અજ્ઞાતવાસ લખતા પહેલા ,પછી અને લખતા લખતા

એક નદી પરથી નાવ વહેણની સાથે વહે ત્યારે લાંબી મુસાફરીમાં દ્રશ્યો એક પછી એક સડસડાટ કરતાં તમારાં દ્શ્યપટલ પરથી બદલાતાં જાય. વચ્ચે વચ્ચે નાના નાના ગામ ,કસ્બા અને ક્યારેક પહાડો આવતા જાય,તમે શાંતિથી સફર કરતાં હોવ તો એનો આનંદ તમે ઉઠાવતાં જાઓ.બસ આખી નવલકથામાંથી હું એવી જરીતે પસાર થઈ સડસડાટ. નકુલની સાથે એક એક સંવેદનાઓ અનુભવી,તેની સાથે રડી,આનંદિત થઈ અને પ્રેમમાં રોમાંચિત થઈ ટીનએજ અવસ્થામાંથી તેની સાથેજ પસાર થઈ પ્રેમનાં સ્પંદનો અનુભવ્યા.જીવનની ફિલસુફી જાણી સમજી અને જીવનનું સત્ય સમજવા કોશિશ કરી.નસીબ માણસને ક્યાંથી ક્યાં લઈ જઈ શકે ,માત્ર મહેનત અને હોંશિયારીથી જીવનનો જંગ જીતાતો નથી તે પણ ખરા અર્થમાં સમજાયું.નસીબ ખરાબ હોય તો તમે ગમે તેટલી મહેનત કરો પણ તમને સફળતા ન મળે એવું પણ બને! શું નસીબનું પણ જીવનમાં એટલું જ મહત્વ છે? તે પ્રશ્ન સતત ઉદ્દભવ્યો.

અજ્ઞાતવાસ સાથે દરેક માણસ એકલો કે બધાંની વચ્ચે રહીને,ક્યારેક દુ:ખમાં કે ક્યારેક સુખદ અનુભવ સાથે અનુભવી ભીતરની વ્યક્તિ સાથે વાત કરી જીવે છે.તેમજ ઘોડા જેવા પ્રાણીમાં પણ માનવ સહજ સંવેદનો -પ્રેમ,ગુસ્સો,હતાશા,આત્મવિશ્વાસ જેવી લાગણીઓ હૂબહૂ હોય છે તે દર્શાવવા કોશિશ કરી છે. બીજું, એક સત્ય મારી આસપાસ હું જોતી હતી ત્યારે કોઈ એવી લાગણી પણ હું અનુભવતી કે આગલા જન્મમાં નકુલ ઘોડાસાથે કોઈરીતે સંકળાએલ હોય ,કે તેના કર્મો તેની સાથે જોડાએલ હોય ,તે અધૂરી રહી ગયેલ ઈચ્છાઓ કે પોતે પણ ઘોડો હોઈ શકે, એટલે ઘોડા થકી એને પ્રેમ ઉપજતો હોય અને ઘોડો એને શાંતિ આપતો હોય.તે એકાંતમાં ઘોડાને મળી તેની ભાષા એટલે પણ સમજતો હોય!આવું કંઈક હું તમારા સમક્ષ પહોંચાડવાં માંગતી હતી. તમે કહો ત્યારે ખબર પડે કે તે પહોંચાડવાનાં હું કેટલી સક્ષમ નીવડી છું.

અજ્ઞાતવાસ મારી પહેલી નવલકથા ,હું લખવાની શરુ કરવાની હતી ત્યારે ઉત્સાહ લખવાનો ખૂબ હતો પણ આ પહેલા પ્રયાસ માટે -આ બરાબર લખાશે? અને જે થીમને લઈને હું લખવા જઈ રહી હતી તે યોગ્ય છે કે નહીં તેને માટે દ્વિધામાં જરુર હતી.કોઈપણ વાર્તા કે નવલકથાનું બીજ સત્યઘટના પર આધારિત હોય કે આપણી આસપાસ જોયેલ જાણેલ હોય તો તે વાર્તા મજબૂતાઇ સાથે રજૂ થાય છે. મારું નકુલનું પાત્ર પણ મારી આસપાસનું મારી સામે જીવાએલ પાત્ર તેમજ ઘણી ઘટનાઓનાં મૂળ સત્યઘટના પર આધારિત ખરાં પરતું તેનાં તાણાવાણાં ,ગૂંથણી તો મારી કલ્પના સાથે જોડાઈને જ નવલકથા બની.નવરસ ,દરેક સંવેદનો ,ઉત્કંઠા,રેસ અને જુગારનો નશો ,નકુલ સાથે રહી મેં તમને પીરસવા કોશિશ કરી.મુંબઈ નું બ્રીચકેન્ડી,રેસકોર્સ,હાજીઅલીનાં દરિયા પાસેની જગ્યા અને બધીજ હોટલોની કરેલ સફરને જ વર્ણવી તેથી તાદ્રશ્યતા આવી શકે. તેમજ વિદ્યાનગર,અમદાવાદથી લઈ સ્વિત્ઝરલેન્ડ,અલાસ્કા,સિંગાપુર,કેનેડા-મેક્સિકોની બોર્ડર અને ન્યુયોર્ક,શિકાગો અને લોસએંન્જલસ બધીજ જગ્યાઓની કરેલી સફરને વાગોળી એટલે તે તે જગ્યાઓને સારી રીતે વર્ણવી શકું અને નકુલ સાથે તે જગ્યાઓની સફર મેં પણ કરી.

પ્રજ્ઞાબહેને ,મેં એમને કહ્યું કે મારે નવલકથા લખવી છે તો એકપણ સવાલ પૂછ્યા વગર ‘ તું કરી જ શકીશ’ નો આત્મવિશ્વાસ અને પ્રેરણા પૂરી પાડી તેમજ જહેમત સાથે તેમણે યુટ્યુબ બનાવી.જયશ્રીબહેન મર્ચન્ટને પણ મેં જ્યારે કોઈપણ સવાલ નવલકથા લખવા અંગે કર્યા ત્યારે મારી મોટીબહેનની જેમ સલાહસૂચનો અને પ્રોત્સાહન પૂરું પાડ્યું. તરુલત્તાબહેને પણ લખવા માટે પ્રોત્સાહન અને જરુરી સૂચનો આપ્યા.મારી વ્હાલી સખી રાજુલ કૌશિકે વિવેચક બની હંમેશા કોમેન્ટ કરી જેની પ્રેરણા મારે હંમેશા જરુરી હોય છે.મારા સૌ વાચકો,સ્નેહીઓ ,ભાઈબહેનો,કુટુંબીઓનો અને મિત્રોએ પર્સનલ પ્રોત્સાહન અને પ્રેરણા આપી નવાજી તેથી મારો ઉત્સાહ છેક સુધી જળવાઈ રહ્યો.
આવી જ પ્રેરણા અને પ્રોત્સાહન હંમેશા આપ સૌ તરફથી મળતા રહે તે જ આશા…

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૮

ચિદાનંદ રુપમ્ શિવોહમ્ શિવોહમ્

બધીજ રીતે જીવનથી હારી ગયેલ હું મારાં ડામાડોળ મનને ચિરશાંતિ આપવા ઈચ્છતો હતો.તેમાં પણ 
બ્રીચકેન્ડીનાં ડોક્ટરે કહેલાં મોટા મોટા રોગોનાં નામ અને વ્હીલચેરમાં આવી જવાની વાતથી હું ખરેખર અંદરથી તૂટી ગયો હતો.હાજી અલીનાં દરિયા કિનારે બેસી જ્યારે ટીનાના જીવનની કરુણતા અને બેબસતા સાંભળી ત્યારે જીવનની નકારાત્મકતાએ મારા પર કબ્જો કરી લીધો.હું ટીનાની વાતો સાંભળી ખૂબ દુ:ખી થઈ ગયો.

ભાઈ,અમેરિકાથી પાછા આવી મારી સાથે જ રહેતા હતાં.બ્રિજકેન્ડીનો ફ્લેટ વેચી તેમને એક નાનોઆશ્રમ કરવો હતો. મને પણ હવે શાંતિ જોઈતી હતી.ઘોડાની રેસનું ગૃપ મારો રોજબરોજનો ખર્ચ પૂરો કરતું હતું.ફ્લેટ વેચીને દસ્તાવેજ થતો હતો તે જ ગાળામાં એક પાણીદાર ઘોડો રેસ રમવાનો હતો.તે જીતશે એવો મને વિશ્વાસ હતો. મેં જીવનનો એક આખરી દાવ રમી લેવાનું વિચાર્યું.

ભાઈની ઈચ્છા પૂરી કરવા,નર્મદા તટે આશ્રમ માટે સરસ જગ્યા જોઈ હતી .પૈસા હાથ પર હોય તો સારીરીતે આશ્રમ બનાવી શકીએ એટલે રેસનો એક છેલ્લો દાવ રમવાનું વિચાર્યું.

જીવનની એ છેલ્લી રેસમાં ખૂબ પૈસા મળ્યા. નર્મદા નદીને કિનારે સરસ અને વિશાળ જગ્યા કોઈ જૂના મિલમાલિકના બંગલા સાથે મળી ગઈ. જૂના બંગલામાં રીનોવેશન કરાવી નાના આશ્રમ જેવું બાંધકામ કર્યું. વડ,પીપળો,આસોપાલવનાં ઝાડ ,મોગરો,ચંપો,ચાંદની,પારિજાત જેવા સુગંધીત ફૂલો,તુલસી ક્યારો અને નાનો ફુવારો પણ વચ્ચે મુકાવ્યો. બાજુમાં ઘોડાઓનો તબેલો અને વેટર્નિટી નાની હોસ્પિટલ બિમાર ઘોડાઓની સારવાર માટે કરી. ઘોડો મારે માટે પ્રેમ અને હૂંફ આપતું મારું ખૂબ ગમતું પ્રાણી હતું. કદાચ મારું જીવન એના હિસાબે જ ટક્યું હતું. આશ્રમનું નામ ‘અસંગ આશ્રમ’ રાખ્યું.

એક યુવાન ,તેજસ્વી,વિદ્વાન ઉત્તરકાશીમાં ભણી હિમાલયમાં પાંચ વર્ષ રહેલા સ્વામી સત્યપ્રિયાનંદજી ભાઈનાં ગુરુજીનાં પટ્ટ શિષ્ય હતા. ભાઈએ સ્વામી સત્યપ્રિયાનંદજીને અમારી સાથે આશ્રમમાં જ રહી સૌને સંત્સંગ કરાવવા આમંત્ર્યા.

નદી કિનારે પવિત્ર ભૂમિમાં થતો સંત્સંગ જીવનને નવી દિશા આપી રહ્યો હતો.એક સવારે ટીના પણ તેનું ઘર છોડી આશ્રમમાં રહેવા આવી ગઈ.આશ્રમમાં તૈયાર થતા સાત્વિક ભોજન બનાવનાર બહેનને તે માર્ગદર્શન આપતી અને મદદ કરતી.આશ્રમમાં ભાઈનાં ઓળખીતાં એક બે અમેરિકન દંપતિ અને બીજા પણ પાંચ ,છ લોકો રહેતા.જેમનું પણ આશ્રમ ચલાવવામાં અને રુમો બાંધવામાં આર્થિક યોગદાન હતું.ભાઈ યોગામાં પી.એચ.ડી.થયેલા એટલે વહેલી સવારે નર્મદાનાં વહેતા જળને કિનારે અમે યોગા અને મેડીટેશન કરતાં. સાથેસાથે સવાર સાંજનો શાસ્ત્રોનો અભ્યાસ અને સત્સંગ પણ ખરો. સ્વામીજી ભગવદ્ગીતા અને ઉપનિષદનાં ગૂઢ રહસ્યો સમજાવતા હતા. સંસારની અસારતા સમજાતાં ધીરે ધીરે મારા મોહ અને આસક્તિ દુનિયામાંથી ઘટવા લાગ્યા હતા.

હવે મને મારું જીવન પૂર્ણ સંતોષ અને સાચા આનંદ સાથે જીવાઈ રહ્યું હોય તેમ લાગતું હતું.મેં દારુ,સિગરેટ,બીડીની આદતો સાવ છોડી દીધી હતી.સાત્વિક ભોજન અને નર્મદા કિનારાનાં પવિત્ર શુધ્ધ વાતાવરણમાં હું શાંતિભર્યું જીવન વિતાવી રહ્યો હતો.બદલાયેલ જીવન જીવવાની રીતે ડોક્ટરોની આગાહી ખોટી ઠેરવી હતી..હું હવે આત્મનિરીક્ષણ કરી જીવનમાં કરેલી ભૂલોનો પસ્તાવો અને સત્ય તરફની ગતિ કરી,મારી ભીતર પરમને શોધવા પ્રયત્નશીલ બન્યો હતો.અને ગાતો રહેતો હતો…

મનો બુધ્ધિ અહંકાર ચિત્તાનિ નાહંમ્,ન ચ શ્રોત જિહ્વવે ન ચ ઘ્રાણનેત્રે.

ન ચ વ્યોમ ભૂમિ ન તેજો ન વાયુ: ચિદાનંદ રૂપ: શિવોહમ્ શિવોહમ્॥

સમાપ્ત

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૭

તુજસે નારાજ નહીં જિંદગી હૈરાન હું મૈં

અપર્ણા ભારતનાં જાણીતા રેસકોર્સમાં કદાચ એકજ સ્ત્રી હતી,જેને ઘોડા અંગેની ઘણી જાણકારી હતી અને પ્રેમ પણ. તેને પણ મારી જેમ ઘોડા અને રેસકોર્સને પોતાનું જીવન અને કેરિયર બનાવવી હતી.મારાં ભારત પાછા આવીને રેસકોર્સનાં ,રેસ રમનારને ,હું જે રેસ અંગે જાણકારી આપતો ,તેમાં મારી આગાહી લગભગ સાચા પડતી.હું અમેરિકા હતો ત્યારે અપર્ણા અને એક ખૂબ મોટા બુકીનેા દીકરો હેમંત બંને સાથે મળીને કામ કરતા.હેમંત શિવ ભક્ત હતો એને રેસકોર્સમાં સહુ ‘જય શંભુ’ તરીકે ઓળખતા. તે ટીલું કરીને રેસકોર્સમાં આવે. તે ઘોડાનો હેન્ડીકેપર હતો. હેન્ડીકેપર એટલે રેસ રમાવાની હોય ત્યારે ‘રેસ રમનાર ક્યો ઘોડો કઈ રેસમાં જીત્યો હતો.?આ ઘોડો આટલી સ્પીડે દોડ્યો હતો. કેટલી સેકન્ડથી બીજા ઘોડા કરતાં બે ત્રણ લેન્થ આગળ હતો- એ પ્રમાણે પોતાના વિચાર કહે કે ક્યા ઘોડાનાં જીતવાનાં કેટલા ચાન્સ છે!હું પણ પહેલા આવું હેન્ડીકેપર જેવું જ વિચારતો હતો પરતું જ્યારથી હું Gosden પાસે રહ્યો અને ઘોડાની સાથે તબેલામાં રહી બધું શીખ્યો ત્યારે મને સમજાયું કે હેન્ડીકેપર જે કહે છે તે મશીન જેવી વાત કરે છે.

