અજ્ઞાતવાસ લખતા પહેલા ,પછી અને લખતા લખતા

એક નદી પરથી નાવ વહેણની સાથે વહે ત્યારે લાંબી મુસાફરીમાં દ્રશ્યો એક પછી એક સડસડાટ કરતાં તમારાં દ્શ્યપટલ પરથી બદલાતાં જાય. વચ્ચે વચ્ચે નાના નાના ગામ ,કસ્બા અને ક્યારેક પહાડો આવતા જાય,તમે શાંતિથી સફર કરતાં હોવ તો એનો આનંદ તમે ઉઠાવતાં જાઓ.બસ આખી નવલકથામાંથી હું એવી જરીતે પસાર થઈ સડસડાટ. નકુલની સાથે એક એક સંવેદનાઓ અનુભવી,તેની સાથે રડી,આનંદિત થઈ અને પ્રેમમાં રોમાંચિત થઈ ટીનએજ અવસ્થામાંથી તેની સાથેજ પસાર થઈ પ્રેમનાં સ્પંદનો અનુભવ્યા.જીવનની ફિલસુફી જાણી સમજી અને જીવનનું સત્ય સમજવા કોશિશ કરી.નસીબ માણસને ક્યાંથી ક્યાં લઈ જઈ શકે ,માત્ર મહેનત અને હોંશિયારીથી જીવનનો જંગ જીતાતો નથી તે પણ ખરા અર્થમાં સમજાયું.નસીબ ખરાબ હોય તો તમે ગમે તેટલી મહેનત કરો પણ તમને સફળતા ન મળે એવું પણ બને! શું નસીબનું પણ જીવનમાં એટલું જ મહત્વ છે? તે પ્રશ્ન સતત ઉદ્દભવ્યો.

અજ્ઞાતવાસ સાથે દરેક માણસ એકલો કે બધાંની વચ્ચે રહીને,ક્યારેક દુ:ખમાં કે ક્યારેક સુખદ અનુભવ સાથે અનુભવી ભીતરની વ્યક્તિ સાથે વાત કરી જીવે છે.તેમજ ઘોડા જેવા પ્રાણીમાં પણ માનવ સહજ સંવેદનો -પ્રેમ,ગુસ્સો,હતાશા,આત્મવિશ્વાસ જેવી લાગણીઓ હૂબહૂ હોય છે તે દર્શાવવા કોશિશ કરી છે. બીજું, એક સત્ય મારી આસપાસ હું જોતી હતી ત્યારે કોઈ એવી લાગણી પણ હું અનુભવતી કે આગલા જન્મમાં નકુલ ઘોડાસાથે કોઈરીતે સંકળાએલ હોય ,કે તેના કર્મો તેની સાથે જોડાએલ હોય ,તે અધૂરી રહી ગયેલ ઈચ્છાઓ કે પોતે પણ ઘોડો હોઈ શકે, એટલે ઘોડા થકી એને પ્રેમ ઉપજતો હોય અને ઘોડો એને શાંતિ આપતો હોય.તે એકાંતમાં ઘોડાને મળી તેની ભાષા એટલે પણ સમજતો હોય!આવું કંઈક હું તમારા સમક્ષ પહોંચાડવાં માંગતી હતી. તમે કહો ત્યારે ખબર પડે કે તે પહોંચાડવાનાં હું કેટલી સક્ષમ નીવડી છું.

અજ્ઞાતવાસ મારી પહેલી નવલકથા ,હું લખવાની શરુ કરવાની હતી ત્યારે ઉત્સાહ લખવાનો ખૂબ હતો પણ આ પહેલા પ્રયાસ માટે -આ બરાબર લખાશે? અને જે થીમને લઈને હું લખવા જઈ રહી હતી તે યોગ્ય છે કે નહીં તેને માટે દ્વિધામાં જરુર હતી.કોઈપણ વાર્તા કે નવલકથાનું બીજ સત્યઘટના પર આધારિત હોય કે આપણી આસપાસ જોયેલ જાણેલ હોય તો તે વાર્તા મજબૂતાઇ સાથે રજૂ થાય છે. મારું નકુલનું પાત્ર પણ મારી આસપાસનું મારી સામે જીવાએલ પાત્ર તેમજ ઘણી ઘટનાઓનાં મૂળ સત્યઘટના પર આધારિત ખરાં પરતું તેનાં તાણાવાણાં ,ગૂંથણી તો મારી કલ્પના સાથે જોડાઈને જ નવલકથા બની.નવરસ ,દરેક સંવેદનો ,ઉત્કંઠા,રેસ અને જુગારનો નશો ,નકુલ સાથે રહી મેં તમને પીરસવા કોશિશ કરી.મુંબઈ નું બ્રીચકેન્ડી,રેસકોર્સ,હાજીઅલીનાં દરિયા પાસેની જગ્યા અને બધીજ હોટલોની કરેલ સફરને જ વર્ણવી તેથી તાદ્રશ્યતા આવી શકે. તેમજ વિદ્યાનગર,અમદાવાદથી લઈ સ્વિત્ઝરલેન્ડ,અલાસ્કા,સિંગાપુર,કેનેડા-મેક્સિકોની બોર્ડર અને ન્યુયોર્ક,શિકાગો અને લોસએંન્જલસ બધીજ જગ્યાઓની કરેલી સફરને વાગોળી એટલે તે તે જગ્યાઓને સારી રીતે વર્ણવી શકું અને નકુલ સાથે તે જગ્યાઓની સફર મેં પણ કરી.

