સારું નાખવું પડશે .આપણા સમાજને ખીલવવા શાસ્ત્રો પુરાણો અનેતેના પ્રચારકો , ધર્મ સંસ્થાઓ અનેધર્મગુરુઓએ બદલાવ લાવવો પડશે .

આજે મારે વાત કરવીછે શિવ -પાર્વતીની ! 

ઘણા વર્ષોથી મને સતી અનેદક્ષપ્રજાપતિની વાર્તામાં દિલચશ્પઈ રહી છે. એવું તે શું બન્યું હશે તે સતી ( પાર્વતી ) ને પિતાને ઘેર પ્રસંગ પર ગયાં બાદ ત્યાં જઈને આત્મ વિલોપન કરવું પડયું ? અને આ પાર્વતી કોઈ સાધારણ સ્ત્રી નહોતી , દક્ષ પ્રજાપતિની વિદુષી દીકરી હતી !

એક ભણેલી ગણેલી , સમજુ , પોતાની ઈચ્છાથી મહાદેવને વરેલી સ્ત્રી હતી ! એક કન્વેનશનમાં મેં આ વિષય પર બોલવા જે સંશોધન કર્યું તેની રસપ્રદ વિગત આપ સાથે રજુ કરું :ક્યારેક સાપ ગયા ને લિસોટા રહ્યા તેમ મૂળ વાત વિસરાઈ જાય ને ઠુંઠું પકડીને બેસી રહીયે તેમ થાય !

તુલસીદાસજીએ રામચરિત માણસમાં પાર્વતી મુખે કહેવડાવ્યું છે ” પિતા મંદમતી , નિંદત તેહિ , દચ્છશુક્ર  સંભવ યહ દેહી ; તજી દઉં  તુરત દેહ તેહિ હેતુ , ઉર ધરી ચંદ્ર મૌલિ બ્રુશકેતુ “

પિતાની આવી નાદાન બુદ્ધિ અને એનાજ શુક્રાણુ નો આ દેહ બન્યો છે 

તો શંકરનું ધ્યાન ધરતાં આ દેહ ત્યાગું છું ‘

આ સમગ્ર વાતને માનો વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિએ વિચારવા મેં ભાગવત , શિવ પુરાણ વગેરે તપાસ્યાં.  

કોઈ પણ સમજુ , વિદુષી સ્ત્રી આવું ઉતાવળિયું પગલું શું કામ ભરે? આત્મ વિલોપન ? અને તે પણ પિતાના ઘરે?

શિવપુરામાં છેકેશિવ અને સતીને રામ બાબત ચર્ચા થઇ જેમાં પાર્વતીસીતાનું રૂપ લે છે, શિવને ગુસ્સો આવતા બંને વચ્ચે એક મૌન ની દીવાલ રચાય છે

વર્ષો સુધીનાં આવા વિષાદી વ્યવહારમાં એ પિતા ઘેર જાયછે પણ કોઈ એને ઉમળકાથી આવકારતું નથી – પિતાના ગુસ્સાને લીધે . ડિપ્રેશનમાં ડૂબેલી સતી ખોટા ખયાલોમાં – ઘેલછામાં -આત્મહત્યા કરેછે : આ ભવે શિવની પ્રીતિને નાપામી તો આવતે ભવે પામીશ ‘ એમ વિચારોને !  

આજના જમાનામાં આવી વિષાદગ્રસ્ત પરિસ્થિતિમાંથી પસાર થતી દીકરીઓને આપણેઉભી કરીએ . કથાકારે આવી વાતોનો ખાશ ઉલ્લેખ કરી સમાજમાં નવો વિચાર રમતો મુકવાની જરૂર છે. સતીજેવી દીકરીઓ જે પતિના ઠંડા વર્તનથી સહન કરે છે ( સતીએ સીતાનું રૂપ લીધેલ તેથી શિવજીએ તેને માતા સમાન ગણેલી )  , પિતા જેને જમાઈ સાથે અણબનાવ  હતો , દીકરીએ પ્રેમ લગ્ન કરેલા તેથી તેના પ્રત્યે ઉપેક્ષા  