પણ ખરેખર તો ઘોડો એક ચેતનવંતું વફાદાર,પ્રેમાળ પ્રાણી છે. તેને પણ મુડ હોય છે. તેની બોડી લેગ્વેંજ,તેના કાન,તેની પૂંછડી પેડોક પર જોઈ તેનાં પગ,તેનો ઉત્સાહ જોઈને નક્કી કરાય કે તે આજે રેસમાં જીતશે કે નહીં?હેન્ડીકેપર માત્ર મશીનની જેમ ગણત્રી કરે છે.હેમંત મારો પણ બહુ સારો મિત્ર હતો.અમે રોજ મળતાં.તેને બેનઝરનાં માલિકની સાથે પણ ખૂબ સારો સંબંધ. બેનઝરનાં માલિકે લગભગ એક થી બે કરોડનાં ખર્ચે વીસે ઘોડા ખરીદેલા તે થોડા જીતેલા અને અમુક ઘોડામાં તેમની ગણત્રી સાવ ખોટી પડેલી ત્યારે મેં કહેલું કે ઘોડા ખરીદો ત્યારે કોઈ ચાલાક ઘોડાનાં ટ્રેનરને સાથે રાખો પણ તે વાત તેઓ સમજતાં નહીં.

અપર્ણાને મારા રેસ માટેની આગાહી અને જજમેન્ટ બહુ લોજિકલ લાગતાં અને તે સાચા પણ પડતાં હતાં. મારા વોટ્સઅપ ગૃપનાં પૈસા આપનાર ફોલોઅર વધી રહ્યાં હતાં.મને હવે ભારતભરનાં રેસ રમનારા ,ઘોડાનાં માલિકો અને ઘોડાનાં ટ્રેનરો ઓળખતાં હતાં.અપર્ણાને મારી સાથે દોસ્તી વધારવામાં રસ હતો પરતું હું મારી જિંદગીથી ખુશ નહોતો.સફીદે મને ન મળી , તે હું ભૂલી શકતો નહોતો. મારી જીવન પ્રત્યેની ઉદાસીનતાથી હું હવે હંમેશા મનથી દુ:ખી રહેતો હતો.ભાઈ પણ અમેરિકા છોડી ભારત આવી ગયાં. તેમને પગે સ્વાતંત્ર્ય સેનાની હતાં ત્યારે ૧૯૪૨માં ગોળી વાગેલી.તે પગ હવે ચાલતો ન હોવાથી તે વ્હીલચેરમાં હતા. ન્યુયોર્કનાં મનરો અને સાનફ્રાંસિસ્કોનાં રમણીય ,શાંત,સૌંદર્ય ભરપૂર આશ્રમમાં રહ્યાં પછી તેમને મુંબઈનાં ઘોંઘાંટિયા બ્રિચકેન્ડી એરિયામાં રહેવું નહોતું. ભાઈની ઓફીસ વેચવામાં પણ પાર્ટનરોનાં અંદર ઝઘડા ચાલતાં હતા. જે ભાઈને બ્રિચકેન્ડીનો ફ્લેટનું ધ્યાન રાખવા,અમે ફ્લેટમાં રહેવા આપેલ તે હવે ઘરમાંથી નીકળતાં નહતાં.આ બધી ઘરની માથાકુટો,તેમાં ધંધાની ચડઊતર અને મારી અંગત જિદંગીની રોજની ઉપાધિઓથી મારો જીવન જીવવાનો રસ ઊડી ગયો હતો.જીવનની ઉપાધિઓનો ભૂલવા હું દારુ પણ વધુ પીવા લાગ્યો હતો ,જેની અસર મારાં મગજ અને શરીર પર થતી હતી.

અપર્ણા એક દિવસ તેની સાથે ક્લબમાં રોજ એક્સરસાઈઝ કરતી તેની ખાસ મિત્રને મારા અંગે વાત કરતાં કહેવા લાગી,” મને એક છોકરો બહુ ગમે છે.છોકરો બહુ હોંશિયાર છે. ઘોડા અંગેનું જ્ઞાન તેની પાસે કોઈ પાસે ન હોય તેવું છે. દિલનો પણ બહુ સરસ છે. પણ ખબર નહીં તેના મનમાં શું ચાલે છે ,ઘણીવાર સાવ ચૂપચાપ બેસી રહે છે તો મને બહુ બોરીંગ લાગે છે.હું અને એ બે ભેગા થઈ જઈએ તો બંનેની જિંદગી બની જાય અને અમે ખૂબ પૈસા પણ કમાઈએ. મને ખબર નથી પડતી શું કરવું?”

તેની મિત્રએ પૂછ્યું,”શું નામ છે તારા મિત્રનું?”

અપર્ણાએ કહ્યું,”નકુલ.”

અને તેની મિત્ર તો ચમકી,નકુલ…..ઘોડો…..

તેણે પૂછ્યું,”બ્રિચકેન્ડી રહે છે?એ નકુલ હોય તો મારો ખાસ દોસ્ત છે.”

અપર્ણાએ કહ્યું,”હા,પણ આ તો વર્ષોથી અમેરિકા રહેતો હતો,તારો દોસ્ત ન હોય.”

મિત્રએ કહ્યું,” ફોન લગાવ,અવાજ સાંભળીને કહું.”

અપર્ણાએ ફોન લગાવ્યો,”hi Nakul! how r you?”

તેની મિત્રએ અવાજ સાંભળતાં જ ફોન અપર્ણાનાં હાથમાંથી ખેંચી લીધો,“ નકુલ,વ્યોમા બોલું છું. ક્યાં ખોવાઈ ગયો છું? કેટલા વરસ થયાં યાર …..તારો અવાજ સાંભળે… કોઈ માણસ ભારત આવે કાયમ માટે તો જાણ તો કરે ને!!! મેં કહ્યું ,”તું તો પરણીને પૂના ગઈ હતી.”વ્યોમા અને હું એકબીજા સાથે વાત કરતાં ખૂબ ભાવુક થઈ ગયા.”“ મુંબઈ આવી તને મળું છું કહી,”ફોન નંબરની આપ લે કરી અમે ફોન મૂક્યો.

વ્યોમા સાથે વાત કરતાં અપર્ણાને તેણે મારા માટેનો ખૂબ સારો અભિપ્રાય આપ્યો.
પરતું હવે હું અપર્ણાનો ફોન આવે કે તે આવે તો પણ ઉદાસીન જ રહેતો.એવામાં વરસાદી મોસમમાં હું એકદિવસ પડી ગયો. મને મારાં કઝીન ભાભી બ્રિચકેન્ડી હોસ્પિટલમાં લઈ ગઈ. પારસી ઓર્થોપેડીક સર્જને કહ્યું,” તમને કહેતાં મને દુ:ખ થાય છે પણ તમને સોરયાટીક આર્થરાઈટિસ,આલ્કોહોલિક ન્યુરોપથી,પેરીફીરીયલ વેસ્ક્યુલર ડીસીઝ છે તમને હાર્ટમાં સ્ટેન્ટ નાંખે એવો પગમાં સ્ટેન્ટ નંખાવો પડશે અને થોડા વર્ષો પછી તમે વ્હીલ ચેરમાં આવી જશો.એક નવી ઉપાધિ… આ જાણ્યા પછી તો મેં અપર્ણા સાથે વાત કરવાનું જ છોડી દીધું.

મેં ભાઈની ઈચ્છા મુજબ બ્રિચકેન્ડીનું ઘર વેચવાનું નક્કી કર્યું. લોનાવાલામાં એક નાનું ફાર્મ અને ચાર ઘોડા રાખ્યા. મને લાગતું હતું કે મારી બાકીની રહીસહી જિંદગી હું આ ઘોડા સાથે રહીને જ કાઢીશ.કદાચ મારાં જીવનની શાંતિ અને આનંદ માણસો નહીં ઘોડા જ છે.મને હવે એકલા ઘોડા અને મારા અજ્ઞાતવાસ સાથે જ જીવવું છે એવું મેં નક્કી કરી લીધું.

બ્રિચકેન્ડીનો ફ્લેટ કરોડો રૂપિયામાં વેચાયો. મને હવે પૈસા,પ્રેમ કશામાં રસ રહ્યો ન હતો.તેમાં મારાં મિત્ર હેમંતનું હાર્ટફેઈલથી અવસાન થયું.હું આ સાંભળી ખૂબ દુ:ખી થઈ ગયો હતો.
જીવનનાં સત્યો મને જીવનભર ખત્તા ખાઈને સમજાઈ ગયાં હતા.ભાઈ પણ રોજ ગીતા અને ઉપનિષદ્ની વાતોથી મને જીવનની ફિલોસોફી સમજાવતાં હતાં.

જ્યારે ઉદાસી મારા પર હાવી થઈ જતી ત્યારે હું હાજીઅલીનાં દરિયા કિનારેની એ જ વર્ષો પુરાણી જગ્યાએ બેસી કલાકો સુધી દરિયો મારો મિત્ર હોય તેમ તેની સાથે કેટકેટલીએ વાતો કરતો બેસી રહેતો.

વ્યોમા મુંબઈ આવી હતી. તે બાજુમાં ટીનાને ઘેર ગઈ. ટીના પણ તેના પતિથી સેપરેટ થઈ કાયમ માટે મુંબઈ આવી ગઈ હતી. તેના માતાપિતા ગુજરી ગયાં હતાં. તેનો દીકરો પરણીને અમેરિકામાં રહેતો હતો અને ટીનાનાં ભાઈ -ભાભી બેંગ્લોર.ટીના એકલી જ મુંબઈ રહેતી હતી. વ્યોમાએ હું કાયમ માટે ભારત આવી ગયો છે,તે વાત ટીનાને કરી. તે મને મળી હતી ત્યારે જે વાતો થઈ હતી અને હું જિંદગી એકલોજ ઘોડાને સહારે જીવી રહ્યો છે તે બધીવાત તેણે ટીનાને કરી.ટીના મને મળવા બ્રિચકેન્ડી ફ્લેટ પર ગઈ તો યશવંતે કહ્યું ,”ભાઈ દરિયે ફરવા ગયાં છે.”ટીના હાજીઅલી પહોંચી ,તેને ખબર હતી હું ક્યાં હોઈશ?

ટીના હાજીઅલીનાં પાછળનાં દરિયે બેઠેલા મારી પાસે આવી.મને જોઈ ત્યાંજ ઊભી રહી ગઈ. વર્ષો પછી એકબીજાને જોતાં અમારી બંનેની આંખોમાં આંસુંનાં ઊભરાટની ઝાંખપ અને ગળામાં ડૂમો ભરાઈ અટકી ગયેલ અવાજ હતો. બંને માત્ર નજરોથી એકબીજાને માપી મૌનસંવાદ કરી રહ્યાં હતાં. એકબીજા સાથે કોઈ વાત ન હતી, કોઈ ફરિયાદ નહતી.જાણે કહી રહ્યાં હતાં……….

તુજસે નારાજ નહીં જિંદગી હૈરાન હું મૈં ઓ…હૈરાન હું મૈં..

તેરે માસૂમ સવાલોસે પરેશાન હું મૈં …ઓ…પરેશાન હું મૈં…

જીનેકે લિએ સોચા હી નહીં દર્દ સંભાલને હોગેં.

મુસ્કુરાએ તો મુસ્કુરાનેકે કર્જ ઉતારને હોંગે..

મુસ્કુરાઉ તો કભી તો લગતા હૈ…

જૈસે હોંઠોંપે કર્જ રખા હૈં….

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૬

If it is not to be,it’s not to come.If it is not to come, it is not to be

સીનેમેં સુલગતે હૈ અરમા,આંખોંમેં ઉદાસી છાયીહૈ….

લો આજ તેરી દુનિયાસે, હમેં તકદીર કહાં લે આયી હૈ…

હું મારા નસીબને કોસતો,દરિયામાં કૂદીને ,જીવનનો અંત આણવાના વિચારે ,હાજી અલીની પાછળનાં દરિયા કિનારે જઈને બેઠો.બે રાતનાં ઉજાગરાથી અને વિચારનાં વંટોળે મગજ બ્હેર મારી ગયું હતું.આજે તો સફીદેને સાથે મુંબઈ લઈ આવી,તેની સાથે કંઈ કેટલુંય કરવાનાં સપના જોયાં હતાં! મંઝીલ બસ સામેના કિનારે દેખાતી હતી અને ફરીવાર કિનારે આવેલ વ્હાણ ડૂબી ગયું.બહેનનાં હાથની આલ્બમમાંથી મળેલ ,ચિઠ્ઠીમાં અમેરિકા જતાં પહેલાં આવેલ માધવલાલનાં જ્યોતિષનાં શબ્દો હતાં. “ તમારો દિકરો ખૂબ હોંશિયાર છે. તે પ્રેમ અને લાગણીથી અનેકનાં દિલ જીતી લેશે.કોઈપણ કામ માટે,સીડી સડસડાટ ઉપર ચડી જશે. અને છેક ઉપરનાં પગથિયે પહોંચવાના એક કદમ પહેલાંજ છેક નીચે પડશે.મને પૂર્ણ વિશ્વાસ હતો કે ટીના મને મળશે જ. ત્યારે જ તેમણે બહેનને કહ્યું હતું કે તેને આ છોકરી નથી મળવાની.”

તેણે વર્ષો પહેલા કહેલાં એક એક શબ્દ સાચાં પડ્યા હતાં. હું નાસીપાસ થઈ જાઉં એટલે બહેને ક્યારેય મને આ વાત કરી નહીં.જ્યોતિષનાં વાક્યો પ્રમાણે આખી જિંદગીનાં એક એક દિવસને જોતો અને ભગવાને મારી સાથે જ કેમ આવું કર્યું?,મને કેમ આવું નસીબ આપ્યું ?તેમ વિચારતો રહ્યો.આપઘાતનો વિચાર કરતો હતો,ત્યાં જ રુખીબાનાં શબ્દો યાદ આવ્યાં,” બેટા,કુદરતે નસીબમાં જે લખ્યું હોય તે થાય જ છે.પણ તમારી હોશિયારી એમાં છે કે આવી પડેલ સમસ્યામાંથી તમે રસ્તો કેવીરીતે કાઢો છો.અને જે ખરાબ સમયમાં કુશળતાથી બહાર નીકળે છે તેજ જીવનમાં સફળ થાય છે અને જે હારી જાય છે તે નમાલા ગણાય છે.”

ડોક્ટર સ્ટીવન બુટેનબુચે પણ મને ઘોડાઓ અંગે અને જીવન અંગે ખૂબ ઊંચી જાણકારી આપેલ. મારી જિંદગીમાં તેમનું ખૂબ મોટું પ્રદાન હતું.તેમને શેક્સપીયર બહુ ગમે,તેં હંમેશ શેક્સપીઅરનું આ વાક્ય બોલતા તેં મને આજે યાદ આવી ગયું”If it is not to be,it’s not to come. If it is not to come,it is not to be.”

તો ઘેર ,યશવંત મારી રાહ જોતો જોતો જ આખી રાત અડધો જાગતો ઊંઘતો હતો. વહેલી સવારે ભાઈનો ફોન આવ્યો ,તેમણે યશવંતને પૂછ્યું,” બધાં આવી ગયાં?” યશવંતે કહ્યું,” બધાં કોણ?”
ભાઈએ પૂછ્યું,” અમેરિકાથી નકુલ સાથે બીજું કોઈ નથી આવ્યું?