પ્રજ્ઞાબહેને ,મેં એમને કહ્યું કે મારે નવલકથા લખવી છે તો એકપણ સવાલ પૂછ્યા વગર ‘ તું કરી જ શકીશ’ નો આત્મવિશ્વાસ અને પ્રેરણા પૂરી પાડી તેમજ જહેમત સાથે તેમણે યુટ્યુબ બનાવી.જયશ્રીબહેન મર્ચન્ટને પણ મેં જ્યારે કોઈપણ સવાલ નવલકથા લખવા અંગે કર્યા ત્યારે મારી મોટીબહેનની જેમ સલાહસૂચનો અને પ્રોત્સાહન પૂરું પાડ્યું. તરુલત્તાબહેને પણ લખવા માટે પ્રોત્સાહન અને જરુરી સૂચનો આપ્યા.મારી વ્હાલી સખી રાજુલ કૌશિકે વિવેચક બની હંમેશા કોમેન્ટ કરી જેની પ્રેરણા મારે હંમેશા જરુરી હોય છે.મારા સૌ વાચકો,સ્નેહીઓ ,ભાઈબહેનો,કુટુંબીઓનો અને મિત્રોએ પર્સનલ પ્રોત્સાહન અને પ્રેરણા આપી નવાજી તેથી મારો ઉત્સાહ છેક સુધી જળવાઈ રહ્યો.
આવી જ પ્રેરણા અને પ્રોત્સાહન હંમેશા આપ સૌ તરફથી મળતા રહે તે જ આશા…

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૮

ચિદાનંદ રુપમ્ શિવોહમ્ શિવોહમ્

બધીજ રીતે જીવનથી હારી ગયેલ હું મારાં ડામાડોળ મનને ચિરશાંતિ આપવા ઈચ્છતો હતો.તેમાં પણ 
બ્રીચકેન્ડીનાં ડોક્ટરે કહેલાં મોટા મોટા રોગોનાં નામ અને વ્હીલચેરમાં આવી જવાની વાતથી હું ખરેખર અંદરથી તૂટી ગયો હતો.હાજી અલીનાં દરિયા કિનારે બેસી જ્યારે ટીનાના જીવનની કરુણતા અને બેબસતા સાંભળી ત્યારે જીવનની નકારાત્મકતાએ મારા પર કબ્જો કરી લીધો.હું ટીનાની વાતો સાંભળી ખૂબ દુ:ખી થઈ ગયો.

ભાઈ,અમેરિકાથી પાછા આવી મારી સાથે જ રહેતા હતાં.બ્રિજકેન્ડીનો ફ્લેટ વેચી તેમને એક નાનોઆશ્રમ કરવો હતો. મને પણ હવે શાંતિ જોઈતી હતી.ઘોડાની રેસનું ગૃપ મારો રોજબરોજનો ખર્ચ પૂરો કરતું હતું.ફ્લેટ વેચીને દસ્તાવેજ થતો હતો તે જ ગાળામાં એક પાણીદાર ઘોડો રેસ રમવાનો હતો.તે જીતશે એવો મને વિશ્વાસ હતો. મેં જીવનનો એક આખરી દાવ રમી લેવાનું વિચાર્યું.

ભાઈની ઈચ્છા પૂરી કરવા,નર્મદા તટે આશ્રમ માટે સરસ જગ્યા જોઈ હતી .પૈસા હાથ પર હોય તો સારીરીતે આશ્રમ બનાવી શકીએ એટલે રેસનો એક છેલ્લો દાવ રમવાનું વિચાર્યું.

