અમારૂં કુટુંબ એટલે સુખી કુટુંબ. ‘છોટા પરિવાર, સુખી પરિવાર’. કારણ અમે બે અને અમારા બે. તે પણ એક દીકરો અને એક દીકરી એટલે ભયો ભયો. હું પોતે ભણેલી એટલે શિક્ષણનું મહત્વ સમજુ એટલે બંનેને સરખું શિક્ષણ અને સંસ્કાર મળે એની તકેદારી રાખી હતી. તેમાય દીકરી તો વહાલનો દરિયો અને પાછી પારકી થાપણ એટલે તેને લાડ તો લડાવ્યા જ હોય કારણ ઉંમરલાયક થતા ચરક્લી ઉડી જવાની.
સમય થતા આ ફરજ પણ પૂરી કરી. અમને એક બીજાની હૂંફ અને સથવારો હતો પણ તેના લગ્ન બાદ તેના અન્ય શહેરમાં જવાથી એક ખાલીપો થઈ ગયો, જાણે શરીરનું એક અંગ વિખૂટું પડી ન ગયું હોય? ભલે ગમે તેટલી માનસિક તૈયારી હોય પણ માનું કોમળ હૃદય એમ થોડી સાંત્વના અનુભવે? એક માના જે વિચારો દિકરીના સાસરે ગયા પછી આવે તેવા વિચારોથી હું પણ બાકાત ન હતી. કેટલાય દિવસો સુધી ઉચાટ રહ્યો હતો કે તે સાસરે સુખી હશે? ત્યાં તે નવા વાતાવરણમાં મૂંઝાઈ તો નહી ગઈ હોય ને? બધા સાથે મનમેળ થાય તેવું ઇચ્છવું પણ સ્વાભાવિક હતું મારા માટે. બહારગામ રહેતી હોય તેને વારેઘડીએ ફોન કરવો તે કદાચ ત્યાના લોકોને અજુગતું તો નહી લાગે વિચારી અચકાતી. છતાં બે-ચાર દિવસે તે કરી લેતી અને થોડોક હાશકારો અનુભવતી.
જ્યારે પણ આવે ત્યારે નિરાત ન હોય. આવી શું અને ગઈ શું એવો ઘાટ ઘડાય. આવી છે તો બે-ચાર દિવસ વધુ રોકાઈ જા એમ કહું તો નનૈયો જેને માટે કોઈને કોઈ કારણ આપી દીધું હોય. વળી તેની સાસુના જાપ જપાતા હોય. હવે તો તે જ તેની મમ્મી. એક રીતે સંતોષ થતો કે તે સાસરે ગોઠવાઈ ગઈ છે અને સુખી છે. તો પણ આટલા વર્ષોનો સાથ એમ થોડો અવગણાય? જો કે આ બધું જોઈ મને ઇતિહાસનું પુનરાવર્તન થયું જણાયું કારણ મેં પણ મારા લગ્ન બાદ મારી મા સાથે પણ આમ જ કર્યું હતું ને? મારી સાસુએ મને વહુ તરીકે નહી પણ દીકરી તરીકે જ રાખી હતી અને એટલે મને મારૂં સાસરું સાસરું નહી પણ ઘર જણાયું હતું. આ જ વિચારો મેં મારી દીકરીને સમજાવ્યા હતા અને મને આનંદ હતો કે તે તેને પચાવી શકી અને કોઈ ફરિયાદને સ્થાન આપવા દીધું નથી.
દીકરો પણ વધુ અભ્યાસ કરવા વિદેશ ગયો પણ ત્યાં કાયમ રહેવાનો ન હતો. જો કે તેના ગયા બાદ સૂનકારો અનુભવ્યો પણ દીકરીની વિદાયને કારણે આવી સ્થિતિથી ટેવાઈ ગયેલી એટલે અને સમય થતા તે પાછો આવવાનો છે એટલે પણ તેના ગયાનો બહુ અફસોસ ન હતો.
તેના ગયા પછી અમે બે એકલા અટૂલા થઈ ગયા. મારા એવણ તો એ ભલા અને એમનું કામ ભલું. મારે હવે પરિસ્થિતિ પ્રમાણે વર્તવું રહ્યું તેની સારી સમજ હતી એટલે અન્ય પ્રવૃત્તિઓ પ્રત્યે મેં ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. આપણે તો રસોઈના, યોગના એવા વર્ગો શરૂ કર્યા અને તેમ કરતાં દિવસ ક્યાં પસાર થઈ જતો તેની પણ જાણ ન રહેતી. વળી ઘરમાં પણ બે જણને કારણે કામ ઓછું રહેતું એટલે તેની પણ કોઈ ચિંતા ન રહેતી.