યશવંતે કહ્યું,”ના,અને પછી કહ્યું ,ભાઈ તો બહુજ ઉદાસ છે ખાધું પણ નથી અને આખી રાત ઘેર પણ આવ્યા નથી. હું તો જાગતો રહીને રાહ જોતો બેસી રહ્યો છું.” સારું કહી,ભાઈએ તરત ફોન મૂકી દીધો અને સીધો મને મોબાઈલ પર ફોન કર્યો. ભાઈનો ફોન આવતાં જ, હું ખૂબ ઢીલો થઈ ગયો. ભાઈ તો અંદરથી એકદમ ખુશ હતા. તેમને મારો સફીદે સાથેનો સંબંધ ,તેમજ તેના માતાપિતાને મુંબઈ લાવવાનાં વિચાર ,સાથે તે જરાપણ મંજૂર નહતા.મોર્ડન વિચારસરણી ધરાવતાં ,દેશ -વિદેશ ફરેલા ભાઈ,મારાં ઈરાની છોકરી સાથે લગ્ન કરવાનાં વિચાર સાથે જરાપણ સંમંત નહતા. તેથી તેમને તો એ લોકો અહીં ન આવ્યા ,તે વાતથી જ તેમનાં અવાજમાં ખુશીનો રણકો હતો.મને સાવ ભાંગી પડેલ સાંભળી,તેમણે પણ મને જીવનની ફૂલસૂફી સમજાવતી વાતો કરી ,હિંમત ન હારવા અને ખૂબ હિંમત આપતા જીવનમાં જે પણ પરિસ્થિતિ આવે તેમાં સ્થિતપ્રજ્ઞ રહી કેવીરીતે આગળ વધી જવું તેમાં જ કુશળતા છે ,તે તેમના જીવનનાં દાખલા આપી સમજાવ્યું.નાની ઉંમરમાં ગુમાવેલ પિતા,પિતા સમાન મામાની વિરુધ્ધ જઈ નાટકની કેરિયર બનાવવી,૪૫ વર્ષે બહેનનું દુનિયા છોડી ચાલ્યા જવું ,વિગેરે …વાત સાંભળી મેં સ્વસ્થ થવા કોશિશ કરી.ઘેર પહોંચ્યો.મને જોઈ યશવંત ખૂબ ખુશ થઈ ગયો.નાહીને થોડો નાસ્તો કર્યો.

ભાઈ સવાર સાંજ મને ફોન કરતાં,અઠવાડિયા પછી એક દિવસ તેમણે મને ફોન કરી ઈમીગ્રેશન કન્સલટન્ટ રાવસાહેબ, ભાઈનાં મિત્રએ મને H1 વાળા વિદ્યાર્થીઓ મોકલવાનાં ધંધામાં પાર્ટનરશીપ કરવા ભાઈને ભલામણ કરતો ફોન કર્યો હતો તેની વાત કરી. રાવસાહેબે ભાઈને કહ્યું હતું કે,” તમારો દિકરો આટલો કુશળ અને મહેનતું છે ,એ મને મુંબઈથી મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતનાં છોકરાઓને તૈયાર કરી અમેરિકા મોકલે તો મારી પાસે અમેરિકાની સારી અને મધ્યમ બધી કોલેજોનાં ડિરેક્ટર જોડે ઓળખાણ છે. દસ્તાવેજ તૈયાર કરાવી મને મોકલે તો હું છોકરાની હોંશિયારી પ્રમાણેની કોલેજમાં તેને એડમીશન અપાવી દઉં . આ ધંધામાં બહુ જ પૈસા છે. આઈ.ટી.નાં વધતાં જતાં વેવને કારણે ગવર્મે્ન્ટે સ્ટુન્ડન્ટ વિઝાનો કોટા ખૂબ વધારી દીધો છે ,તો ખૂબ પૈસા પણ મળશે. હું પાનપરાગ અને સોપારીનો ધંધો કરતો ત્યારે રાવસાહેબને મળેલો પણ ત્યારે મને ભારત આવી જવાનો વિચાર નહોતો.હવે મેં રાવસાહેબ સાથે વાત કરી ધંધાનું સેટીંગ કરી દીધું.હવે મારી કંપનીએ મહીને દસ છોકરાને અમેરિકા મોકલવા માંડ્યા હતા.ધંધો સારો ચાલતો. પણ હું હજુ સફીદેથી બહાર આવી શકતો નહોતો.ધંધાનાં નુકસાનને હું પહોંચી વળતો. પરતું હું એટલો લાગણીશીલ માણસ હતો કે પ્રેમને ભૂલવો મારે માટે મુશ્કેલ કામ હતું.

એવામાં એક સાંજે મારે ત્યાં મારો એક મિત્ર આવ્યો. મને આમ ઉદાસ જોઈ,મને કહે ચાલ તૈયાર થઈ જા ,તને ખુશ કરી દઉં આજે તો. તે મને ટોપાઝ ડાન્સબારમાં લઈ ગયો. ડાન્સબારનું ઝાકમઝોળ વાતાવરણ ,સેક્સી સંગીત,મેકઅપથી રુપાળી લાગતી અને સેક્સી નૃત્ય સાથે પુરુષોનાં પોરુષત્વને ઉપસાવતી રૂપલલનાઓ,તેમનાં અંગપ્રદર્શન અને નખરાંથી આકર્ષતી તેમની અંગભંગીઓ,ચિક્કાર પીરસાતો દારુ- આ બધામાં પૈસાની કોથળીઓ ભરી આવેલ ઘરાક ન ખંખેરાય તો જ નવાઈ!
બીજી બાજુ મને H1 નાં વિધ્યાર્થીઓને અમેરિકા મોકલવાનાં ધંધામાં ખૂબ પૈસા મળતાં. હું હવે ડાન્સબારની લતે ચઢી ગયો હતો. ટોપાઝ મુંબઈનો મોટો ડાન્સબાર હતો. જ્યાં ઘરાકોનાં લાખો રૂપિયા રોજના ખંખેરાતા.એકવાર ત્યાં આવેલ લોકલ ઘરાક રોજ ત્યાં જવા પ્રેરાતો અને છેલ્લે ખુવાર થઈ જતો.હું ક્યારેક ગ્રાન્ટરોડનાં ‘ગોલ્ડન ગુઝ’બારમાં પણ જતો.તો ક્યારેક ‘દિલબર’માં.

હવે હું સફીદેને ફોન કરતો તો ફોન લાગતો નહોતો. મેં ટોનીને ફોન કર્યો સફીદે અંગે જાણવા,તો તેણે કહ્યું કે સફીદે અને તેના માતાપિતા લોસએંજલસ છોડીને ક્યાંક જતા રહ્યાં છે. અકબર રેસ્ટોરન્ટનાં પટેલ અને પંજાબી પાર્ટનરનાં મોટા ઝઘડા થતાં રેસ્ટોરન્ટ બંધ થઈ ગઈ છે. ટોનીને પણ મેં સમજાવ્યો કે ,”તું ભારતમાં આટલી મોટી રેસ્ટોરન્ટનો માલિક છે ભારત કાયમ માટે આવી જા. તારા પિતાની પણ એજ ઈચ્છા છે.”તે સમજી ગયો ,આમ પણ અકબર બંધ થવાથી એને ફરીથી એકડો જ ઘુંટવાનો હતો.

ટોની ભારત આવતાં તેને ખબર પડી કે હું ડાન્સબારની લતે ચડી ગયો છું. તે મારો ખૂબ હિતેચ્છુ મિત્ર હતો. ડાન્સબારની અંદરની બધી વાત તે જાણતો હતો ,કારણ ટોપાઝનો માલિક જેણે ડાન્સબારની મુંબઈમાં શરુઆત કરી હતી તે પરવેઝ તેનો બાળપણનો મિત્ર હતો.તે મને પરવેઝ પાસે લઈ ગયો અને ટોનીએ કહ્યું,” આ મારો જીગરી દોસ્ત છે,તું ડાન્સબારની સચ્ચાઈ બતાવી તેને ડાન્સબાર અને દારુની લત છોડાવ.પરવેઝે મને ચાર પાંચ સવાલ પૂછ્યાં કે,” તને ડાન્સબારની છોકરીએ ડાન્સ કરતાં કરતાં તારો ફોન નંબર લીધેલો?બીજે દિવસે ‘શીતલ સ્ટોર’ પાસે બોલાવી તેને એક ગમતો ડ્રેસ અપાવવા કીધેલ? ,ત્રીજે દિવસે તેના ભાઈનું કે,માનું કે પિતાનું ઓપરેશન છે કહી પૈસા માંગેલ?,ડાન્સબારનાં ત્રીજા પેગ પછી શં થયું તે તને યાદ નહીં હોય સાચી વાત? કારણ પછી દારુ વિદેશી બોટલમાં,બીજો દારુ ભરી પિરસાય છે.ઘરાકનું ભાન જતું રહે એટલે બારગર્લ તેના બધાં પૈસા ખંખેરી લે છે. અને આ બધાં પૈસામાં બારગર્લ અને ડાન્સબાર માલિકનો અડધો અડધો ભાગ હોય છે એટલે તો ટોપાઝ જેવા ડાન્સબાર અને બારગર્લની આવક રોજની લાખોમાં હોય છે.”દિવસનાં સમયે પરવેઝે મને સાદા કપડાંમાં, સંગીત અને લાઇટોની ઝાકમઝોળ વગર ,મેકઅપનાં થપેડા વગરની કદરુપી,ડાન્સબારની છોકરીઓ બતાવી ,મને છોકરીઓનું સાચું રૂપ બતાવ્યું.અને વિલાયતી દારુની બોટલમાં ભરાતો fake દારુ પણ બતાવ્યો. ડાન્સબારનાં માલિક પરવેઝ દ્વારા રજૂ કરેલ સત્ય હકીકત જાણી હું પણ બઘવાઈ ગયો. આમ સચ્ચાઈ જણાવી ટોનીએ મને ડાન્સબારની લત છોડાવી દીધી.

બીજીબાજુ,રેસકોર્સનાં કન્સલ્ટન્ટ તરીકેનું મારું ગૃપ દિવસે દિવસે વધતું જતું હતું. પૂરા ભારતમાંથી મારાં રેસકોર્સનાં ગૃપમાં લોકો જોડાવવા અને મને ફોલો કરી જાણવા કોશિશ કરી રહ્યાં હતાં.એવામાં એક દિવસ એક અપર્ણા નામની અજાણી છોકરીનો મારા પર ફોન આવ્યો.તેને ઘોડા વિશે ખૂબ જાણકારી અને તે ,મારા જેટલોજ ઘોડાને પ્રેમ કરતી અને ઘોડાને સમજતી એવું તેની એક કલાક મારી સાથેની વાતચીતથી મને લાગ્યું . પૂનામાં રહેતી પણ હવે કલકત્તા જઈ સેટ થવા માંગતી આ છોકરીએ મને પૂનાની મોટી રેસમાં અનેક લોકો સાથે ઘેરાએલ જોયેલો. તેણે મારી તપાસ કરી કોઈ બીજા ડમી નામથી મારાં ગૃપમાં જોડાઈ હતી. છેલ્લી રેસમાં બહુ પૈસા મારી ટીપ્સથી કમાઈ હોવાથી મારી સાથે દોસ્તી કરવા માંગતી હતી પણ હવે હું છોકરીઓથી દૂર રહેવા માંગતો હતો પણ તે મને છોડે તો ને? રોજ કોઈ અવનવા પ્લાન અને બહાના સાથે તે મને ફોન કરતી.હવે મારે કરવું શું?

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૫

ઔર મેરી આંખ ભર આઈ…..


જીવનને ચલાવવા માટે હું કોઈને કોઈ જુગાડ ખેલતો રહેતો હતો.ગ્રેનાઈટ,પાનપરાગ,સોપારી,જેવા એક્સપોર્ટ ઈમ્પોર્ટના ધંધામાં પૈસા કમાયો અને જ્યાં સેટલ થઈ વધુ પૈસા કમાવવા ,મોટો જુગાડ ખેલવા ગયો ત્યાં થપ્પડ ખાઈ બેસી પણ ગયો.પણ એ બધું કરતાં જીવનનાં એક એક પગથિયે ખાધેલ જુદી જુદી ઠોકરે મને કોઈપણ સંજોગોમાં હિંમત અને આત્મવિશ્વાસ સાથે જીવતા શીખવી દીધેલું. જિંદગી મારી સાથે ગમે તે રમત રમે પણ મારે તો ચટ્ટાન બની સાગરનાં મોજા ઝેલવાનાં જ હતા..હવે મને મુંબઈ જઈ ત્યાં રહી ધંધો કરી શાંતિનું જીવન જીવવાની ઈચ્છા હતી.

પણ મારા જીવનમાં જે પ્રેમ અને હૂંફની ખામી હતી તેના માટે હું ફાંફાં મારી રહ્યો હતો. સફીદે મારાં જીવનમાં આવી પછી મને જીવન રંગીન અને ઉષ્માસભર લાગવા લાગ્યું હતું. તેના માતા-પિતા સાથે પણ મારે ખૂબ ઘરોબો હતો. તેઓ પણ મને ખૂબ પ્રેમ કરતાં. હું તેમને બધી જ જાતની મદદ કરતો. સફીદેને એટલે પણ હું ગમતો કારણ હું તેના માતા-પિતાનું પણ બધું ધ્યાન રાખતો.અકબર રેસ્ટોરન્ટમાં મારે એક્સપોર્ટનું કામ સારું ચાલતું હતું ,એટલે જવાની જરૂર નહોતી ,પણ સફીદે સાથે ટાઈમ પસાર કરવા માટે જ હું ત્યાં જતો.અમે સાથે કામ કરતાં અને કામ કરતાં કરતાં ,છાનામાનાં એકબીજાને પ્રેમ પણ કરી લેતાં.

જેમ જેમ અમારી દોસ્તી ગાઢ થતી ગઈ તેમ તેમ ,હું હવે સફીદે સાથે મારાં જીવન જીવવાનાં સપના જોવા લાગ્યો. એક દિવસ રજાનો દિવસ ગાળવા અમે સાન્ટામોનિકા બીચ પર ગયાં. વરસાદી સાંજનો સમય હતો.આકાશ વાદળોની ચાદર ઓઢીને જાણે સૂઈ ગયું હતું. સૂરજ જતાં જતાં વાદળોમાંથી ક્યારેક ડોકિયું કરીને અમને જોઈ લેતો હતો. વરસાદની બુંદો સફીદેનાં વાંકડીયાં લાંબાં વાળમાં મોતીની બૂંદો બની તેની સુંદરતામાં ચાર ચાંદ લગાવી રહી હતી. હાથમાં હાથ પરોવી અમે દરિયાનાં ઘૂંટણ સુધીનાં પાણીમાં મૌનપ્રેમના સંવાદ સાથે ચાલી રહ્યાં હતાં.આ ભીની ઋતુમાં ભીંજાયેલ અમારી રુહ સપનાનાં મહેલ ચણી રહી હતી.વરસાદી બુંદો અને જલતરંગ અમારા હ્રદયનાં તારને રુમઝુમાવી રહી હતી.