જીવનની એ છેલ્લી રેસમાં ખૂબ પૈસા મળ્યા. નર્મદા નદીને કિનારે સરસ અને વિશાળ જગ્યા કોઈ જૂના મિલમાલિકના બંગલા સાથે મળી ગઈ. જૂના બંગલામાં રીનોવેશન કરાવી નાના આશ્રમ જેવું બાંધકામ કર્યું. વડ,પીપળો,આસોપાલવનાં ઝાડ ,મોગરો,ચંપો,ચાંદની,પારિજાત જેવા સુગંધીત ફૂલો,તુલસી ક્યારો અને નાનો ફુવારો પણ વચ્ચે મુકાવ્યો. બાજુમાં ઘોડાઓનો તબેલો અને વેટર્નિટી નાની હોસ્પિટલ બિમાર ઘોડાઓની સારવાર માટે કરી. ઘોડો મારે માટે પ્રેમ અને હૂંફ આપતું મારું ખૂબ ગમતું પ્રાણી હતું. કદાચ મારું જીવન એના હિસાબે જ ટક્યું હતું. આશ્રમનું નામ ‘અસંગ આશ્રમ’ રાખ્યું.

એક યુવાન ,તેજસ્વી,વિદ્વાન ઉત્તરકાશીમાં ભણી હિમાલયમાં પાંચ વર્ષ રહેલા સ્વામી સત્યપ્રિયાનંદજી ભાઈનાં ગુરુજીનાં પટ્ટ શિષ્ય હતા. ભાઈએ સ્વામી સત્યપ્રિયાનંદજીને અમારી સાથે આશ્રમમાં જ રહી સૌને સંત્સંગ કરાવવા આમંત્ર્યા.

નદી કિનારે પવિત્ર ભૂમિમાં થતો સંત્સંગ જીવનને નવી દિશા આપી રહ્યો હતો.એક સવારે ટીના પણ તેનું ઘર છોડી આશ્રમમાં રહેવા આવી ગઈ.આશ્રમમાં તૈયાર થતા સાત્વિક ભોજન બનાવનાર બહેનને તે માર્ગદર્શન આપતી અને મદદ કરતી.આશ્રમમાં ભાઈનાં ઓળખીતાં એક બે અમેરિકન દંપતિ અને બીજા પણ પાંચ ,છ લોકો રહેતા.જેમનું પણ આશ્રમ ચલાવવામાં અને રુમો બાંધવામાં આર્થિક યોગદાન હતું.ભાઈ યોગામાં પી.એચ.ડી.થયેલા એટલે વહેલી સવારે નર્મદાનાં વહેતા જળને કિનારે અમે યોગા અને મેડીટેશન કરતાં. સાથેસાથે સવાર સાંજનો શાસ્ત્રોનો અભ્યાસ અને સત્સંગ પણ ખરો. સ્વામીજી ભગવદ્ગીતા અને ઉપનિષદનાં ગૂઢ રહસ્યો સમજાવતા હતા. સંસારની અસારતા સમજાતાં ધીરે ધીરે મારા મોહ અને આસક્તિ દુનિયામાંથી ઘટવા લાગ્યા હતા.

હવે મને મારું જીવન પૂર્ણ સંતોષ અને સાચા આનંદ સાથે જીવાઈ રહ્યું હોય તેમ લાગતું હતું.મેં દારુ,સિગરેટ,બીડીની આદતો સાવ છોડી દીધી હતી.સાત્વિક ભોજન અને નર્મદા કિનારાનાં પવિત્ર શુધ્ધ વાતાવરણમાં હું શાંતિભર્યું જીવન વિતાવી રહ્યો હતો.બદલાયેલ જીવન જીવવાની રીતે ડોક્ટરોની આગાહી ખોટી ઠેરવી હતી..હું હવે આત્મનિરીક્ષણ કરી જીવનમાં કરેલી ભૂલોનો પસ્તાવો અને સત્ય તરફની ગતિ કરી,મારી ભીતર પરમને શોધવા પ્રયત્નશીલ બન્યો હતો.અને ગાતો રહેતો હતો…

મનો બુધ્ધિ અહંકાર ચિત્તાનિ નાહંમ્,ન ચ શ્રોત જિહ્વવે ન ચ ઘ્રાણનેત્રે.