આવા બધાંઝગડા વગેરેમાટે યોગ્ય સલાહકાર કાઉન્સેલરની મદદ લેવી જોઈએ . ફેમિલી કાઉન્સેલિંગ , મેરેજ થેરાપિસ્ટ વગેરેના ઉલ્લેખ વ્યાખ્યાનોમાં આવવા જોઈએ. ભાગવતકથાકારો  અને અન્ય વિદ્વાન વર્ગ જો આવા વિચારો વહેતા કરશે તો બદલાવ જરૂર આવશે  

અંધકાર દૂર કરવો એટલે શું? દીવો પ્રગટાવો તો અંધકાર આપો આપ જાય ! અને તેપણ તરતજ ! હજાર વર્ષ જૂની માન્યતાઓ નો અંધકાર દૂર કરવા જ્ઞાન રૂપી દીવો કાફી છે. 

દેશમાં દીકરીઓનું સ્થાન ત્યારે જ ઊંચું આવશે! અસ્તુ .

ગીતા ભટ્ટ. 

#Gujarati Pride

મનની મોસમ – લલિત નિબંધ (17)જીવનબાગ નું સાફલ્ય

મન ની મોસમ : કુદરત નિસર્ગ સૃષટી = જીવનબાગ નું સાફલ્ય .
જ્યારે પ્રવેશ કર્યો “બેઠક “” ના બારણે ,
વિચારોની માળા ગુંથાઈ “બેઠક”ના બારસાખ પર લીલાંછમ તોરણે.
મળ્યા સૌ સ્નેહીઓના મન fb ના કોલમે,.
રુબરુ મળ્યાં જયાં બાંધ્યાં સંબંધો ,
ને આત્મીય લાગણીઓ એ છેડી દીઘાં
સ્તવન મનગમતી મોસમ ના બેઠક ને આંગણે .
મન ની મોસમ એટલે ઈશ્વરે આપેલી અલૌકિક લૌકિક , કુદરત, નિસર્ગ , સૃષટી ની ભેટ જ નહી, પણ માનવ સૃષટી ની ભેટ . ઈશ્વરે આલહાદક વાતાવરણ ને માણવા ની મોલવાની શક્તિ અને ભક્તિ માનવ ને આપી માનવ જીવન સાર્થક બનાવવા ની જીવનશૈલી આપી . ઈશ્વર ની લીલા ન્યારી ને ગતિશીલ છે . પશુપંખી ,ફુલછોડ ,ઝાડપાન ,ડાળ શાખા ,પરીંદા ,રંગબેરંગી પતંગિયા ,આકાશ ,પાતાળ ,વાદળ ,ધરતી ,વરસાદી હરિયાળી , સફટીકી બરફીલી માયા, ઝરણું નદી સાગર મહાસાગર અખાત , મહેંક પાણી પવન મોર નો ટહુંકો ને કોયલ ની મીઠાશ , રુતુ ચક્ર ની મનગમતી મોસમ . સૂરજ ચંદ્ર તારા વગેરે ને આપણાઊપવન ની શોભામાં પુષ્ટિ કરવા વહેતા મુકયાં. ને આપણાં મુખેથી શબ્દ સરી પડે ,
ઈશ્વર કેટલાં મહાન છે. અરે વા !!!! શું વસંત ખીલી છે!! આકાશી ઓઢણી ને સાગર નો બિછાનો , ફૂંકાયો પવન પ્રણય નો ને ,ઊગયો છે સૂરજ મજાનો !!!!!
ધરતી એ ઓઢી છે હળિયાળી કાયા ,
” ગયાને”બિછાવી દીધી , સફટીકી બરફીલી છાયા !!!
વાદળે વરસાવયાં કરા ધરતી પર પથરાયા,
લાગણીઓ ની ઉમીઁઓ માં મનોરથ સજાયાં.!!!!! આ તો ભાઈ માનવ રહદય ની ભાવના ને ભીંજવતી પ્રેમ ની મનગમતી મોસમ .
ધરતી ભીની થાય છે વરસાદ ની હેલી ના આગમન થી ને માનવ હૈયું ભીનું થાય છે લાગણીઓ ના તલસાટ થી .