ચુપ્પીને તોડતા મેં કહ્યું,” સફીદે હવે હું તને ભારત લઈ જવા માંગું છું. માત્ર તને નહીં તારા માતાપિતાને પણ. આમ પણ તમે અહીં ગેરકાયદેસર છો.કાયમી ગેરકાયદેસર રહી અમેરિકામાં જિંદગી જીવવી બહુ અઘરી છે. આપણે ભારત જઈશું.હું ત્યાં ધંધો કરી કમાઈશ. મારાં ઘરની બાજુમાં જ સોફિયા કોલેજ છે.ત્યાં પ્રિ મેડીકલમાં તારું એડમિશન લઈ લઈશું. તારાં પપ્પાની ઈચ્છા તને ડોક્ટર બનાવવાની છે. તું ત્યાં ભણજે. મમ્મી-પપ્પા માટે ત્યાં ઘર લઈ લઈશું. આપણે તેમનું ધ્યાન પણ રાખીશું.સફીદે એટલી રુપાળી અને સૌમ્ય છોકરી હતી કે તેનાં માતાપિતા પાસે તેના માટે અનેક લોકો માંગું લઈ આવતા.પરતું સફીદેને ,હું જે રીતે તેનું અને તેના માતા-પિતાનું ધ્યાન રાખતો હતો એટલે તેને અને તેનાં માતા-પિતાને પણ મારામાં ખૂબ પ્રેમ અને વિશ્વાસ હતો.

સફીદે અને તેના માતાપિતા માની ગયાં. મેં ભારત જવાની ટિકિટ અમારાં બધાંની કરાવી.અમે એરપોર્ટ પહોંચી ગયાં. હું તો ખૂબ ખુશ હતો. મેં ઓફીસરને ટિકિટ સાથે ચારે પાસપોર્ટ આપ્યા. ઓફીસર ઈન્ડિયન -અમેરિકન હતો. મને એકબાજુ બોલાવી પૂછવા લાગ્યો,” આ લોકો તમારા શું થાય છે? અને તમે કેમ ભારત જાઓ છો?”મેં કહ્યું,” મારાં ફેમિલી ફ્રેન્ડ છે અને અમે ફરવા ભારત જઈએ છીએ.”તેણે કીધું,” તમે અને સફીદે જઈ શકો છો.” પણ તેના માતા-પિતાને લઈ જવા મોટું જોખમ છે”.સફીદેનાં પિતા આર્મીનાં બીજા,ત્રીજા નંબરનો જર્નલ ઈરાનમાં હતા. એના પિતા પર ફતવો હતો. ફતવો એટલે look out notice.એટલે તેઓ અમેરિકામાં આવી ઈલીગલ રહી ગયાં હતાં.ઓફીસરે કહ્યું,” હું તમને સલાહ આપું છું કે તમે એમને તમારી સાથે ન લઈ જાઓ. તમે મોટી મુશ્કેલીમાં આવી જશો.” હવે તેના પપ્પા-મમ્મીને સમજાઈ ગયું એટલે તેઓ કહે અમે પાછા જઈએ છીએ.” તેમને અંદરથી તો ખબર જ હતી કે તેમનું અમેરિકામાંથી બહાર જવું મુશ્કેલ જ છે.એટલે તેઓ બંને તો તરત જ એરપોર્ટની બહાર નીકળી ગયાં.હવે સફીદે મારાં ખભા પર માથું મૂકી,મારું શર્ટ પકડી, ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડવા લાગી.તેને શું કરવું તે કંઈજ સમજ પડતી નહતી.

તે તેના મમ્મી-પપ્પાને એકલા અમેરિકા રાખી શકે તેમ ન હતી કારણ તે મારી સાથે આવે તો એ લોકો અમેરિકામાં સર્વાઈવ ન થઈ શકે. હું સારું કમાતો હતો એટલે તેમને બધી મદદ કરતો હતો.સફીદે એકલી મારી સાથે આવે ,તેવું તે કે તેના માતા-પિતા ઈચ્છતા નહતાં.મેં અમેરિકા છોડીને મારી ભારતમાં રહી ધંધો કરવાની તૈયારી કરી દીધી હતી. એક્સપોર્ટનાં લાયસન્સ,મુંબઈમાં રેસ રમનારાઓનું મોટું ગૃપ કે હું તેમને દરેક રેસમાં સલાહ આપું તે પેટે તેઓ મને કન્સલ્ટન્ટની જેમ દરમહિને અમુક રૂપિયા ચુકવે,એક્સપોર્ટની મારી કંપનીમાં ઘણી અમેરિકા,સિવાયના દેશો જાપાન,દુબાઈ વિગેરેની પણ ઈન્કવારીયો હતી,તેમજ સફીદે અને તેના માતાપિતા તૈયાર હતા એટલે હું હવે ભારત સેટલ થવા તૈયાર થઈ ગયો હતો.સફીદેને માટે તો મેં I can’t say ને પણ માઈક હર્માટકને વેચી દીધી હતી.તેના પિતાએ તો મને ઓફીસર જોડે વાત કરી હા,ના કરતો જોયો એટલે તે તરત જ સમજી ગયા અને એરપોર્ટની બહાર નીકળી ગયાં.સફીદે મને વળગીને રડી રહી હતી. હું પણ સફીદેની પરિસ્થિતિ સમજતો હતો એટલે તેને મારી સાથે લઈ જવા આગ્રહ કરી નહોતો શકતો.

પ્લેન ઊપડવાનો ટાઈમ થતાં ભારે હ્રદયે ,આંખોમાં ભરાએલ આંસું સાથે સફીદે પાસેથી છૂટી પ્લેનમાં બેઠો.

મારાં દિલો દિમાગ પર એકજ વાત છવાએલી હતી.

ક્યું મહોબ્બત કે આસ્મા પે બાદલ છા ગયા ….ક્યું બિછડનેકા મોસમ આ ગયા? ક્યું?

જબ તેરે બગર જિનેકા હોસલા કિયા,મેરી આંખ ભર આયી….જબ યે ફેંસલા કિયા
જીએગેં કૈસે તેરે બિન ઓ જાના….જીએગેં કૈસે તેરે બિન ઓ જાના…
તેરી આદત છુટેગી કૈસે? તુજસે મહોબ્બત તુટેગી કૈસે?
ચાંદની અપને આત્માસે રુઠેગી કૈસે…ઓ જાના…

અમેરિકાથી ભારત આવવાની આખી સફરમાં છાતી વેદનાની અકથ્ય લાગણીથી ભીંસાઈ રહી હતી. હું અંધકારની એવી ગર્તામાં ધકેલાઈ ગયો હતો કે મારા પર પડેલી આ દુ:ખની વીજળી હું કોઈ રીતે સહન કરી શકું તેમ નહોતો.સફર દરમ્યાન કંઈજ ખાધું નહીં. બ્રીજકેન્ડીનાં ફ્લેટ પર પહોંચી રુખીબાનાં ફોટા પાસે બેસી નિરાશા સાથે ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડ્યો.પછી બહેન અને રુખીબાનાં ફોટાનું આલ્બમ કાઢ્યું. ,આલ્બમ ખોલતાં જ બહેનનાં ફોટા સાથે ,બહેનનાં હાથની લખેલી ચિઠ્ઠી મળી. જેની પર તારીખ હું પહેલીવાર અમેરિકા જવા નીકળ્યો તે હતી. આલ્બમમાં બહેન અને રુખીબાનાં ફોટા સાથે કેટલીય ફરિયાદ કરી કે તમે કેવીરીતે મને સાવ એકલો કરી ચાલ્યાં ગયાં?મારે અત્યારે તેમની બહુ જ જરૂર હતી. ભરી દુનિયામાં હું સાવ એકલો હતો.
યશવંત ,મારા ફ્લેટને સંભાળતો મારો માણસ મને આવો જોઈ,આભો બની ગયો. મારાં માટે તે ચા-નાસ્તો લઈને આવ્યો. મને કંઈ જ સૂઝતું નહોતું. મને તેં કંઈ પૂછી ન શક્યો પણ તેણે મને થોડું જેમ તેમ કરી ખવડાવવાની કોશિશ કરી.આખો દિવસ મારી જાત સાથે સુનમુન બેસી રહી પસાર કર્યો.

સંધ્યાકાળનો સમય થતાં કોઈ વિચાર મગજમાં આવતાં હું ઊભો થયો. હાજીઅલીનાં દરિયા કિનારા તરફ ચાલવા માંડ્યો. મગજ ચકરાવે ચડ્યું હતું. બસ હવે બહુ થયું. નથી જીવવું મારે ….બસ આજે હવે જીવનનો અંત જ આણવો છે તેમ નક્કી કરી લીધું.

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૪

ન પૂછો કી હૈ મેરી મંઝીલ કહાઁ

ન પૂછો કી હૈ મેરી મંઝીલ કહાઁ,

મૈનેં તો સફર કા ઇરાદા કિયા હૈ.

ન હારુંગા મૈં હોસલા ઉમ્રભર,

કિસીસે નહીં ખુદસે વાદા કિયા હૈ…
મારા ગ્રેનાઈટનાં ઓર્ડરનું કામ દિવસે દિવસે વધતું હતું એટલે મારે L.C માટે બેંકર જોસફની જરુર પડતી હતી.હું ધંધો વધવાથી ખુશ હતો. જોસફ તેની સામે મારી પાસે પાન પરાગ ઈન્ડિયન સ્ટોરમાં વેચાવવાનું કામ કરાવતો હતો.પણ ત્યાં તો ,ગ્રેનાઈટનાં ભારતનાં વેપારીઓએ ગમે તેમ કરીને ,હું અમેરિકામાં ગ્રેનાઈટ કોને આપું છું તે વેપારીઓની જાણકારી મેળવી અને તેમને સીધો માલ આપવા લાગ્યા.એટલે મારો ધંધો ધીરે ધીરે પડી ભાંગવાં લાગ્યો. જોસેફ એનાં બેકીંગનાં ધંધા સાથે સાઉથ ઈન્ડિયન ગ્રોસરી પણ ભારતથી અમેરિકા મંગાવતો.ક્યારેક હું ભારત હોઉં અને કોઈ ગ્રોસરી ન મળતી હોય તો ,સાઉથ ઈન્ડિયન મસાલા કે અથાણાં ,હું તેને કંન્ટેનરમાં મોકલી આપતો. પણ જોસેફ તેનાં વેપારીઓ પાસે તેની મસુરની દાળ,ચણાની દાળ કે તુવેરની દાળનાં થેલાઓમાં સોપારીનાં પેકેટો સંતાડીને મંગાવતો.સોપારી સ્વાસ્થ્ય માટે નુકશાનકારક મનાતી એટલે તેનું અમેરિકામાં ઈમ્પોર્ટ ગેરકાયદેસર હતું. 

જોસેફ પાનપરાગનાં મોટા કન્ટેનરો મેક્સિકોમાં ,સાન્ડીયાગોની બોર્ડર પર મંગાવી ત્યાંથી યુટર્ન મરાવી ઓફીસરોને ફોડીને કે ગફલા કરી અમેરિકામાં ધૂસાડી પછી ઈન્ડિયન સ્ટોરમાં આખા અમેરિકાનાં રાજ્યોમાં સપ્લાય કરતો.એકવાર જોસેફનું કન્ટેનર ભારતથી આવતાં પહેલાં જ સોપારી સાથે પકડાઈ ગયું. જોસફને સોપારીનાં ધંધામાં બહુ જ પૈસા મળતાં હતાં અને સોપારીનાં અને પાનપરાગનાં બંધાણીઓને તેના વગર ચાલતું પણ નહીં. સાન્ડીયાગો પાસેની મેક્સિકોની બોર્ડર પાસ કરી અમેરિકા આવવું જવું ખૂબ સહેલું છે. જોસેફનું કન્ટેનર પકડાઈ ગયું પછી એકવાર જોસફે ,મને વાત કરી કે મારો સોપારી અને પાનપરાગનો ધંધો બહુ સારો છે પણ મારું કન્ટેનર પકડાઈ ગયું છે. તું મને મેક્સિકોથી સોપારી લાવવામાં મદદ કરીશ? 

મારે દુબાઈમાં યૂરિયા મોકલવાનું ,તેમજ જાપાન અને ઈન્ડોનેશિયાથી ટુના માછલી વિગેરે જુદી જુદી જગ્યાએ એક્સપોર્ટ ઈમ્પોર્ટની વાતચીત ચાલતી હતી. એટલે જોસેફની L.C. માટે જરુર પડે એટલે તેની સાથે હું મારો સંબંધ બગાડવા માંગતો નહતો. મેં સોપારી કેમ અમેરિકામાં લાવવી ગેરકાયદેસર છે તેના નિયમો વાંચ્યાં તો ખબર પડી કે ભગવાનની પૂજા માટે તમે સોપારી અમેરિકામાં કાયદેસર રીતે લાવી શકો છો.

ગણેશચતુર્થી આવવાનાં દિવસો એકદમ નજીક હતાં અને મારાં મગજમાં એક વિચારે ઝબક્યો. મેં જોસેફને કહ્યું ,”હું તારું કન્ટેનર મેક્સિકોથી કાયદેસર અમેરિકા લઈ આવીશ.” તે કંઈ સમજ્યો નહીં પણ તેણે મને બધાં પેપર્સ આપી ટ્રકમાં કન્ટેનર સાથે આવેલ સામાન લેવા મને મોકલ્યો. હું ટ્રક લઈને અમેરિકાની બોર્ડર પર આવ્યો એટલે ઓફીસરે ચેકીંગ ચાલુ કર્યું . બીજી વસ્તુ સાથે સોપારીનો થેલો જોયો એટલે મને કહે,” આ તો ગેરકાયદેસર છે.” હું તો કાયદાનાં પેપર અને ગણેશજીનો ફોટો લઈને જ ગયો હતો. મેં એને સમજાવ્યું કે ,”જો આ ગણપતિ અમારા ભારતીય હિન્દુઓનાં ભગવાન છે. હવે આ ગણપતિની બર્થડે (ગણેશ ચતુર્થી)આવે છે અને તેની ઉજવણી દસ દિવસ સુધી થાય છે. બધાં જ હિન્દુ લોકો વિશ્વમાં જ્યાં હોય ત્યાં આ ઉત્સવની ઉજવણી કરે છે . મેં ધીમે રહીને ગણેશજીનો સરસ રંગીન મોટો ફોટો ઓફીસરને બતાવી કહ્યું જો આ અમારા God છે.” એટલે ઓફીસર તો ગણેશજીનો ફોટો જોઈ કહે આ કેવા ભગવાન છે? આ તો હાથી નો ફેસ અને શરીર માણસનું અને આટલું મોટું શરીર અને આ આટલો નાનો Rat અહીં શું કરે છે? અને ઓફીસર હસવા લાગ્યો.