ન ચ વ્યોમ ભૂમિ ન તેજો ન વાયુ: ચિદાનંદ રૂપ: શિવોહમ્ શિવોહમ્॥

સમાપ્ત

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૭

તુજસે નારાજ નહીં જિંદગી હૈરાન હું મૈં

અપર્ણા ભારતનાં જાણીતા રેસકોર્સમાં કદાચ એકજ સ્ત્રી હતી,જેને ઘોડા અંગેની ઘણી જાણકારી હતી અને પ્રેમ પણ. તેને પણ મારી જેમ ઘોડા અને રેસકોર્સને પોતાનું જીવન અને કેરિયર બનાવવી હતી.મારાં ભારત પાછા આવીને રેસકોર્સનાં ,રેસ રમનારને ,હું જે રેસ અંગે જાણકારી આપતો ,તેમાં મારી આગાહી લગભગ સાચા પડતી.હું અમેરિકા હતો ત્યારે અપર્ણા અને એક ખૂબ મોટા બુકીનેા દીકરો હેમંત બંને સાથે મળીને કામ કરતા.હેમંત શિવ ભક્ત હતો એને રેસકોર્સમાં સહુ ‘જય શંભુ’ તરીકે ઓળખતા. તે ટીલું કરીને રેસકોર્સમાં આવે. તે ઘોડાનો હેન્ડીકેપર હતો. હેન્ડીકેપર એટલે રેસ રમાવાની હોય ત્યારે ‘રેસ રમનાર ક્યો ઘોડો કઈ રેસમાં જીત્યો હતો.?આ ઘોડો આટલી સ્પીડે દોડ્યો હતો. કેટલી સેકન્ડથી બીજા ઘોડા કરતાં બે ત્રણ લેન્થ આગળ હતો- એ પ્રમાણે પોતાના વિચાર કહે કે ક્યા ઘોડાનાં જીતવાનાં કેટલા ચાન્સ છે!હું પણ પહેલા આવું હેન્ડીકેપર જેવું જ વિચારતો હતો પરતું જ્યારથી હું Gosden પાસે રહ્યો અને ઘોડાની સાથે તબેલામાં રહી બધું શીખ્યો ત્યારે મને સમજાયું કે હેન્ડીકેપર જે કહે છે તે મશીન જેવી વાત કરે છે.

પણ ખરેખર તો ઘોડો એક ચેતનવંતું વફાદાર,પ્રેમાળ પ્રાણી છે. તેને પણ મુડ હોય છે. તેની બોડી લેગ્વેંજ,તેના કાન,તેની પૂંછડી પેડોક પર જોઈ તેનાં પગ,તેનો ઉત્સાહ જોઈને નક્કી કરાય કે તે આજે રેસમાં જીતશે કે નહીં?હેન્ડીકેપર માત્ર મશીનની જેમ ગણત્રી કરે છે.હેમંત મારો પણ બહુ સારો મિત્ર હતો.અમે રોજ મળતાં.તેને બેનઝરનાં માલિકની સાથે પણ ખૂબ સારો સંબંધ. બેનઝરનાં માલિકે લગભગ એક થી બે કરોડનાં ખર્ચે વીસે ઘોડા ખરીદેલા તે થોડા જીતેલા અને અમુક ઘોડામાં તેમની ગણત્રી સાવ ખોટી પડેલી ત્યારે મેં કહેલું કે ઘોડા ખરીદો ત્યારે કોઈ ચાલાક ઘોડાનાં ટ્રેનરને સાથે રાખો પણ તે વાત તેઓ સમજતાં નહીં.

અપર્ણાને મારા રેસ માટેની આગાહી અને જજમેન્ટ બહુ લોજિકલ લાગતાં અને તે સાચા પણ પડતાં હતાં. મારા વોટ્સઅપ ગૃપનાં પૈસા આપનાર ફોલોઅર વધી રહ્યાં હતાં.મને હવે ભારતભરનાં રેસ રમનારા ,ઘોડાનાં માલિકો અને ઘોડાનાં ટ્રેનરો ઓળખતાં હતાં.અપર્ણાને મારી સાથે દોસ્તી વધારવામાં રસ હતો પરતું હું મારી જિંદગીથી ખુશ નહોતો.સફીદે મને ન મળી , તે હું ભૂલી શકતો નહોતો. મારી જીવન પ્રત્યેની ઉદાસીનતાથી હું હવે હંમેશા મનથી દુ:ખી રહેતો હતો.ભાઈ પણ અમેરિકા છોડી ભારત આવી ગયાં. તેમને પગે સ્વાતંત્ર્ય સેનાની હતાં ત્યારે ૧૯૪૨માં ગોળી વાગેલી.તે પગ હવે ચાલતો ન હોવાથી તે વ્હીલચેરમાં હતા. ન્યુયોર્કનાં મનરો અને સાનફ્રાંસિસ્કોનાં રમણીય ,શાંત,સૌંદર્ય ભરપૂર આશ્રમમાં રહ્યાં પછી તેમને મુંબઈનાં ઘોંઘાંટિયા બ્રિચકેન્ડી એરિયામાં રહેવું નહોતું. ભાઈની ઓફીસ વેચવામાં પણ પાર્ટનરોનાં અંદર ઝઘડા ચાલતાં હતા. જે ભાઈને બ્રિચકેન્ડીનો ફ્લેટનું ધ્યાન રાખવા,અમે ફ્લેટમાં રહેવા આપેલ તે હવે ઘરમાંથી નીકળતાં નહતાં.આ બધી ઘરની માથાકુટો,તેમાં ધંધાની ચડઊતર અને મારી અંગત જિદંગીની રોજની ઉપાધિઓથી મારો જીવન જીવવાનો રસ ઊડી ગયો હતો.જીવનની ઉપાધિઓનો ભૂલવા હું દારુ પણ વધુ પીવા લાગ્યો હતો ,જેની અસર મારાં મગજ અને શરીર પર થતી હતી.