ફૂલ ખીલે છે તે કરમાય છે ત્યાં સુધી તેની સુવાસ ફેલાવતું રહેછે . તેવી જરીક માનવ રહદય ની
લાગણી પ્રેમ સદ્દભાવના સમતા પ્રેરણા ની પરબ સન્માર્ગેવહેતી રહે છે. ને તેની સુવાસ ચોમેર ફેલાય છે તેને પ્રેરણા ની મન ની મોસમ કહીશું .
સફળતા એને કહેવાય ……..જયા તમારી signature બીજાને માટે autograph બને. આ autograph ને signature તમારી જિંદગી ની મહામુલી મન ની મોસમની હૈયાતી ના હસ્તાક્ષર કહેવાય .
અરે!!!!!! પેલાં કલકલ વહેતાં ઝરણાં તો જૂઓ !! કેવાં ઉછળકુદ કરતાં અથડાતાં કુટાતાં પર્વત ની પથરીલી શાલાઓ માંથી માર્ગ કરી નદી માતા ને સાથ આપી રહ્યા છે!!! એવું કહી શકાય ,
“”” કલકલ વહેતું ઝરણું આવ્યું , સાગર ને મળવા ને .
સારે તેને ચુંમી લીધું ને , શૈશવ ને વાગોળવા ને.
“ઝરણું” ત્યાં કો બોલી ઉઠયું , કયાં છે મારી માડી!
મળવા આવ્યું નદીમા તને , વારતાઓ સાંભળવા ને .
નદીમા એ સ્તવન છેડ્યું તયાં, સ્થાન મળ્યું “હાલરડાં” ને.
ઝરણું સાગર મળ્યાં અેકમેક ને , કર્યું આલહાદક નિસર્ગ વાતાવરણ ને .
આ તો થઈ ઝરણું નદી સાગર મહાસાગર ના મન ની મોસમ ની વાત . માનવ પંખી મા પણ આવી મન ની મોસમ ના ફેરફાર જોવા મળે છે . બચપણ ,યુવાની જોબન , વસંત , પાનખરી વસંત ની પ્રક્રિયા બદલાતી રહેછે. માનવ પંખી પોતાના બાળકો ના શૈશવ ના સ્પંદનો માં પોતાના બચપણ ની યાદો ને ખુલ્લા ફલકની જેમ વાગોળી મમળાવી ્ યાદો ને તરોતાજી કરી મન ની મોસમ ને મુકત મને વહેતી કરીએ છીએ .
જેમ વૃક્ષ વૃદ્ધ થાય તો પણ છાંયો તો આપે જ છે , તેને આંગણાં માં રહેવા દો. તેવી જ રીતે માતા પિતા વૃદ્ધ કેમ નહોય તેમને તમારા બાળકો ના સંસ્કાર સિંચન માટે પણ તેમે ધરમાં રાખી માવજત કરો , એને કહેવાય મનગમતી મોસમ ની ભગવદ્ગીતા . જે માનવ પંખી એ આ મોસમ ને માંણી છે તે ગનીમત છે. Promise ” એટલે સરળ ભાષા માં કહીયે તો “બેયના” “હું”નો હવન કરી ને ” આપણે ” નો પ્રસાદ લેવો. આને કહીશું મન ની મોસમ નો પ્રસાદ.
ગુલાબ નું ફૂલ કાંટા મા રહીને સમતા ના મુલ મા જીવે છે . આપણે તો ભાઈ માનવપંખી , જીવન માંઆવતી આફતો માં કાંટાળા માર્ગ માં અડગ સ્થિરતા રાખી આવેલી પરિસ્થિતિ નો સામનો કરીએ છીએ . સમતા ને ક્ષમતા ના ફૂલ ને વેરતાંવેરતાં મંજીલ ને વધાવી લઈ મન ની મોસમ ને માંણી લઈએ છીએ .