અને મેં તો તે ઓફીસરને હિન્દુ સંસ્કૃતિ સમજાવતાં ગણપતિ આવે ત્યારે રુખીબાએ જે વાતો મને કહી હતી તે બધી મેં તેને સમજાવી.મેં તેને કહ્યું,”ગણેશજીનું મુખ હાથીનાં મુખ જેટલું મોટું છે એટલે તેમણે એટલું જ્ઞાન મેળવ્યું અને પચાવ્યું છે કે હાથી જેટલું માથું હોવા છતાં તેમાં તે જ્ઞાન સમાઈ ન શકે અને આ ઉંદર તો તેમનું વાહન છે.ભગવાનનું આ સ્વરુપ સમજાવે છે કે યશ,કીર્તિ,ધન મેળવી લીધાં પછી એનાં ભાર,અભિમાન કે આડંબર સાથે ન જીવવું જોઈએ.આપણે એટલા સરળ,નિખાલસ અને સ્વાર્થનાં ભાર વગરનાં રહેવું જોઈએ કે આટલા નાના ઉંદર જેવું પ્રાણી પણ આપણો ભાર ઊંચકી શકે.આવા તો અનેક પ્રતીક અને કહાનીઓ અમારા ધર્મમાં છે. અને આ સોપારી અમારા આ ભગવાનનાં દસ દિવસનાં ઉત્સવ અને પૂજામાં વપરાય છે. ઓફીસરને હું બધી ફીલોસોફી અંગ્રેજોમાં સમજાવતો હતો એ હસતો જતો હતો અને આશ્ચર્ય અને થોડી ઉત્સુકતા સાથે સાંભળતો હતો. આમ ગણેશોત્સવનું બહાનું બનાવી ,જોસફનું સોપારી અને તેની સાથેની વસ્તુઓની ટ્રક પાસ કરાવી હું પણ હસતો હસતો ટ્રક લઈને અમેરિકામાં આવી ગયો. જોસફ તો હું આટલી બધી સોપારી સાથે ટ્રક પાસ કરાવીને લાવ્યો તે વાતથી જ ખૂબ અચંબિત અને મારાથી પણ ખૂબ પ્રભાવિત થઈ ગયો.

બીજી બાજુ ‘I can’t say’ ને માઈક હર્માટક ન્યુયોર્કનાં ટ્રેનરે ૧૫૦૦૦ ડોલરમાં મારા માટે ખરીદી લીધી હતી. . તે એટલી બધી તોફાની હતી કે તે તબેલામાંથી કૂદીને ભાગી ગઈ તેનાથી તેનાં પગનાં એડીનાં સાંધાંને થોડું નુકશાન થયું હતું. અમે તેના માટે બુટેનબુચ કહે તે પ્રમાણે ટ્રીટમેન્ટ કરી રહ્યાં હતાં. અમારે તેને રેસમાં દોડાવવી હતી.તે તૈયાર થઈ ગઈ એટલે સાનફ્રાંસિસ્કોનાં ગોલ્ડન ગેટ પાસેનાં રેસકોર્સ પર અમે તેને દોડાવી. મેં તો તેની પર ૧૦૦૦૦ ડોલર લગાડ્યા હતાં. તે એટલી પાણીદાર ઘોડી હતી એટલે મને લાગ્યું કે ૫૦ નો ભાવ ખુલશે એટલે મને ૫ લાખ ડોલર મળશે !તેના રુપિયા કરીને ,લઈને હું હંમેશ માટે ભારત રહેવા જતો રહીશ.I can’t say બીજી આવી ,તેનાં પગની ટ્રીટમેન્ટ કરી હતી પણ તે પહેલી આવવા સક્ષમ ન થઈ શકી એટલે મારો પ લાખ ડોલરનો પ્લાન ન ચાલ્યો.બીજી આવી એટલે મેં પ્લેસમાં પણ પૈસા લગાવ્યા હતાં એટલે નુકસાન ન થયું પણ મારાં સપના પ્રમાણેની સફળતા ન મળી. 

મારું I can’t say લેવાનું બીજું પણ એક પ્રયોજન હતું કે હું તેને ઈન્ડિયા લઈ જઈશ અને તેને ફાર્મમાં રાખી તે ઘોડીનાં જે પાણીદાર બચ્ચાં થશે તેને પણ રેસ માટે તૈયાર કરીશ અને આજીવન I can’t say અને તેનાં બચ્ચાંઓ સાથે મારું જીવન આનંદ સાથે ,તેમને રેસ રમાડી,તેમની માવજત કરી વિતાવીશ. પરતું તપાસને અંતે ખબર પડી કે એક શીપમેન્ટ ઘોડાનું મોકલો તો તેમાં એક સાથે ત્રણ ચાર ઘોડા કે ઘોડી મોકલો તો જ તમને ભાવમાં પોસાય. હું બીજા ઘોડા ખરીદી શકું એટલાં પૈસા હતા નહીં. I can’t say ને કોઈ સંભાળી નહોતું શકતું એટલે તે સસ્તામાં મળી ગઈ હતી. બાકી રેસમાં પહેલા,બીજા,ત્રીજા આવતાં ઘોડા-ઘોડીનાં ભાવ બહુ ઊંચા હોય અને એવા ત્રણ-ચાર તો હું ક્યાંથી ખરીદું?

મુંબઈની મારી જે દર એક બે મહિને અવર જ્વર થતી તેથી મને લાગતું કે ભારતમાંઘરનાં દરેક કામ અને રસોઈ માટે સગવડ મળતી,જો મને ભારત રહીને અમેરિકાનું એક્સપોર્ટ કરીને પૈસા ડોલરમાં મળે તો જિંદગી બધીરીતે આરામદાયક થઈ જાય. રહેવા,ખાવા પીવાની શાંતિ,દોડાદોડીનો કોઈ સ્ટ્રેસ નહીં. અને રેસકોર્સ નજીક એટલે મારાં ઘોડા પણ મારી સાથે.
ભાઈને લીધે અમારે ત્યાં અનેક સાહિત્યકારો,એક્ટરો,કવિઓની અવરજવર રહે.ભાઈનો સાહિત્ય,કલા,નાટક નો રસ અમને પણ ખરો જ.હું વારે ધડીએ હવે મુંબઈ જવા લાગ્યો અને ભાઈ સાથે ફોનથી વાત થાય ત્યારે એકવાર મને ભાઈનો ફોન આવ્યો અને મને ભાઈએ પૂછ્યું,”કેમ શું ચાલે છે ?તું તો આજકાલ મુંબઈનાં બહુ આંટાં મારી રહ્યો છું.”તેના જવાબમાં મેં નિરંજન ભગતની કવિતા પરથી બનાવેલી કવિતા ભાઈને સંભળાવી અને તે ખૂબ ખુશ થઈ ગયેલા-

હું તો બસ અહીં ફરવા આવ્યો છું,હું તો બસ અહીં ફરવા આવ્યો છું.

હું ક્યાં અહીં તમારું કે મારું કામ કરવા આવ્યો છું,

કે ઘોડા નિત મળી જાય નવા નવા

રે ચાહું ન પાછો ઘેર જવા,

કે અહીં મહાલક્ષ્મીની મધુર હવા,

કે ચહું ન પાછો અમેરિકા જવા….

હવે સફીદે અકબર રેસ્ટોરન્ટમાં કામ કરવા સાથે ભણતી હતી. તેના મમ્મી-પપ્પાને તેને ડોક્ટર બનાવવી હતી.મેં સફીદેને અને તેના માતા-પિતાને સમજાવવાનું ચાલુ કર્યું હતું કે સફીદેને ભારતમાં મેડીસીનમાં એડમીશન મળે તો ,ભારતમાં રહી તે ડોક્ટરનું ભણે તો એને ફીનાં પૈસા પણ અમેરિકા કરતાં ઓછા થાય.હું ,સફીદે અને તેના માતા-પિતાને ભારત કાયમ માટે મુવ થઈ જવા સમજાવી રહ્યો હતો.મારે માટે એક કાંકરે બે પંખી મરે. સફીદે તેનાં માતા-પિતાનો એકજ આધાર હતો. તેમને છોડીને તે કોઈ હિસાબે ભારત આવે તેમ નહોતું.તો હવે તેને હું શું સમજાવું તો તે અને તેના માતા-પિતા ભારત આવવા માની જાય?

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૩

અલાસ્કાની સફરે સફીદેની સાથે

હું અને સફીદે અલાસ્કાનાં બર્ફીલા એન્કરેજ (Anchorage )થી થોડી દૂર આવેલા ,નાનકડાં ,નદી કિનારેનાં ,બરફની પહાડીઓ વચ્ચેનાં શાંત,રમણીય ગામમાં ,એકબીજાની કમરમાં હાથ નાંખી નાની કેડી પર ચાલી રહ્યાં હતાં. સફીદેનાં ગોરા ચહેરા પર ઠંડીને કારણે ગાલ અને નાકનું ટેરવું એકદમ લાલ થઈ ગયાં હતાં.બર્ફીલી વાદીઓમાં ઠંડા પણ પારદર્શક નદીનાં પાણીમાં ,પીગળેલાં પાણી સાથે આવેલ રંગબેરંગી માછલીઓને અમે જોઈ રહ્યાં હતાં. નદીનાં કિનારા પર બાંધેલી કેબીનનાં પુલ પર પગ નદીમાં ડૂબે તેમ લટકાવી બેઠાં હતાં.ઠંડા પવનનો સરહરાટ અમને એકબીજાની હૂંફમાં વધારો કરી રહ્યો હતો.
દૂરથી બરફની પાટો દરિયામાં તૂટતી હતી તેનો અવાજ આવતો હતો.એક લાકડાનો મોટો તરાપો લઈને આવતો છોકરો જોયો. મેં તેને બોલાવી અમને તેના તરાપામાં નદીમાં સેર કરાવવાનું કહ્યું. અમે બીતાં બીતાં તરાપામાં લાંબાં પગ કરી આરામથી બેઠાં. કુદરતનું અફાટ સૌંદર્ય જોઈ ,મન પ્રકૃતિનાં તાલે હિલોળા ખાઈ રહ્યું હતું.નદીનાં વહેણ સાથે સહજતાથી વહી રહેલો તરાપો ,પેલો લોકલ છોકરાનાં હાથમાં ,મોટા વાંસનાં હલેસાંથી પાણીનો ડબકા ડૂબ ડૂબ અવાજ કંઈ નવું સંગીત વગાડી રહ્યું હતું.તેમાં પાણીનાં અવાજનાં તાલે તાલ પૂરાવતી, સફીદે તેની અરબી ભાષામાં મારી આંખોમાં આંખો પરોવી,આખી દુનિયાને ભૂલી જાણે મારામાં આખેઆખી ઓગળી રહી હતી,તેનાં એક હાથને પાણીમાં હલેસાની જેમ પ્રસરાવતાં કોઈ સરસ પ્રેમનું ગીત ગાઈ રહી

અમારાં વૈદ્ય સાહેબ ,મારા રુમનાં બારણાંને ધક્કો મારી ,અંદર આવી,મને પલંગ પરથી ધબ્બ કરતો નીચે પડવાનો અવાજ સાંભળી અને મારી સફીદેનાં નામની બૂમ સાંભળી બોલ્યા,”નકુલ શું થયું ભાઈ,?પડી ગયો ?વાગ્યું તો નથીને? તેમ મને પંપાળીને પૂછવા લાગ્યા. હું મારાં આવા સુંદર સપનામાંથી બહાર કેમ આવ્યો? તે માટે મને જ કોસી રહ્યો હતો. અને મુંબઈની ભેજવાળી હવામાં ડ્રોઈંગ રુમનો પંખો ચાલુ કરી,સપનામાં જ શું ખોટો હતો !! તેમ વિચારી સપનાનાં કેફને માણવા કોશિશ કરી રહ્યો હતો.

ત્યાં તો માઈક હર્માટક ન્યુયોર્કવાળા ટ્રેનરનો ફોન આવ્યો.તેણે કહ્યું કે,”’I can’t say ‘ વેચાતી ૧૫૦૦૦ ડોલરમાં મળે એમ છે. તારે લેવી છે?” મેં હા પાડી અને કહ્યું, મારાં બે કંન્ટેનર એકાદ અઠવાડિયામાં નીકળશે ,એટલે તું વાત નક્કી કર ,હું આવીને પૈસા આપું છું.મારે ગ્રેનાઈટનું એક્સપોર્ટનું કામ ચાલતું હતું. તે પૈસાથી ,હું મારા બ્રીજકેન્ડીનાં ફ્લેટમાં રીનોવેશન થોડા થોડા પૈસા નાંખી કરાવી રહ્યો હતો.

તેને ગાતી સાંભળી કેટલાય સમયથી સહરાનાં રણ સમાન બનેલા મારાં હ્રદયને કોઈ પ્રેમની લીલાશથી લીલુંછમ કરી રહ્યું હતું ,મને કેટલાય સમય પછી કોઈનો પ્રેમ અને આવો નિસર્ગ જેવો સમો મળ્યો હતો,તેને હું મનભરી માણી રહ્યો હતો.નદીની બંને બાજુ પર પથરાએલી લીલીછમ વનરાઈ,પહેલાં ન જોયા હોય તેવાં ઝીણાં ઝીણાં રંગબેરંગી ફૂલો,ઈગલની ચિચિયારીઓનાં ગીત મારા કાનમાં ગુંજી રહ્યાં હતાં અને આ અચાનક શું થયું? બાજુમાં ચાર Brown Bear બે મોટાં અને બે બચ્ચાં પાણી પીવા આવ્યાં. પેલો છોકરો ઝડપથી તરાપો ચલાવા લાગ્યો . હું અને સફીદે એકદમ ઉત્સાહમાં આવી જેવા એકબીજાની નજીક આવ્યાં કે તરાપો આખો એકબાજુ થઈ ગયો ,અમે ઠંડા બરફનાં પાણીમાં પડ્યાં. મેં જોરથી સફીદે….કરી બૂમ પાડી તો………..

ભાઈ તો બેંગ્લોરથી હવે ન્યુયોર્કની પાસે ,મનરોમાં આવેલ આનંદઆશ્રમમાં બ્રહ્માનંદગીરી ગુરુજીની સાથે રહેતા હતાં.તેઓ હવે દાઢીમૂછ અને ભગવા વસ્ત્ર ધારણ કરી સ્વામી અભિનયાનંદજી બની ગયાં હતાં.રામાયણ,મહાભારતનાં પાત્રોનું તેમજ ‘મારા અસત્યનાં પ્રયોગ’નામ હેઠળ જીવનનાં સત્યોને પોતાની રીતે તારણ કાઢી ભવાઈની જેમ ભજવતાં હતાં.તેમના નાટકનાં ડાયલોગને કવિતા,“હું જ ખોવાઈ ગયો છું મેં રચી માયા મહીં,ને હું ને હું જડતો નથી,મેં રચી માયા મહીં”
અને

“ જ્યારે વ્યક્તિ જૂઠની ચાદર ઓઢીને સૂતો હોય છે ત્યારે જિંદગી વધારે આરામદાયક અને શાંતિપૂર્ણ હોય છે.”જેવી જીવનની ફિલસુફી પોતે સમજવાં અને લોકોને સમજાવવા કોશિશ કરતા હતા.