અપર્ણા એક દિવસ તેની સાથે ક્લબમાં રોજ એક્સરસાઈઝ કરતી તેની ખાસ મિત્રને મારા અંગે વાત કરતાં કહેવા લાગી,” મને એક છોકરો બહુ ગમે છે.છોકરો બહુ હોંશિયાર છે. ઘોડા અંગેનું જ્ઞાન તેની પાસે કોઈ પાસે ન હોય તેવું છે. દિલનો પણ બહુ સરસ છે. પણ ખબર નહીં તેના મનમાં શું ચાલે છે ,ઘણીવાર સાવ ચૂપચાપ બેસી રહે છે તો મને બહુ બોરીંગ લાગે છે.હું અને એ બે ભેગા થઈ જઈએ તો બંનેની જિંદગી બની જાય અને અમે ખૂબ પૈસા પણ કમાઈએ. મને ખબર નથી પડતી શું કરવું?”

તેની મિત્રએ પૂછ્યું,”શું નામ છે તારા મિત્રનું?”

અપર્ણાએ કહ્યું,”નકુલ.”

અને તેની મિત્ર તો ચમકી,નકુલ…..ઘોડો…..

તેણે પૂછ્યું,”બ્રિચકેન્ડી રહે છે?એ નકુલ હોય તો મારો ખાસ દોસ્ત છે.”

અપર્ણાએ કહ્યું,”હા,પણ આ તો વર્ષોથી અમેરિકા રહેતો હતો,તારો દોસ્ત ન હોય.”

મિત્રએ કહ્યું,” ફોન લગાવ,અવાજ સાંભળીને કહું.”

અપર્ણાએ ફોન લગાવ્યો,”hi Nakul! how r you?”

તેની મિત્રએ અવાજ સાંભળતાં જ ફોન અપર્ણાનાં હાથમાંથી ખેંચી લીધો,“ નકુલ,વ્યોમા બોલું છું. ક્યાં ખોવાઈ ગયો છું? કેટલા વરસ થયાં યાર …..તારો અવાજ સાંભળે… કોઈ માણસ ભારત આવે કાયમ માટે તો જાણ તો કરે ને!!! મેં કહ્યું ,”તું તો પરણીને પૂના ગઈ હતી.”વ્યોમા અને હું એકબીજા સાથે વાત કરતાં ખૂબ ભાવુક થઈ ગયા.”“ મુંબઈ આવી તને મળું છું કહી,”ફોન નંબરની આપ લે કરી અમે ફોન મૂક્યો.

વ્યોમા સાથે વાત કરતાં અપર્ણાને તેણે મારા માટેનો ખૂબ સારો અભિપ્રાય આપ્યો.
પરતું હવે હું અપર્ણાનો ફોન આવે કે તે આવે તો પણ ઉદાસીન જ રહેતો.એવામાં વરસાદી મોસમમાં હું એકદિવસ પડી ગયો. મને મારાં કઝીન ભાભી બ્રિચકેન્ડી હોસ્પિટલમાં લઈ ગઈ. પારસી ઓર્થોપેડીક સર્જને કહ્યું,” તમને કહેતાં મને દુ:ખ થાય છે પણ તમને સોરયાટીક આર્થરાઈટિસ,આલ્કોહોલિક ન્યુરોપથી,પેરીફીરીયલ વેસ્ક્યુલર ડીસીઝ છે તમને હાર્ટમાં સ્ટેન્ટ નાંખે એવો પગમાં સ્ટેન્ટ નંખાવો પડશે અને થોડા વર્ષો પછી તમે વ્હીલ ચેરમાં આવી જશો.એક નવી ઉપાધિ… આ જાણ્યા પછી તો મેં અપર્ણા સાથે વાત કરવાનું જ છોડી દીધું.

મેં ભાઈની ઈચ્છા મુજબ બ્રિચકેન્ડીનું ઘર વેચવાનું નક્કી કર્યું. લોનાવાલામાં એક નાનું ફાર્મ અને ચાર ઘોડા રાખ્યા. મને લાગતું હતું કે મારી બાકીની રહીસહી જિંદગી હું આ ઘોડા સાથે રહીને જ કાઢીશ.કદાચ મારાં જીવનની શાંતિ અને આનંદ માણસો નહીં ઘોડા જ છે.મને હવે એકલા ઘોડા અને મારા અજ્ઞાતવાસ સાથે જ જીવવું છે એવું મેં નક્કી કરી લીધું.