મારી મન ની મોસમ એટલે મારું જીવનવૃક્ષ . મારા બાળકો , મારો સંસાર , મારા જીવનસાથી નો જીવન પર્યંત નો સાથ .
મારું જીવનવૃક્ષ હમેશાં મઘમઘતું, હમેશાં ઝગમગતું. હમેશાં હસતું હસાવતું .
ક્યારેક જીવન માં આવે જો ગ્લાનિ તો ,
દુ:ખ ને પણ પ્રેમ થી ટાળતું !
મન ને મનાવતું, હાસ્ય પ્રહસન કરતું ,
દિલ થી આવકારતું , હાથ ને પણ સાથ દેતું.
મન ના મનોરથ ને સાકાર કરતું , આ મારું જીવનવૃક્ષ . આ મારી મનગમતી મોસમ નું વૃક્ષ .
મજબૂત મનોબળ થી ભરેલું, મનોભાવ ના તોરણ થી બાંધેલું . મારી મનગમતી મોસમ ને તરબોળ કરતું મારું જીવનવૃક્ષ .
પ્રત્યેક સ્ત્રી ના જીવન મન ની મોસમ ની કલ્પના કરું તો એક જ વાત કરીશ .
” આવી હતી જીવન માં વસંત ની બહાર જેમ,
આજે ઝુમી રહી છું આ ઘર માં ફુલો નીમહેંક જેમ .
ઘડકતાતાં હૈયા , લગ્ન ની શરણાંઈ જેમ,
ગુંજે છે રહદય માં શબ્દ પહેલી આજ
મન ગમતી મેાસમ ની, “હાશ ” ગગન માં પડઘાંની જેમ .
મળ્યા હતાં નયન જયાં, સૂરજ માં રોશની ની જેમ .
ભીંજાઈ રહી છે એ લાગણીઓ , આંશુ રુપે “ઝાકળ” ની બિંદુ ની જેમ . યાદ કરું છું ભૂતકાળ ના દિવસો ને મુક્ત વહેતી મુગ્ધ સરિતા ની જેમ . મહાલી રહી છું આજે આ જ ઘર માં
વસંત ની પુરબહાર જેમ .
“આસ્થા ” ની આસ્થા એટલી ,
રબ ની મીઠી નજર નું નજરાણું
બનાવી દે મારા ઘરઊપવન ને
નિસર્ગ સ્વર્ગ ની જેમ .
આ જ મારી મન ની મોસમ .
હું એક જ શોખ જોરદાર રાખું છું , પરિસ્થિતિ ગમે તે હોય હું મારા ચહેરા પર સદા સ્મિત ને હાસ્ય રાખું છું .
મન ની મોસમ ને જાણવી છે? માંણવી છે?
તો મને વાંચો , ૧) મારો સ્વભાવ જ છે , દૂધ માં સાકર ની જેમ ભળી જવાનો , પણ તમને જ ગળ્યું ન ભાવે એમાં મારો શું વાંક?!!!!
જિંદગી એટલે
ન સુખ માં અલ્પવિરામ, ન દુ:ખ માં અલ્પવિરામ
બસ જયાં જુઓ ત્યાં અલ્પવિરામ .
જેનો કોઈ અંત જ નથી એ જિંદગી એટલે ન ની મોસમ મા હકારાત્મક જીવન જીવવાની જીવનબારી સદા ખુલ્લી જ રાખવી પડે . સારાંશ એટલો જ કે ,
“” Rivers never go reverse . So try to live like a riveForget past, & focus on future. Always be positive.
મન ની મોસમ ના બેઠક પરિવાર નો દિલ થી આભાર .