ભણતર પૂરૂં કરી દીકરો પાછો તો આવ્યો પણ પછી લગ્ન થયા એટલે તેમની સ્વતંત્રતા સચવાય સમજી જુદા રહેવાનું નક્કી થયું. શરૂઆતમાં તો માના હાથની રસોઈનો હેવાયો એટલે અવારનવાર આવે પણ જવાબદારી વધી તેમ જ કામકાજનો બોજો પણ વધ્યો એટલે તે પણ ઓછું થઇ ગયું. હવે તો આવનારીના હાથની રસોઈ તેને પ્રિય થઈ ગઈ હતી એટલે મા પાસે જલદી જલદી આવવાનું કોઈ નિમિત્ત પણ ન હતું. પણ હું તો આવી પરિસ્થિતિથી ટેવાઈ ગઈ હતી એટલે બહુ લાગણીશીલ થયા વગર બધું સ્વીકારી લીધું.
સંબંધોની પળોજણમાં આવી પરિસ્થિતિમાં ફસાયેલા અન્યોને સહેલાઈથી આપણે સલાહ સૂચન કરતા હોઈએ છીએ પણ સ્વ પર તે વેળા આવે છે ત્યારે તે સ્વીકારતા જરા અઘરૂ થઈ પડે છે. તેમ છતાં મનને વાળી લીધું અને નિર્ણય લીધો કે દીકરા-દીકરીના સંસારમાં કોઈ દખલ ન કરવી કારણ તેઓ મારી યોગ્ય ઉછેરને કારણે પોતાની રીતે જીવવાને સમર્થ છે. તેમનો અને મારો સંગાથ આમ સંપૂર્ણ થઈ ગયો છે. તેમના તરફથી લાગણીના તારની વધુ અપેક્ષા ન રાખતા મારે મારૂ જીવન મારી રીતે જીવવાની શરૂઆત કરવી રહી. ભલે તેઓ દૂર રહે પણ તેમના તરફની મારી હમદર્દી ઓછી નહી થવા દઉં. તેમને આપેલી સ્વતંત્રતા જ મને તેમની નજીક રહેવા દેશે. આ જ તો ખૂબી છે વેગળાપણાની. પ્રેમ કરો પણ વળગણ નહી.
આ અપનાવવાથી મારામાં સહનશક્તિ વધી અને જીવન સ્વસ્થ થઈ જીવવા લાગી. જો આ જ સિદ્ધાંત અન્યો માટે પણ અપનાવું તો? અને તે પણ મેં અમલમાં મૂકી દીધું. અન્ય કુટુંબીજનો અને અડોશપડોશમાં રહેતા લોકો સાથે પણ મેં મારૂં વર્તન સકારાત્મક કરી દીધું. તેઓ જેવા છે તેવા સ્વીકારવામાં મને મુશ્કેલી ન પડી અને મારા આ બદલાયેલા વર્તનને કારણે હું તેમની પાસેથી હવે વધુ પ્રેમભર્યું વર્તન પામવા લાગી. મેં તો પ્રભુને પ્રાર્થના પણ કરી કે મને લાગણીશીલ, સહનશીલ અને પ્રેમાળ બનાવી રાખજે જેથી હું અન્યોને મદદરૂપ થઈ રહું અને તેમની મૂંઝવણ લઈને મારી પાસે આવે ત્યારે સ્વસ્થતા અનુભવે અને મને તેમને માટે યોગ્ય સલાહ આપી શકવાની શક્તિ આપે.
જો આ અનુભવ અન્ય મહિલાઓ પણ અપનાવે તો તેઓ પોતાના જીવનમાં આવેલા ખાલીપણાનો યોગ્ય સામનો કરી શકશે.
નિરંજન મહેતા
આજે ગટુના ઘરે તેના દાદાના મિત્ર નીરુભાઈ મુંબઈથી USA આવ્યા હતા તે મળવા આવવાના હતા. દાદાએ ગટુને કહ્યું હતું કે આ નીરુદાદા મારા સ્કુલ સમયના મિત્ર છે અને તે બહુ સરસ વાર્તાઓ લખે છે. આ સાંભળી ગટુએ કહ્યું કે તો તો હું તેમને મને અને બટુને વાર્તા કહેવા જરૂર કહીશ. દાદાએ કહ્યું એ તો બાળકો માટે નહિ પણ મોટા માણસો માટે વાર્તા લખે છે. તેમ છતાં તેની પાસે જૂની વાર્તાઓ યાદ હશે તો જરૂર કહેશે.