બ્રિચકેન્ડીનો ફ્લેટ કરોડો રૂપિયામાં વેચાયો. મને હવે પૈસા,પ્રેમ કશામાં રસ રહ્યો ન હતો.તેમાં મારાં મિત્ર હેમંતનું હાર્ટફેઈલથી અવસાન થયું.હું આ સાંભળી ખૂબ દુ:ખી થઈ ગયો હતો.
જીવનનાં સત્યો મને જીવનભર ખત્તા ખાઈને સમજાઈ ગયાં હતા.ભાઈ પણ રોજ ગીતા અને ઉપનિષદ્ની વાતોથી મને જીવનની ફિલોસોફી સમજાવતાં હતાં.

જ્યારે ઉદાસી મારા પર હાવી થઈ જતી ત્યારે હું હાજીઅલીનાં દરિયા કિનારેની એ જ વર્ષો પુરાણી જગ્યાએ બેસી કલાકો સુધી દરિયો મારો મિત્ર હોય તેમ તેની સાથે કેટકેટલીએ વાતો કરતો બેસી રહેતો.

વ્યોમા મુંબઈ આવી હતી. તે બાજુમાં ટીનાને ઘેર ગઈ. ટીના પણ તેના પતિથી સેપરેટ થઈ કાયમ માટે મુંબઈ આવી ગઈ હતી. તેના માતાપિતા ગુજરી ગયાં હતાં. તેનો દીકરો પરણીને અમેરિકામાં રહેતો હતો અને ટીનાનાં ભાઈ -ભાભી બેંગ્લોર.ટીના એકલી જ મુંબઈ રહેતી હતી. વ્યોમાએ હું કાયમ માટે ભારત આવી ગયો છે,તે વાત ટીનાને કરી. તે મને મળી હતી ત્યારે જે વાતો થઈ હતી અને હું જિંદગી એકલોજ ઘોડાને સહારે જીવી રહ્યો છે તે બધીવાત તેણે ટીનાને કરી.ટીના મને મળવા બ્રિચકેન્ડી ફ્લેટ પર ગઈ તો યશવંતે કહ્યું ,”ભાઈ દરિયે ફરવા ગયાં છે.”ટીના હાજીઅલી પહોંચી ,તેને ખબર હતી હું ક્યાં હોઈશ?

ટીના હાજીઅલીનાં પાછળનાં દરિયે બેઠેલા મારી પાસે આવી.મને જોઈ ત્યાંજ ઊભી રહી ગઈ. વર્ષો પછી એકબીજાને જોતાં અમારી બંનેની આંખોમાં આંસુંનાં ઊભરાટની ઝાંખપ અને ગળામાં ડૂમો ભરાઈ અટકી ગયેલ અવાજ હતો. બંને માત્ર નજરોથી એકબીજાને માપી મૌનસંવાદ કરી રહ્યાં હતાં. એકબીજા સાથે કોઈ વાત ન હતી, કોઈ ફરિયાદ નહતી.જાણે કહી રહ્યાં હતાં……….

તુજસે નારાજ નહીં જિંદગી હૈરાન હું મૈં ઓ…હૈરાન હું મૈં..

તેરે માસૂમ સવાલોસે પરેશાન હું મૈં …ઓ…પરેશાન હું મૈં…

જીનેકે લિએ સોચા હી નહીં દર્દ સંભાલને હોગેં.

મુસ્કુરાએ તો મુસ્કુરાનેકે કર્જ ઉતારને હોંગે..

મુસ્કુરાઉ તો કભી તો લગતા હૈ…

જૈસે હોંઠોંપે કર્જ રખા હૈં….

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૬

If it is not to be,it’s not to come.If it is not to come, it is not to be

સીનેમેં સુલગતે હૈ અરમા,આંખોંમેં ઉદાસી છાયીહૈ….

લો આજ તેરી દુનિયાસે, હમેં તકદીર કહાં લે આયી હૈ…

હું મારા નસીબને કોસતો,દરિયામાં કૂદીને ,જીવનનો અંત આણવાના વિચારે ,હાજી અલીની પાછળનાં દરિયા કિનારે જઈને બેઠો.બે રાતનાં ઉજાગરાથી અને વિચારનાં વંટોળે મગજ બ્હેર મારી ગયું હતું.આજે તો સફીદેને સાથે મુંબઈ લઈ આવી,તેની સાથે કંઈ કેટલુંય કરવાનાં સપના જોયાં હતાં! મંઝીલ બસ સામેના કિનારે દેખાતી હતી અને ફરીવાર કિનારે આવેલ વ્હાણ ડૂબી ગયું.બહેનનાં હાથની આલ્બમમાંથી મળેલ ,ચિઠ્ઠીમાં અમેરિકા જતાં પહેલાં આવેલ માધવલાલનાં જ્યોતિષનાં શબ્દો હતાં. “ તમારો દિકરો ખૂબ હોંશિયાર છે. તે પ્રેમ અને લાગણીથી અનેકનાં દિલ જીતી લેશે.કોઈપણ કામ માટે,સીડી સડસડાટ ઉપર ચડી જશે. અને છેક ઉપરનાં પગથિયે પહોંચવાના એક કદમ પહેલાંજ છેક નીચે પડશે.મને પૂર્ણ વિશ્વાસ હતો કે ટીના મને મળશે જ. ત્યારે જ તેમણે બહેનને કહ્યું હતું કે તેને આ છોકરી નથી મળવાની.”