પન્નાબેન શાહ

મનની મોસમમાં પમરતા શ્રી પન્નાબેન નાયક

 

મનની મોસમ એટલે સહજ ખીલવું, અને સહજતા જ માનવીને અર્થ આપે છે.જયારે કોઈ વ્યક્તિ પોતાના શબ્દોથી પુષ્પને ખીલવે પુષ્પ પર ઝાકળની રંગોળી પૂરે પછી ત્યાં પતંગિયાંઓને રમવા માટે મોકલી આપે અને એના પુષ્પની સુગંધ આપોઅપ સરનામું ગોતી ત્યાં આવે ત્યારે મૌલિકતાની વસંત ખીલે છે.

દરેક વ્યક્તિએ પોતાની વસંત પોતે જ ખીલવવાની હોય છે એક છોડ એક દેશમાંથી બીજા દેશમાં ભલે રોપીએ પણ આજુબાજુમાંથી સત્વ લઈને ખીલવાનું ઉગવાનું કામ તો છોડનું પોતાનું છે. ગુજરાતની ધરતી પર ઉગેલો છોડ પરદેશમાં પાંગરે ત્યારે ગૌરવ થાય, ગુજરાતી સાહિત્યને  અમેરિકામાંથી શ્રેઠ ભેટ મળી  હોય તો તે છે- લેખિકા અને કવયિત્રી શ્રી પન્નાબેન નાયક. અમેરિકાની પ્રથમ ગુજરાતી સ્ત્રી લેખિકા હા એમને પ્રત્યક્ષ મળવાનો પહેલો મોકો અહીં કેલિફોર્નિયામાં થયો જેનો જશ હું જયશ્રીબેન મર્ચન્ટને આપીશ.અહી મળવાનો અર્થ સુગંધિત થવું એવો પણ છે.આપણે જેને મળતા હોય એની હાજરીની સુગંધ પણ આપણામાં પ્રાણ પૂરતી હોય છે.પહેલીવાર જ મળી. એક નાનકડું વ્યક્તિત્વ અને મનની આટલી બધી ઊંચાઈ આશ્ચર્ય સાથે આનંદ થયો.મનની વાત ચહેરા પર વાંચી શકાય તેવી પારદર્શકતાએ મને આંજી નાખી ત્યારે આ સ્ત્રી હાંસિયામાં મુકવા જેવી નથી એ પાકું કરી લીધું. અત્યાર સુધી એમને એમના શબ્દો થકી ઓળખતી હતી હવે એ સંવેદનાને જાતે અનુભવી અને કાવ્યની ભીનાશ સ્પર્શી ગઈ. મને આવું અકબંધ વ્યક્તિત્વ સાચવવું ગમે છે. મેં આ મુલાકાતને તરત જ સાચવી મારા હૃદયમાં મૂકી દીધી.આજે એ અહેસાસ ફરી ખોલ્યો, એમના પુસ્તકો વારંવાર વાચું છું.એમણે એમની વાર્તા અને કવિતાનો વૈભવ દરેક સ્ત્રીને વહેચ્યો છે.એમના પ્રેમ કાવ્યોમાં સ્ત્રીને આવેશ અને ઊંડાણ બંને આપ્યા પ્રેમનો ફફડાટ અને ફડફડાટ, બંને દંભના પડદા ચીરીને પીરસ્યાં….

“કોઈની બુદ્ધિના પાંજરામાં લાગણીનું પંખી થઈ,ટહુક્યા કરવાનું મને મંજૂર નથી;”