એટલામાં ટોનીનાં પિતાનો ફોન આવ્યો અને મને તેમની હોટલ પર બોલાવ્યો. ટોનીનાં પિતાની મુંબઈમાં મડ આઈલેન્ડ પર મોટી સરસ ‘દાનાપાની’ રેસ્ટોરન્ટ હતી. ટોનીનાં પંજાબી પિતા મને કહે,”મને ખબર છે મારો દિકરો અમેરિકામાં વેઈટરનું કામ કરે છે. મારો એકનો એક દિકરો છે ,આ આખી હોટલનો માલિક તે છે. મારી હવે ઉંમર થઈ ગઈ છે ,મને ખબર પડી છે તે તારી સાથે રહે છે અને તારો સારો મિત્ર છે. તું તેને સમજાવીને પાછો લઈ આવ.” “હું તેને વાત કરીશ “તેમ કહી ,મેં તેમને આશ્વાસન આપ્યું.હું તેમની રેસ્ટોરન્ટ જોઈ પ્રભાવિત થઈ ગયો હતો અને વિચારતો હતો કે ,”ટોની આવું સુખ છોડી શા માટે અમેરિકામાં વેઈટરની મજૂરી કરે છે?”

હું ત્રણચાર દિવસમાં અમેરિકા પાછો ગયો. હજુ મારું બુટેનબુચ વેર્ટનર સાથે, જોસેફ સાથે પાનપરાગ ઈન્ડિયન સ્ટોરમાં વેચવાનું અને સફીદે સાથે રહેવાય એટલે અકબરમાં પણ કામ ચાલુ જ હતું.એવામાં મારાં કઝીનનાં દીકરાનાં લગ્ન લોસએન્જલસમાં હતાં. મારી કઝીન ખૂબ શ્રીમંત પરિવારમાં પરણેલી.એટલે લોસએન્જલસમાં પણ બહુ ધામધૂમથી લગ્ન હતાં.

તે લગ્નમાં રમેશ પટેલ કરીને એક મારા બનેવીનાં મિત્ર આવેલાં. લગ્નનાં ફંક્શનમાં અમે મળ્યાં. રમેશભાઈ તારદેવમાં આવેલ ફીલ્મસીટી બિલ્ડીંગનાં માલિક અને તેમનાં વાલ્કેશ્વરમાં પણ છ સાત બિલ્ડિંગ, ખૂબ ધનિક માણસ. તે બહુ બધાં ઘોડાઓનાં માલિક હતા અને રેસકોર્સ પર રોજ રેસ રમવાવાળા.તેમને મારી સાથે વાત કરતાં ખબર પડી કે મારી પાસે ઘોડા અંગે આટલી જાણકારી અને જ્ઞાન છે. તે તો કોઈ પટેલનો છોકરો ઘોડાના વિશ્વનાં ટોચનાં ટ્રેનરો અને વેર્ટનર જોડે કામ કરી ,આટલો જાણકાર છે ,તે જાણતા ખૂબ ખુશ થઈ ગયા.તેઓ મને કોઈપણ હિસાબે ભારત તેમની સાથે લઈ જવા તૈયાર થઈ ગયાં. તેમણે ભારત તેમના ટ્રેનરને ફોન કરી ,મને કહ્યું,” તારે ભારતમાં રહીને ટ્રેનર બનવું હોય તો એક વર્ષ માટે ભારતનાં મારાં ટ્રેનરનાં હાથ નીચે કામ કરવું પડશે.”

મને તો મારું મુંબઈમાં બ્રીચકેન્ડીમાં સરસ રેસકોર્સ પાસે જ ઘર હતું. અને મારો ગ્રેનાઈટનો ધંધો પણ ચાલતો હતો. અને અમેરિકા હું અવરજવર કરતો રહીશ એમ સમજી મને ભારતમાં એક વર્ષ એમનાં ટ્રેનર સાથે ભારતનાં સ્ટાન્ડર્ડ જાળવવા ટ્રેનીંગ લેવામાં કોઈ વાંધો નહોતો. લગ્ન પત્યાં એટલે રમેશભાઈએ તો એમની સાથે જ મારી પણ ભારતની ટિકિટ કરાવી. ભારત આવી મને એ તેમના ટ્રેનર પાસે લઈ ગયા. ટ્રેનર તો મને જોઈને જ ગાળાગાળી અને બૂમાબૂમ કરવા લાગ્યો.“નિકાલો યે લડકેકો મેરે ઘરસે બહાર” “ કૌન લેકે આયા હૈ ઈસકો?” “ યે તો ,બદમાશ જે.પી.મહેતા કા આદમી હૈ” રમેશ પટેલ મને જે ટ્રેનર પાસે લઈ ગયા હતાં તે અલતાબ હતો.મને જે.પી. મહેતા જે’ઈલુ ઈલુ’ ઘોડી લેવા લઈ ગયાં હતાં અને મેં ના પાડી હતી તે લેવાની,એટલે અલતાબને પાંચ લાખનું નુકસાન થયું હતું. તેમજ જે.પી. મહેતાનાં બધાં રેસકોર્સ પરનાં ખોટા કાળા ધંધા પકડાઈ ગયા હતા અને તેમને બ્લેક લિસ્ટમાં મૂક્યા હતા. રમેશભાઈ કહે,’તું જે.પી. મહેતાનો માણસ છું?’ મેં ,‘ના કહી .’ મેં રમેશભાઈને ,જે.પી. મને અને મારા મિત્ર હરીશને કેવીરીતે વાપરતો હતો તે વાત કરી. પરતું અલતાબ તો મને કોઈપણ ભોગે તેની સાથે રેસકોર્સમાં રાખવા તૈયાર હતો નહીં.મારું ફરી એકવાર કિનારે પહોંચેલું નાવ ડૂબી ગયું.

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૧

દુ:ખ ભરે દિન બીતેરે ભૈયા…અબ સુખ આયો રે..

મારી બેરંગ જિંદગીમાં રોજ રોજ એક એક રંગ ઉમેરાતાં જતાં હતાં.ઘોડા સાથે મારે જન્મોજનમનો નાતો હોય કે શું મને નથી ખબર! પણ ઘોડા સાથે હું રહું ત્યારે મને મારું જીવન ખૂબ આનંદમય અને હર્યું ભર્યું લાગતું. એકબાજુ Dr. Steven Buttenbauch મને ઘોડા અંગે સરસ જાણકારી એમની સાથે ફેરવી શીખવી રહ્યાં હતાં. તો અકબર એન્સીનોમાં તેના માલિક અરવિંદ પટેલનાં મારી પર ચાર હાથ હતાં. અડધા દિવસ તો તે મને તેમની સાથે ડ્રીંક પીવા બેસાડી સરસ જમાડતાં અને મારી પાસેથી ઘોડાની રેસની જાણકારી લેતાં. મને તેમની સાથે અને તેમનાં બીજા મિત્રો સાથે રેસ રમવા પણ લઈ જતાં.

 
રેસકોર્સમાં Gosden નાં તબેલામાં રહેતાં જેક વ્હીન્સી હંગેરીનો છોકરો મારો ખાસ મિત્ર થયો હતો.તે pedigree માં બહુ જ હોંશિયાર. કોઈપણ ઘોડો બતાવો,તો તેના સાત પેઢીની આખા ફેમિલીની જાણકારી,તેની બહેન,મા બાપ,માસી,મામા ફોઈ,તે કહી દેતો. આ જાણકારી થકી તે ઘોડામાં ક્યા જિન્સ છે અને તેનાં સગાં કંઈ રેસ જીત્યાં છે તેની બ્રાન્ડ વેલ્યું જાણવા મળતી.છોકરાં છોકરીને પરણાવવા જેમ કુળ જૂએ તેમ ઘોડાને રેસમાં ભાગ લેવડાવતાં તેની પણ આ pedigree જોવામાં આવતી. ઊંચી જાતના ઘોડાનો ભાવ પણ ઊંચો રહેતો.જેક વ્હીન્સીએ મને Mike harmatuck ની ઓળખ કરાવી જે ન્યુયોર્કથી આવેલ ટ્રેનર હતો. તે બે ઘોડા લાવેલો પણ તેમાં તેનો ‘skip out front ‘ઘોડો બહુ સરસ હતો.એકવાર Gosden નો ખૂબ મોંઘો ઘોડો સફેદ ‘સરુદ’ને હરાવી Skip out front જીતી ગયો. Mike તેને ફ્લોરીડાથી માત્ર ૩૦,૦૦૦ ડોલરમાં ખરીદીને પછી ખૂબ સરસ ટ્રેઈન કર્યો હતો. તે ઘોડો પણ તેનાં તબેલામાં Mike અને જેક સિવાય કોઈને ઘૂસવા દેતો નહોતો.પણ મને જોઈને અંદર તબેલામાં તેણે મને આવવા દીધો. એટલે Mike અને જેક બંને નવાઈ પામી ગયાં.

માઈક ઘોડાને grooming કરતો.મને પણ ઘોડાને આટલો પ્રેમ કરતાં જોઈ grooming કરતાં માઈકે શીખવ્યું.
ઘોડાને ગ્રુમીંગ કરવું એટલે તો સૌથી પહેલાં તેને એટલો પ્રેમ કરવો કે તે આત્મવિશ્વાસથી secure બની જાય.curry comb અને Hard brush થી તેનાં શરીરને સાફસુથરું બનાવી દેવાનું,સોફ્ટ બ્રશથી તેનાં સેન્સીટીવ પાર્ટને સાફ કરવાના,તેનાં પૂંછડીનાં વાળ અને કેશવાળીને શેમ્પુથી સાફ કરી ધોઈ ,કન્ડીશનર લગાવવાનું,તેનાં સ્પેશિયલ બ્રશથી વાળ ઓળી સરસ ચોખ્ખી ગૂંચો કે ગાંઠો વગરની રાખવાની,જેથી પૂંછડીનાંને કેશવાળીનાં વાળ ચમકદાર રહે. તેને આખા શરીરે ઘસીને માલિશ કરી નવડાવી તેનો coat ચકચકાટ કરવો જેથી ઘોડો એકદમ રૂપાળો અને પાણીદાર લાગે.આ બધું એટલાં પ્રેમથી કરવું જેથી ઘોડો તમારી બધી ભાષા ,તમારા વર્તન પરથી જ સમજી તમારા પર વિશ્વાસ મૂકે છે તમને સાંભળે છે અને તમે કહો તેમ કરે છે અને તમને તમારા ખભા પર તેની ડોક મૂકી પ્રેમ પણ કરે છે. ઘોડો તેનો પ્રેમ દર્શાવવાં પ્રેમભરી હણહણાટી કરી ,તમારા ચહેરા પર તેના ઉચ્છ્વાસ ફેંકી તમારા માટે પ્રેમ અને માનની લાગણી દર્શાવે છે.આ બધી સમજ મને માઈકે આપી. 

તે એકલો હતો. તેના પત્ની અને બાળકો ન્યુયોર્ક રહેતા.ગ્રુમીંગ કરેલ તેનો ઘોડો spike out front જુદી જુદી રેસોમાં થઈને ત્રણ મિલીયન ડોલર કમાયો અને Gosden નાં ખૂબ ઊંચી બ્રીડનાં મોંઘા ઘોડાને હરાવી દીધો.ઘોડા સાથેની દોસ્તી શીખવતાં અમારી દોસ્તી એવી ગહેરી થઈ ગઈ કે ,માઈક મને અઠવાડિયામાં બે ત્રણ વખત સરસ મોંઘી રેસ્ટોરન્ટમાં જમવા લઈ જતો ,તો Buttenbauch ઘોડા વિશે દાક્તરી જ્ઞાન આપતા આપતા તેમની સાથે લંચ કરવા મને કેટલીયે વાર લઈ જતાં.આમ મિત્રો અને ઘોડા સાથે દિવસનો ટાઈમ ખુશી ખુશી પસાર થતો હતો.તો સાંજે અકબર રેસ્ટોરન્ટમાં Sepeidehની પ્રેમભરી દોસ્તી સાથે રોમાંન્સ સભર સમય મને જાણે મારું જીવન અહીં જ અટકી જાય તેવો આસમાનમાં ઊડવાનો અનુભવ કરાવતો હતો.

અકબર રેસ્ટોરન્ટમાં બધાંને મારી ઈર્ષા થતી. અકબરમાં રૂપસુંદરી જેવી ઈરાની SePeidehસાથે મારે દોસ્તી હતી.બીજા યુવાનો પોતે રહી ગયાની લાગણી અનુભવતાં હતાં.Sepeideh ખૂબ શાંત સ્વભાવની હતી. રેસ્ટોરન્ટમાં આવતા યુવાનો તેમજ અરવિંદભાઈનાં સગાનાં ,પાર્ટનરનાં છોકરાઓ ,મેનેજરનાં મિત્રો બધાં તેની પર મરતાં. તે અને તેનાં માતાપિતા અમેરિકામાં ઈલીગલ વિઝીટર્સ પર આવીને રહી ગયેલા. તેની બે મોટી બહેનોએ અમેરિકન સાથે લગ્ન કરી લીધેલા. Sepeideh સવારે ભણતી અને સાંજે વેઈટ્રેસનું કામ અકબરમાં કરતી. તેનાં શાંત કામગરા સ્વભાવ અને નીતરતાં રુપને કારણે મેનેજર તેને મોટા મોટા ક્લાયન્ટનાં ટેબલ સોંપતો.અમે સાથે કામ કરતાં અને રજાના દિવસે પણ સાથે ફરતાં.મને તો આટલી સુંદર અને માયાળુ સ્વભાવની દોસ્ત મળી ગઈ હતી એટલે હું તેના પ્રેમની મસ્તીમાં મસ્ત રહેતો હતો. સાથે થોડું ઈન્શ્યોરન્સ વેચવાનું કામ પણ રજાનાં દિવસમાં કરતો હતો.જેથી પૈસાની બીજી આવક પણ મળતી રહે.

તેવામાં Gosden ની સામેનાં તબેલામાં એક તોફાની ઘોડી’ I can’t say ‘ આવી. તેનાં વિશે બહુ વાતો બધાં તબેલામાં સંભળાતી. એક દિવસ હું પણ તેને મળવા તેનાં તબેલામાં ગયો.બે વર્ષની ઉંમરે તે તબેલામાંથી ભાગી ગયેલી. પછી પાછી લઈ આવ્યા પણ કોઈનાં કાબુમાં રહેતી નહી. હું તેને મળવા ગયો અને મને જોતાંજ તે રીશેલ્યુની જેમ જ મારી પાસે આવીને ઊભી રહી ગઈ.બધાં મને જાતાં જ રહી ગયાં. તે તબેલાનો માલિક પણ મને આશ્ચર્ય સાથે પૂછવા લાગ્યો કે તેં એને શું કર્યું કે આટલી તોફાની ઘોડી ચૂપચાપ તારી પાસે આવીને પ્રેમથી ભાંભરવાં લાગી? પણ મારો ઘોડા સાથેના જન્મોજનમ્ નાં નાતાની અને કોઈ અલૌકિક અનોખા પ્રેમની વાત હું કોઈને કેમ કરી સમજાવું? અને ‘ I can’t say’ સાથે હું કેટલી વાતો કરી તેને હું શું કરું છું તે જાણશો તો તમને મારો ઘોડાપ્રેમ સમજાઈ જશે.