તેણે વર્ષો પહેલા કહેલાં એક એક શબ્દ સાચાં પડ્યા હતાં. હું નાસીપાસ થઈ જાઉં એટલે બહેને ક્યારેય મને આ વાત કરી નહીં.જ્યોતિષનાં વાક્યો પ્રમાણે આખી જિંદગીનાં એક એક દિવસને જોતો અને ભગવાને મારી સાથે જ કેમ આવું કર્યું?,મને કેમ આવું નસીબ આપ્યું ?તેમ વિચારતો રહ્યો.આપઘાતનો વિચાર કરતો હતો,ત્યાં જ રુખીબાનાં શબ્દો યાદ આવ્યાં,” બેટા,કુદરતે નસીબમાં જે લખ્યું હોય તે થાય જ છે.પણ તમારી હોશિયારી એમાં છે કે આવી પડેલ સમસ્યામાંથી તમે રસ્તો કેવીરીતે કાઢો છો.અને જે ખરાબ સમયમાં કુશળતાથી બહાર નીકળે છે તેજ જીવનમાં સફળ થાય છે અને જે હારી જાય છે તે નમાલા ગણાય છે.”

ડોક્ટર સ્ટીવન બુટેનબુચે પણ મને ઘોડાઓ અંગે અને જીવન અંગે ખૂબ ઊંચી જાણકારી આપેલ. મારી જિંદગીમાં તેમનું ખૂબ મોટું પ્રદાન હતું.તેમને શેક્સપીયર બહુ ગમે,તેં હંમેશ શેક્સપીઅરનું આ વાક્ય બોલતા તેં મને આજે યાદ આવી ગયું”If it is not to be,it’s not to come. If it is not to come,it is not to be.”

તો ઘેર ,યશવંત મારી રાહ જોતો જોતો જ આખી રાત અડધો જાગતો ઊંઘતો હતો. વહેલી સવારે ભાઈનો ફોન આવ્યો ,તેમણે યશવંતને પૂછ્યું,” બધાં આવી ગયાં?” યશવંતે કહ્યું,” બધાં કોણ?”
ભાઈએ પૂછ્યું,” અમેરિકાથી નકુલ સાથે બીજું કોઈ નથી આવ્યું?

યશવંતે કહ્યું,”ના,અને પછી કહ્યું ,ભાઈ તો બહુજ ઉદાસ છે ખાધું પણ નથી અને આખી રાત ઘેર પણ આવ્યા નથી. હું તો જાગતો રહીને રાહ જોતો બેસી રહ્યો છું.” સારું કહી,ભાઈએ તરત ફોન મૂકી દીધો અને સીધો મને મોબાઈલ પર ફોન કર્યો. ભાઈનો ફોન આવતાં જ, હું ખૂબ ઢીલો થઈ ગયો. ભાઈ તો અંદરથી એકદમ ખુશ હતા. તેમને મારો સફીદે સાથેનો સંબંધ ,તેમજ તેના માતાપિતાને મુંબઈ લાવવાનાં વિચાર ,સાથે તે જરાપણ મંજૂર નહતા.મોર્ડન વિચારસરણી ધરાવતાં ,દેશ -વિદેશ ફરેલા ભાઈ,મારાં ઈરાની છોકરી સાથે લગ્ન કરવાનાં વિચાર સાથે જરાપણ સંમંત નહતા. તેથી તેમને તો એ લોકો અહીં ન આવ્યા ,તે વાતથી જ તેમનાં અવાજમાં ખુશીનો રણકો હતો.મને સાવ ભાંગી પડેલ સાંભળી,તેમણે પણ મને જીવનની ફૂલસૂફી સમજાવતી વાતો કરી ,હિંમત ન હારવા અને ખૂબ હિંમત આપતા જીવનમાં જે પણ પરિસ્થિતિ આવે તેમાં સ્થિતપ્રજ્ઞ રહી કેવીરીતે આગળ વધી જવું તેમાં જ કુશળતા છે ,તે તેમના જીવનનાં દાખલા આપી સમજાવ્યું.નાની ઉંમરમાં ગુમાવેલ પિતા,પિતા સમાન મામાની વિરુધ્ધ જઈ નાટકની કેરિયર બનાવવી,૪૫ વર્ષે બહેનનું દુનિયા છોડી ચાલ્યા જવું ,વિગેરે …વાત સાંભળી મેં સ્વસ્થ થવા કોશિશ કરી.ઘેર પહોંચ્યો.મને જોઈ યશવંત ખૂબ ખુશ થઈ ગયો.નાહીને થોડો નાસ્તો કર્યો.