તો બીજી તરફ એમનો વતન ઝરુપો એમની સાથે આપણને પૂર્વની દિશા તરફ ખેચી ગયો.આપણા વતનની પરંપરાના અણસારા અને ભણકારા ગીતોમાં પણ સંભળાવ્યા. કવિતામાં ફૂટતો પોતીકા અવાજને લીધે  એમનું પરદેશમાં ટકવું કવિતા થકી બન્યું અને એમની કવિતા આપણને પરદેશને સ્વીકારવા બળ બની, હૃદયની વાત કહેવાનો દરેક માણસ ને હક્ક છે, તેનો અહેસાસ એમની કવિતા અને વાર્તાએ કરાવ્યો.  પોતાની અભિવ્યક્તિમાં વાંચકને સહજ ભાગીદાર બનાવ્યો,ખરેખર તો જાણે વાંચકને એમણે વાચા આપી અને વાચક બોલ્યો .”મારે પણ આજ કહેવું છે” “ત્રાજવું થઈને મને તોલ નહીં “,એમના સર્જનમાં આવતી તીખાશ,કડવાશ, વિષાદ,એકલતા,શૂન્યતાનો અનુભવ અને કણસવાના અવાજે જ ઘણાની સવાર ઉઘાડી,આશ્વાસનના શબ્દો જેટલા એમણે પોતાની કવિતામાંથી લીધા છે તેટલા દરેક વાચકે પણ લીધા.ગોઠવાઈ જવા માટે કોની જરૂર છે ?ફ્રેમની,દીવાલની,કે ખીલીની?એમની કવિતાના સહજ પ્રશ્ન એમના પૂરતા ન રહેતા બધાનો અવાજ પુરવાર થયો. રૂઢિગ્રસ્ત બંધનમાં બહાર નીકળી પોતાનું સ્વત્વ અને વ્યક્તિત્વની ઓળખ એમની કવિતા બની. બીજી અનેક સ્ત્રીઓએ પ્રેરણા લીધી માત્ર બ્યુટીફૂલ હોવું જરૂરી નથી. સૌંદર્યની સાધનામાં બોલ્ડ અને બ્યુટીફૂલ સાથે વધારે સારા લાગે છે, એ મહેસુસ થતા એમની કવિતાએ અનેકને પોતાની છબી દેખાડી અને ઉંબરા ઓળંગતા શીખવ્યા.મનની મોસમમાં ગુલાબ ત્યારે જ ખીલે જયારે નવા વિચાર અને નવી દ્રષ્ટી અજ્ઞાનના અંધકારને કાપે. સ્ત્રી શક્તિના ઝંડા ફરકાવ્યા વગર  વાસ્તવિકતા સ્વીકારી, અનુભવના જ્ઞાન થકી સ્ત્રી પુરુષના ભેદ જ મિટાવી નાખ્યા. માટે જ ગુજરાતી કવિતા સાહિત્યમાં  એક જુદી છાપ ઉભી કરી.મને એમની આ વાત જ સ્પર્શી ગઈ અંદરનું કોઈ તત્વ અભિવ્યક્તિ માટે ધસમસતું આવતું હોય ત્યારે સામાજિક ભયથી એનો ઢાંકપીછોડો શા માટે કરવાનો ? આજ તો પન્ના નાયક નો પોતીકો આવાજ છે.જેમ પક્ષીને આકાશમાં ગોઠવવા પડતા નથી તેમ પન્નાબેન શબ્દોને ક્યારેય ગોઠવતા નથી.લખવું એ કળા છે એક કુદરતી બક્ષિસ,તમારી વાત જો બીજા સુધી પહોંચે નહિ તો વાત કરવાનો કોઈ અર્થ નથી ,જયારે પન્નાબેન ના શબ્દો તો બીજાની લાગણી ને વાચા  આપે છે.આ વાત નાની અમથી નથી, વાત નાના કદની પણ નથી,વાત છે માનવીના મનની, મનના વિચારની, સ્વયં ફૂલ જયારે સુગંધ પહેરી લે ને ત્યારે પ્રસન્નતાનો ગુલાબી રંગ પણ આપમેળે જ મેળવે. આખેઆખા અસ્તિત્વનો રોમાંચ અનુભવ્યા પછી બધી વાતો આપોઆપ લયમધુર ગીતો બની જાય, સાચા સંવેદનો નિખાલસતા ,પ્રમાણિકતા, નિસંકોચ અને નિર્ભય અભિવ્યક્તિથી સહજ વસંત ખીલે અને પક્ષી ટહુકે જેનો આનંદ બધા જ લે, લખનાર અને વાંચનાર બન્નેનો સંતોષ પરાકાષ્ઠાએ પહોંચે અને મનની મોસમ ખીલી ઊઠે….