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૨૯

વિશ્વનાં નંબર વન ઘોડાનાં ટ્રેનર Gosden સાથે હું

વહેલી સવારે હું ઊઠ્યો ત્યારે કેટલાય દિવસો પછીની મારી એ સુંદ સવાર હતી.હું ઘોડાની રેસ રમતો. ઘોડા મને ખૂબ ગમતાં,તેમને જોઈને જ હું રોમાંચિત થઈ જતો, પણ મને ઘોડે સવારી કરતાં કે ઘોડાની ઉપર Saddle કેવીરીતે મૂકવાનું ?એના આગલાં બંને પગમાં bandages કેવીરીતે લગાવવાનાં?તેમને શું કેટલું કયારે ખવડાવવાનું?પાણી કેટલું પીવડાવવાનું? કશી જ ખબર ન હતી.
રેસકોર્સની પાછળ દરેક ઘોડાને રાખવાની જુદી જગ્યા હોય.ત્યાં જ બધાં હોટવોકર,ગ્રુમ,ટ્રેનર વિગેરેને રહેવાનાં અપાર્ટમેન્ટ પણ હોય..મને પંદર દિવસ સુધી એ લોકોએ મારે ઘોડાને શું શું ?કેવીરીતે કરવાનું ?બધી ટ્રેઈનીંગ આપી.આમાં મારી સહેત માટે સૌથી સારું એ થયું કે ઓપરેશન પછી મારે ખૂબ ચાલવાનું હતું.મને એવી જોબ મળી જેમાં મારે સવારે પાંચ વાગે ઊઠીને ઘોડાને એક્સરસાઈઝ કરાવવા,તેમજ રેસકોર્સ પર ચલાવવા લઈ જવો પડે.તેમજ રોજ ઘોડો તેનાં પ્રેક્ટીસનાં રાઉન્ડ દોડે પછી કુલ ડાઉન કરાવવા પાછો તેને અડધો કલાક ચલાવવો પડે. ઘોડો સવારે દોડે અને એક્સરસાઈઝ કરે એટલે તેનાં હાર્ટબીટ્સ ખૂબ વધી જાય,તે ચાલતો રહે એટલે ધીરેધીરે તેનાં હાર્ટબીટ્સ ઓછા થાય.ઘોડાની સાથે મારું સવાર સાંજનું થઈ બે કલાકનું ચાલવાનું ,તેમજ ઘોડાને એક્સરસાઈઝ કરાવતાં મારી પણ થોડી એક્સરસાઈઝ થઈ જતી.સવારમાં ચાલતાં પહેલાં ઘોડાને પાણી આપતાં,હું પણ મારી કબજિયાત મટાડવા ખૂબ પાણી પીતો થઈ ગયો. સવાર-સાંજની ખુલ્લી હવામાં પાણી પીને ચાલતાં ,મારાં આંતરડાં માટે અને ઘા રુઝવવામાં પણ સારું થઈ ગયું. સફેદ પ્રવાહી ભરાતું સદંતર બંધ થઈ ગયું. હું ખાવાનું પણ ભાઈનાં મિત્ર વૈદ્યસાહેબ કહે તેમ ,જાતે બનાવી ,ગરમ સૂપ અને હલ્કું,તળ્યા વગરનું અને મરચાં વગરનું ખાવાનું ખાવા લાગ્યો. અને મારા ગમતાં ઘોડાઓ સાથે અનેક લોકો સાથે હું આનંદથી રહેવા લાગ્યો અને મારી તબિયત દિવસે દિવસે સુધરવા લાગી.
લોસએન્જલસમાં ત્રણ રેસટ્રેક છે.Santa Anita racetrack જ્યાં મેં કામ કરવાનું શરુ કર્યું.બીજો Hollywood Park અને સૌથી સુંદર Delmar race track જે સેન્ડીયાગોનાં દરિયા કિનારા પાસે છે.મારી Santa Anita racetrack પર જોબ ચાલુ થઈ ત્યારે મારો જે ટ્રેઈનર હતો તેનું નામ Craig Lewis હતું.પછી હું Danny ,Brain Sweeney વિગેરે પાસે પણ ઘોડાઓ અંગે ઘણું શીખ્યો.હું આ જે બધાં ટ્રેઈનરો પાસે ટ્રેઈન થયો,તેઓ આગળ જતાં ખૂબ મોટાં નામી ટ્રેઈનરો ગણાવાં લાગ્યાં.પણ બધાંને હું ભણેલો,ગણેલો,આવું સરસ અંગ્રેજી બોલતો,સારા ઘરનો છોકરો હોવા છતાં આવી નોકરી કેમ કરું છું?તે જ વિચાર આવતો.
એ જ દિવસોમાં ક્રાફેટેરિયામાં મને પીટર મળી ગયો. તે મને સ્પેનીશ કે મેક્સીકન સમજતો હતો.મને સરસ ઈંગ્લીશ બોલતો સાંભળી તે વિચારમાં પડી ગયો ! તેને તો એમજ કે ઈંગ્લીંશ કે આઈરીશ લોકોજ સારું અંગ્રેજી જાણે.હું હવે ઘોડાઓની બાબતનો પણ ખૂબ જાણકાર થઈ ગયો હતો. પીટરને હું બહુ ગમી ગયેલો. તેની ગર્લફ્રેન્ડ ઇંગ્લેંડની ઓરીજીનલ હતી. પીટરને સારું ઈંગ્લીંશ આવડે નહીં એટલે તેની ગર્લફ્રેન્ડ ઈંગ્લેન્ડ ગઈ,ત્યારે પીટરને બધાં લવલેટર હું લખી આપું. તેની ગર્લફ્રેન્ડને ખબર પડી ગઈ કે પીટર આટલાં સાચા સ્પેલીંગ સાથેનું આવું સાચું ઈંગ્લીશ લખી ન શકે. તેને ખબર પડી ગઈ કે આ લવલેટર બીજું કોઈ લખે છે.તેને ખબર પડી કે આ લવલેટર હું લખતો હતો ,પછી તો અમે ખૂબ હસ્યાં અને મારી પીટર સાથેની દોસ્તી ખૂબ ગાઢ થઈ ગઈ. પીટર પૈસાવાળો ખેડૂતનો દીકરો હતો.તે ઘોડાનો ખૂબ જાણકાર પણ બહુ ભણેલો નહીં.તે મને તેની ગાડીમાં હોસ્પિટલ ચેક અપ માટે લીઝા પાસે ,મારાં પ્રોટીનનાં ડબ્બા અને વિટામિનની દવા તેમજ એકસ્ટ્રા ગ્રોસરી લેવા અને જુદી જુદી સારી રેસ્ટોરન્ટમાં જમવા પણ લઈ જતો.તે મને હંમેશા કહે,”તારે Gosden સાથે કામ કરી ટ્રેનીંગ લેવી જોઈએ.”Gosden ઈગ્લીંશમેન ,તેની પાસે ટ્રેનીંગ લેવા લોકો લાઈનમાં ઊભેલા.મને એમ કે મારો નંબર ત્યાં કેવીરીતે લાગે? પણ પીટર કહે તેનો આસિસ્ટન્ટ મને ઓળખે છે,તને ઘોડાનું હવે સરસ જ્ઞાન છે અને તું અંગ્રેજી જાણે છે,તને જોબ મળી જશે. Gosden જે પાછળથી આખી દુનિયાનો નંબર વન ટ્રેનર ગણાયો,તેની પાસે મને ટ્રેનીંગની જોબ મળી ગઈ.હું મારી જાત માટે એટલો ગર્વ અનુભવતો કે મને દુનિયાનાં નંબર વન ટ્રેનર પાસે ટ્રેનીંગ લેવા મળી.
John Gosden એકદમ અંગ્રેજ pompous (રૂઆબદાર) માણસ હતો.પણ Gosden બીજા બધાં કરતાં મારી સાથે સારી રીતે વર્તતો અને બીજા તેની હાથ નીચેનાં ટ્રેનરોને પણ મારું ધ્યાન રાખવા કહેતો.આઠેક મહિના તેની સાથે કામ કરતાં થઈ ગયાં.આ રેસટ્રેક બહુજ ઉત્તમ અને Gosden નાં આસિસ્ટન્ટ પણ બધાં ખૂબ ભણેલા અને ટ્રેઈન્ડ હતાં. ચાર્લ્સ રો બ્રાયન Gosden નો આસિસ્ટન્ટ હતો અને તે દેખાવડા ,હસમુખ છોકરા સાથે મારી સરસ દોસ્તી થઈ ગઈ.ચાર્લ્સ,વિલ્સન્ટો બ્રાયનનો દિકરો હતો.વિલ્સન્ટો બ્રાયન આયર્લેન્ડનો વીસ વર્ષ સુધીનો ચેમ્પયન ટ્રેઈનર. આયર્લેન્ડની રેસ,વિશ્વની સૌથી સારી રેસ ગણાય. આયર્લેન્ડનાં ઘોડા પણ દુનિયાનાં પાણીદાર ઘોડા તરીકે વખણાય.ચાર્લ્સ ,રેસટ્રેકમાં જ જન્મીને,ત્યાંજ ઉછેરેલો.અને આયર્લેન્ડની Eastren યુનિવર્સિટી જે હાર્વર્ડ ,સ્ટેન્ડફોર્ડ જેવી ગણાય ત્યાં ભણેલો. વિલ્સન્ટો ગ્રેહાન -ઈગ્લેંડની રાણીનાં ઘોડાનાં ટ્રેઈનરનો દિકરો હતો. આવા ઉચ્ચ કક્ષાનાં બુધ્ધિશાળી ટ્રેનરો સાથે મારી કેમેસ્ટ્રી ખૂબ મેચ થતી અને મને ખૂબ શીખવાનું અને જાણવાનું ઘોડા અંગે મળતું.
હવે અહીં આ Gosden નો રેસટ્રેક બહું ઊંચામાંનો રેસટ્રેક હતો. સમજોને ફાઈવસ્ટાર રેસટ્રેક.અહીં આગલા દિવસે જે પાંચ છ ઘોડા દોડવાનાં હોય તેને વેટર્નર ડોક્ટર તપાસવા આવે.Gosden બધું કામ ચાર્લ્સ ને સોંપી જતો રહેતો. હું ચાર્લ્સ સાથે બેસતો. અમારો વેટ્ર્નર ડોક્ટર બહુ બિઝી એટલે રેસનાં આગલા દિવસે અમારે તેની રાહ જોઈ બેસી રહેવું પડતું. એક દિવસ હું ને ચાર્લ્સ બેઠાં હતાં તે મને કહે ,”મારાં માટે બીયર અને સિગરેટ લઈ આવ.”એ તેનું પૈસાનું પાકીટ શોધવા ગયો,પાકીટ તે ઘેર ભૂલી ગયેલો. મને કહે,”હમણાં તું તારા પૈસાથી લઈ આવ.”હું પણ પૈસા માટે ખિસ્સા ફંફોસવા લાગ્યો તો મને પૂછે”, આજે જ પગાર થયો છે,શુક્રવાર છે ,તો તારી પાસે પૈસા નથી?” મે કહ્યું,” ના,મેં તો આખો પગાર રેસમાં આપણા તબેલાનાં ઘોડા પર લગાડી દીધો.” એણે પૂછ્યું,” શું જોઈને પૈસા લગાડ્યા?આગલી રેસમાં તે દોડ્યો ત્યારે તે જીત્યો તે સમયે તેં,ઘોડાનું પૂંછડું કે કાન જોયેલા?” મેં કહ્યું ,”ના,મારે એવું કેમ જોવાનું? મેં તો કેટલી વધુ લેન્થથી ઘોડો જીત્યો,તેનું વજન ઓછું છે અને તે ઉપરનાં ક્લાસમાં જાય છે અને તેનો ટાઈમીંગ જોયો.અને પૈસા લગાડી દીધાં.”ચાર્લ્સ કહે”,આ બધું તો હમ્બક હોય.”તેણે મને સમજાવ્યું કે ઘોડો સ્ટ્રેસમાં જીતે ,તો જેવો ઘોડો સ્ટ્રેસમાં હોય તો તેની પૂંછડી ઊંચી કરી નાંખે અને તેનાં કાન પાછળ કરે. જે ઘોડો જીતે પણ કાન પાછળ હોય તો એના બીજીવાર જીતવાની શક્યતા ઓછી હોય. અને જે ઘોડો જીતે પણ કાન ઊંચા નીચા કરીને રમતો રમતો જીતે તે સ્ટ્રેસ વગર સરળતાથી રમતા રમતા જીત્યો કહેવાય. કેટલી લેન્થથી ઘોડો જીત્યો,તે રેસ જીતવાનાં ઘોડા માટે ન જોવાય.હવે આ રેસટ્રેક પર તો અઠવાડિયામાં બે દિવસ સિવાય રોજ રેસ હોય,ખાલી શનિ,રવિ હોય તેવું નહીં. અને રેસનાં આગલા દિવસે પાંચ વાગે,૧૩ નંબરની ટી.વી.ચેનલ પર આગલી રમાઈ ગયેલી રેસનું રીરેકોર્ડિંગ આવે. ચાર્લ્સ મને તે જોઈને બધું સમજાવે, તેમજ ઘોડાની રેસમાં ક્યો ઘોડો જીતે તેનું વાસ્તવિક જ્ઞાન આપે.
Gosden નો તબેલો એકદમ લેટેસ્ટ અને ઘોડાઓની ખૂબ ઊંચી કાળજી લેતો રેસટ્રેક અને ટ્રેનરો પણ એકદમ કાબેલ રાખે તેવો તબેલો હતો. દરેક ઘોડાનાં તબેલાનાં એરિયાની બહાર એક ચાર્ટ લગાડેલ હોય તેમાં ઘોડાનું ટેમ્પરેચર,રેસ પછી ઘોડાએ ક્યારે કેટલું પાણી પીધું. ખાવાનું પુરું ખાધું કે નહીં. બાકી રાખ્યું તો કેટલું રાખ્યું.બધું લખેલ હોય.રેસ દોડીને આવે પછી તરત જ ઘોડાને વધુ પાણી ન અપાય.પાંચ છ ઘુંટા પાણી આપી,પછી ડોલ પાણીની ખેંચી લેવાની,તોફાની ઘોડો આવું કરતાં થોડું હેરાન પણ કરે ,પણ હોંશિયાર ટ્રેઈનર તેને પંપાળી સમજાવી દે.રેસ દોડ્યા પછી ઘોડો પાણી ન પીવે તેવું તેની ફીટનેસ વધારવાં કરવાનું.કુલડાઉન વોક પતાવે પછી તેને ખાવાનું અને પાણી આપવાનું. ખાવાનું આપ્યું તે પૂરું કર્યું કે નહીં.એનું પ્રમાણ બંને ટાઈમનું ચાર્ટમાં નોંધવાનું,ઘોડાનું બોડી ટેમ્પરેચર માપીને લખવાનું, જે વેટર્નર ડોક્ટર તેને તપાસવા રેસ પહેલાં આવે તો આ ચાર્ટ જોઈ ઘોડાને તે પ્રમાણે ટ્રીટ કરી શકે.આવું બીજા કોઈ તબેલામાં હતું નહીં.
હવે એક દિવસ એક ઈંગ્લેંડથી આવેલ ઘોડો રેસમાં દોડવાનો હતો. ચાર્લ્સ હતો નહીં. મારે એ દિવસે તે ઘોડાને રેસ માટે અંદર લઈને જવાનું હતું.ઘોડો જીતે એવો હતો પણ રેસમાં સહેજ માટે રહી જતાં ચોથો આવ્યો. હું ઘોડો દોડીને આવ્યા પછી તેને કુલડાઉન કરવા ચલાવી રહ્યો હતો.ત્યાં Gosden આવ્યો અને મને પૂછે,” How much water he did drink?” મેં આશ્ચર્ય ચકિત થઈ ક્હ્યું,”Zero “ એટલે એ હસવા લાગ્યો. મેં કહ્યું,” Sorry Sir ,but I have never seen a horse that does not drink water after the race.” એટલે Gosden ને કહ્યું,” Because she is very fit.you know?”મેં કહ્યું,” પણ આ ઘોડી તો હારી ગઈ,”એટલે Gosden કહે,”આ આટલી જ ફીટ રહે ,હવે આનાથી વધારે હું તેને ફીટ ન કરી શકું.” મને તો એટલી નવાઈ લાગેલી. મેં જોયેલા,બીજા બધાં ઘોડા,રેસમાં દોડીને આવે એટલે પાંચ છ ઘૂંટ પાણી આપ્યા પછી પાણી પીવા એટલું તોફાન કરે. પાણીની ડોલ ઢોળાઈ જાય અને ઊંચાનીચા કરી નાંખે અમને. આ ઘોડી તો પાણીની ડોલની સામું પણ ન જૂએ અને જીભ મોં પર ફેરવી શાંતિથી ઊભી રહે.મને જ્યારે રેસ પછી એકપણ ટીપું પાણી ન માંગે એ રીતે ઘોડાની ફીટનેસ મપાય અને Gosden આવી સરસ રીતે ઘોડાને રેસ માટે ટ્રેઈન કરતો હતો ,તે સમજાયું ત્યારે જ મને સમજાઈ ગયું હતું કે આ બહુ મોટો ટ્રેનર ભવિષ્યમાં બનશે. અને ખરેખર પછી Gosden વિશ્વનો નંબર વન ટ્રેનર બન્યો.
હવે પીટર મને Dr.Steven Butthenbauch પાસે લઈ ગયો જે બેંક ઓફ અમેરિકાના સી.ઈ.ઓનો ગ્રેટ ગ્રેટ ગ્રાન્ડસન હતો. બાપદાદાનાં શેરોનાં જ એટલાં પૈસા એની પાસે અને એ મારી જેમ ઘોડાને ખૂબ પ્રેમ કરે એટલે એ મોટો Veterner Anosthologyst બન્યો. પીટરની ઈચ્છા મને એને મળાવી એની સાથે કામ કરાવવાની હતી. પણ તે બીજા અંગ્રેજનાં રેસટ્રેકમાં વેટર્નર હતો. અને ત્યાં નોકરી લેવા એણે મારો જે ઈન્ટરવ્યુ કર્યો તે તો ઘોડા રસિકો એ જાણવું જ પડે….