આ સાથે મને ગમતી તેમની રચનાઓ અહી પન્નાબેનના અવાજમાં માણીએ….

મંજૂર નથી ….

કોઈની બુદ્ધિના પાંજરામાં લાગણીનું પંખી થઈ,

ટહુક્યા કરવાનું મને મંજૂર નથી;
કોઈ પ્રેમને નામે મને ડંખ્યા કરે,
અને ઈચ્છા મુજબ મને ઝંખ્યા કરે;
જે બોલે તે બોલવાનું ને નાગ જેમ ડોલવાનું.
મને આવું અઢેલવાનું મંજૂર નથી.

પોતાની આંખ હોય પોતાની પાંખ હોય,
પોતાનું આભ હોય પોતાનું ગીત હોય,
મનની માલિક હું મારે તે બીક શી?
હું તો મૌલિક છું,
હા માં હા કહીને ઠીક ઠીક રહીને,
મને ઠીક ઠીક રહેવાનું મંજૂર નથી.

માપસર બોલવાનું માપસર ચાલવાનું,
માપસર પહેરવાનું માપસર પોઢવાનું, માપસર ઓઢવાનું,
માપસર હળવાનું માપસર ભળવાનું,
આવું હળવાનું ભળવાનું માપસર ઓગળવાનું
મને આવું પીગળવાનું મંજૂર નથી.

કોઈની બુદ્ધિના પાંજરામાં લાગણીનું પંખી થઈ,
ટહુક્યા કરવાનું મને મંજૂર નથી

– પન્ના નાયક

ત્રાજવું થઈને મને તોલ નહીં ,

મારા શબ્દો એ શબ્દો એ શબ્દો છે કેવળ

અર્થ કે અનર્થની બખોલ નહિ !

કોણ મને વારે વારે આંખોથી માપ્યા કરે ?

સાચા ખોટાના ખ્યાલ કોણ અહી આપ્યા કરે

મારું આ મોંન એ તો મૂંગી શરણાઈ છે,

દાંડી લઇ પીટ વાનું ઢોલ નહીં !

ત્રાજવું થઈને મને તોલ નહીં ,

તોલ નહીં, તોલ નહીં , તોલ નહીં

છાનો છાનો ચોકીપ્હેરો કોણ અહીં ભર્યા કરે ?

મારો આનંદ આમ ભીતરથી ડર્યા કરે ?

કેમ કરી સમજાવું તમને હું વાત મારી ?

આંખ કે સ્મિતનો હોય મોલ નહિ !

ત્રાજવું થઈને મને તોલ નહીં ,

તોલ નહીં, તોલ નહીં , તોલ નહીં

પન્ના નાયક

હું તો કોઈની તે લાગણીને વાચા આપું.

મારા સપનાંઓ થોડા

થોડા કાચા આપું :થોડા સાચા આપું.

એ પૂરેપૂરાં જળ નથી કે પૂરા મૃગજળ નથી,

શબ્દો શું કહેશે એની પાકી અટકળ નથી,

ક્યારેક ઓછા આપું :ક્યારેક આછા આપું,

ક્યારેક આપું પણ નહિ :ક્યારેક પાછા આપું ,

હું તો કોઈની લાગણીને વાચા આપું.

ઝાડનાં તે પાંદડાંને ગણવાનાં સ્હેલ નથી,

મોજાંથી દરિયાને ઉલેચવાના ખેલ  નથી,

ક્યારેક ઉલ્લાસ આપું,ક્યારેક ઉદાસ આપું ,

ક્યારેક કરમાયેલા તો ક્યારેક તાજાં આપું ,

હું તો કોઈની લાગણી ને વાચા આપું.

-પન્ના નાયક