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૨૬

સુખકે સબ સાથી દુ:ખમેં ન કોઈ

ભાઈ ના ફોનની વાત સાંભળી ,હું સાવ ભાંગી પડ્યો ,જાણે મારું સર્વસ્વ લૂંટાઈ ગયું. બહેનનાં અચાનક હ્રદયનાં હુમલાથી થયેલ મોતનાં સમાચારે મારા પર વીજળી પડી હતી.બહેન ‘ફેક્ટરીનું દેવું મારો દીકરો કેવીરીતે ભરશે? ‘- તેની ચિંતા કરતી કરતી જ સાવ નાની ઉંમરે ૫૦ પણ વટાવ્યા પહેલાં મને આ દુનિયામાં સાવ એકલો છોડીને ચાલી ગઈ.ભાઈએ મને કહ્યું,”તેને પ્રેશર તો રહેતું જ હતું પણ તે દિવસે ખૂબ પ્રેશર હોવા છતાં ,ડોક્ટરે ઘેર જઈ આરામ કરવાનું કહ્યું તે સાંભળ્યા વગર ,સ્કુલે ગઈ અને કામ માટે ચાર દાદર ચઢી ઉપર ગઈ અને ત્યાં જ એટેક આવ્યો. હોસ્પીટલમાં જતાં રસ્તામાં જ તે પ્રભુનાં ધામમાં સિધાવી ગઈ.”ભાઈને પણ મળ્યા વગર સાવ આમ અચાનક….

મને બહેનનાં મોતનાં સમાચારે હચમચાવી નાંખ્યો હતો. હું બહેનનાં મોત માટે ફેક્ટરીનાં નુકસાનને કારણે ,અમને સૌને દોષિત માની ,મારી જાતને પણ માફ નહોતો કરી શકતો.મારે બહેનની ખૂબ જરુર હતી ત્યારે તે મારી પાસે નહોતી. હું જિંદગીથી ખૂબ હારી ગયો હતો.ભાઈ,મામાઓ,ભાઈનાં અને મારાં મિત્રો સૌ મને અમેરિકાની મારી બદતર જિંદગી છોડી ભારત પાછો બોલાવી રહ્યાં હતાં. હું અમેરિકા છોડું કે નહીં તેની દ્વિધામાં મારી જાત સાથે ,ભગવાન સાથે લડતો રહેતો હતો.બહેનનો સદાયે હસતો ચહેરો ચાદ આવતાં જ મન હૈયાફાટ રુદન કરી ,મને ,બેચેન,બેહાલ કરી મૂકતું હતું.

રુખીબા પછી અચાનક બહેનનાં મૃત્યુથી ભાઈ સાવ એકલા થઈ ગયાં હતાં.ઘર ચલાવવાની,રસોઈ માટે ગ્રોસરી લાવવાની કે જીવન જરુરિયાત માટેની રોજિંદી જિંદગીની જરુરિયાતો પૂરી કરવાની કોઈપણ આવડત કલાકાર,એક્ટર,લેખક,કાર્ટુનિસ્ટ ,હાસ્યકાર જયદેવભાઈમાં હતી નહીં. રુખીબા,બહેન,ચોવીસ કલાકનાં બાઈ અને શાંતાંરામથી ચાલતાં ઘરની જવાબદારી એકાએક તેમની પર આવી જતાં ,તેમજ છોકરાઓનું ફેક્ટરીમાં થયેલ નુકસાન અને હર્ષાનાં ભાંગી પડેલ જીવનની ચિંતાથી ભાઈ પણ અંદરથી સાવ ભાંગી પડ્યા હતાં. તેમાં તેમનાં પાર્ટનરોએ તેમને પાર્ટનરશીપમાંથી છૂટા કર્યા.ખાલી જગા સમાન થઈ ગયેલા જીવનને પૂરવા અને જીવનની સચ્ચાઈ સામે આવતાં તેને સહજતાથી સમજવા તેઓ બાબુલનાથ રોડ પર ,ખૂબ સુંદર જગ્યાએ આવેલ પ્રેમપુરી આશ્રમમાં જવા લાગ્યા, રોજ તેમનો સમય સ્વામી અખંડાનંદ સરસ્વતીની નિશ્રામાં વિતાવવા લાગ્યા.અખંડાનંદ સરસ્વતી બિરલાનાં પણ ગુરુ હતા.ઓફીસનાં અમારા માણસ વૈદ્ય સાહેબ બાબુલનાથ રહેતા ,ભાઈ તેમના ત્યાં જમતા અને આશ્રમમાં જતાં.સ્વામીએ તેમને સત્સંગ અને યોગથી ચિંતાથી મુક્ત કર્યા,ભાઈએ લાંબી દાઢી અને ભગવા વસ્ત્રો ધારણ કરી લીધાં હતાં.

મને મિત્રો અને મામાઓ ભારત બોલાવતાં કે અહીં તું હિરેન માધવલાલ માસા કે કાકાઓની મદદથી કોઈ એજન્સી કે કામ કરી ને રહી શકીશ ,અમેરિકાની બદતર જિંદગી છોડી પાછો આવી જા. હું ખૂબ દ્વિધામાં હતો કે ભારત જઈને પણ હું શું કરીશ? જીવનની યુવાવસ્થામાં આવેલ ઉપરા ઉપરી આઘાત જનક મુશ્કેલીઓ,રુખીબા,રીશેલ્યુ ,ટીના,બહેનની પ્રેમ અને હૂંફ વગરની નિરાશ જિંદગી અને અમેરિકન આફ્રિકન એરિયાનાં ગુનાહીત વાતાવરણે મને પણ દારુ અને સિગરેટની લતે ચડાવી દીધો હતો. છેવટે બે ત્રણ મહિનામાં નાના મોટા કામ કરી ટિકિટનાં પૈસા ભેગા કરી હું ભારત પહોંચી ગયો. ભાઈ તો તેમના યોગ અને સત્સંગમાં ડૂબી ગયાં હતાં. તે યોગ પર પી.એચ.ડી. કરતાં હતાં. તેમણે તેમનું નામ પણ સ્વામી અભિનયાનંદજી કરી નાંખ્યું હતું.

હું ગયો એટલે ભાઈ સાથે થોડા દિવસ બ્રિજકેન્ડીનાં ઘરમાં બહેન અને રુખીબાની યાદોને વાગોળતાં કાઢ્યા.મારી વગર પૈસે અને નિરાશ થઈને પડેલી સતત સિગરેટ અને દારુનાં વ્યસનથી ભાઈ ખૂબ ચિંતિત અને દુ:ખી હતા.

એક દિવસ પછી યોગાની મોટી કોન્ફરન્સ બેંગ્લોરમાં હતી. અને આગલે દિવસે તેમણે મારા નાઈટ ડ્રેસમાં લોહીનાં ડાઘા જોયાં. મને કહે,”બેટા નકુલ,તને પાઈલ્સ થયાં લાગે છે.”બીજે જ દિવસે સવારે મને ભાટિયા હોસ્પિટલમાં તેમનાં મિત્ર ડોક્ટર ભરતભાઈ પાસે લઈ ગયા. ડોક્ટરે કહ્યું,” કાલે સવારે જ તારું ઓપરેશન કરી નાંખીએ”. મેં ,”ના પાડી” તો ડોક્ટર કહે ,”૧૦ મિનિટનું ઓપરેશન અને ૩૦ મિનિટમાં તું ઊભો અને સાંજે ઘેર. હું તો રોજનાં દસ -બાર ઓપરેશન કરું છું.” ભાઈ એ ઓપરેશન કરવાની હા પાડી દીધી. બીજે દિવસે સવારે મારું ઓપરેશન થયું.

પરતું ઓપરેશન પહેલાં ,જે નર્સે મને ઘનુર(Titans)નું ઈંજેક્શન આપ્યું ,તે નર્સનો પહેલો જ દિવસ હોસ્પિટલમાં કામ કરવાનો હતો. તેણે ઈંજેક્શન આપવામાં ભૂલ કે શું?મને ખબર નથી પણ ઈંજેક્શન આપ્યું ત્યારે જ હું આખી હોસ્પિટલ સાંભળે એટલી જોરથી ચીસ પાડી ઊઠ્યો. પણ ઈંજેક્શન અપાઈ ગયું પછી ડોક્ટરે મારું ઓપરેશન કર્યું.ઓપરેશન કરીને ડોક્ટર જતાં રહ્યાં. સાંજે પાંચેક વાગે અમે ઘેર આવ્યા. ઓપરેશન નાનું હતું એટલે ભાઈ રાતની મોડી ટ્રેઈનમાં બેંગ્લોર ગયા. મેં જ તેમને કહ્યું ,”મને સારું છે હું આરામ કરીશ તમે જાઓ.“ ભાઈ ગયા પછી મને તાવ ચડવાનો શરુ થયો. રાત્રે બાર વાગતાં તો મારું શરીર ધગધગવા લાગ્યું.મેં ફોન કરીને ગુરખાને બોલાવ્યો. ગુરખાએ ઉપર આવીને જોયું તો હું ઠંડી ચડી હોય તેમ ધ્રૂજતો હતો અને તાવ ખૂબ હતો.મારાં બિલ્ડીંગમાં ઉપર ડો. માધુરીબહેન રહેતા હતા,મેં તેમને બોલાવ્યાં. તેમણે મને તપાસીને,એમ્બ્યુલન્સ બોલાવી ફરીથી ભાટિયા હોસ્પીટલમાં દાખલ કરાવ્યો.

ડો. ભરતભાઈ આવ્યાં નહીં ત્યાં સુધી હોસ્પીટલમાં મને જોઈએ તેવી ટ્રીટમેન્ટ મળી નહીં.
ઈંજેક્શન ખોટી જગ્યાએ આપ્યું કે ભારતની હોસ્પિટલમાં ઓપરેશનમાં સાધનો સ્ટરીલાઈઝ ન હતાં ,મને મારા શરીરની અંદર શું થયું ખબર નથી પણ ૧૨ થી ૧૬ કલાકમાં તો ઈન્ફેક્શન આખા શરીરમાં પ્રસરી ગયું. ભાઈ બેંગ્લોરથી પાછા આવ્યા. ડો ભરતભાઈ દવાઓ કરતાં જ રહ્યા ,કેટલીએ એન્ટીબાયોટીક દવા આપવા છતાં તાવ અને ઈન્ફેક્શન ખસવાનું નામ જ નહોતું લેતું.ધીરેધીરે તો મારો પગ અને અંગૂઠો પણ હું હલાવી શકતો નહોતો.બે ત્રણ મહિના સુધી હું હોસ્પિટલમાં જ રહ્યો.કોઈ એવા બેક્ટેરિયા શરીરમાં ઘૂસી ગયાં હતાં કે જે શરીરમાંથી ખસતાં જ નહોતા.

છેવટે ભાઈ તેમનાં ઓળખીતાં કોઈ વૈદ્યને લઈ આવ્યાં તેની દવા ,લેપ ,ઉકાળાથી મારા પગમાં હલનચલન ચાલુ થયું. હવે મેં ભાઈને કહ્યું,” મને હવે ઘેર જ પાછા જવું છે અને વૈદ્યની જ દવા કરવી છે.વૈદ્યની દવાથી હું ઘરમાં ચાલતો અને ફરતો થઈ ગયો. પરતું ભગંદર થયું હોય તેમ હજુ સફેદ પ્રવાહી નીકળતું જ રહેતું. ભાઈનો કોઈ ધંધો ચાલતો નહોતો. હું પૈસા કમાવવાનાં ફાંફાં મારતો,મામા ,માસાને મળતો રહ્યો પરતું વગર પૈસે ધંધો કેવીરીતે મળે? સગાવહાલાં અને મિત્રો પણ કેટલાં દિવસ તમને મદદ કરે?મારી હાલત શરીરથી અને પૈસા વગર સાવ કંગાલ અને દયાજનક થઈ ગઈ હતી.

તે દરમ્યાન મારાં સગા મામાનાં દીકરાનાં લગ્ન હતાં. મામા,માસીનાં ખૂબ આગ્રહ થકી હું થોડી નાદુરસ્ત તબિયત સાથે લગ્નમાં અમદાવાદ ગયો.લગ્ન ચાલુ હતા અને મને સખત્ત ચક્કર આવ્યા.હું ચક્કર ખાઈ એકદમ પડ્યો અને બેભાન થઈ ગયો.લગ્નમાં એકદમ હો હા થઈ ગઈ..

જિગીષા દિલીપ