ભાઈ સવાર સાંજ મને ફોન કરતાં,અઠવાડિયા પછી એક દિવસ તેમણે મને ફોન કરી ઈમીગ્રેશન કન્સલટન્ટ રાવસાહેબ, ભાઈનાં મિત્રએ મને H1 વાળા વિદ્યાર્થીઓ મોકલવાનાં ધંધામાં પાર્ટનરશીપ કરવા ભાઈને ભલામણ કરતો ફોન કર્યો હતો તેની વાત કરી. રાવસાહેબે ભાઈને કહ્યું હતું કે,” તમારો દિકરો આટલો કુશળ અને મહેનતું છે ,એ મને મુંબઈથી મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતનાં છોકરાઓને તૈયાર કરી અમેરિકા મોકલે તો મારી પાસે અમેરિકાની સારી અને મધ્યમ બધી કોલેજોનાં ડિરેક્ટર જોડે ઓળખાણ છે. દસ્તાવેજ તૈયાર કરાવી મને મોકલે તો હું છોકરાની હોંશિયારી પ્રમાણેની કોલેજમાં તેને એડમીશન અપાવી દઉં . આ ધંધામાં બહુ જ પૈસા છે. આઈ.ટી.નાં વધતાં જતાં વેવને કારણે ગવર્મે્ન્ટે સ્ટુન્ડન્ટ વિઝાનો કોટા ખૂબ વધારી દીધો છે ,તો ખૂબ પૈસા પણ મળશે. હું પાનપરાગ અને સોપારીનો ધંધો કરતો ત્યારે રાવસાહેબને મળેલો પણ ત્યારે મને ભારત આવી જવાનો વિચાર નહોતો.હવે મેં રાવસાહેબ સાથે વાત કરી ધંધાનું સેટીંગ કરી દીધું.હવે મારી કંપનીએ મહીને દસ છોકરાને અમેરિકા મોકલવા માંડ્યા હતા.ધંધો સારો ચાલતો. પણ હું હજુ સફીદેથી બહાર આવી શકતો નહોતો.ધંધાનાં નુકસાનને હું પહોંચી વળતો. પરતું હું એટલો લાગણીશીલ માણસ હતો કે પ્રેમને ભૂલવો મારે માટે મુશ્કેલ કામ હતું.

એવામાં એક સાંજે મારે ત્યાં મારો એક મિત્ર આવ્યો. મને આમ ઉદાસ જોઈ,મને કહે ચાલ તૈયાર થઈ જા ,તને ખુશ કરી દઉં આજે તો. તે મને ટોપાઝ ડાન્સબારમાં લઈ ગયો. ડાન્સબારનું ઝાકમઝોળ વાતાવરણ ,સેક્સી સંગીત,મેકઅપથી રુપાળી લાગતી અને સેક્સી નૃત્ય સાથે પુરુષોનાં પોરુષત્વને ઉપસાવતી રૂપલલનાઓ,તેમનાં અંગપ્રદર્શન અને નખરાંથી આકર્ષતી તેમની અંગભંગીઓ,ચિક્કાર પીરસાતો દારુ- આ બધામાં પૈસાની કોથળીઓ ભરી આવેલ ઘરાક ન ખંખેરાય તો જ નવાઈ!
બીજી બાજુ મને H1 નાં વિધ્યાર્થીઓને અમેરિકા મોકલવાનાં ધંધામાં ખૂબ પૈસા મળતાં. હું હવે ડાન્સબારની લતે ચઢી ગયો હતો. ટોપાઝ મુંબઈનો મોટો ડાન્સબાર હતો. જ્યાં ઘરાકોનાં લાખો રૂપિયા રોજના ખંખેરાતા.એકવાર ત્યાં આવેલ લોકલ ઘરાક રોજ ત્યાં જવા પ્રેરાતો અને છેલ્લે ખુવાર થઈ જતો.હું ક્યારેક ગ્રાન્ટરોડનાં ‘ગોલ્ડન ગુઝ’બારમાં પણ જતો.તો ક્યારેક ‘દિલબર’માં.

હવે હું સફીદેને ફોન કરતો તો ફોન લાગતો નહોતો. મેં ટોનીને ફોન કર્યો સફીદે અંગે જાણવા,તો તેણે કહ્યું કે સફીદે અને તેના માતાપિતા લોસએંજલસ છોડીને ક્યાંક જતા રહ્યાં છે. અકબર રેસ્ટોરન્ટનાં પટેલ અને પંજાબી પાર્ટનરનાં મોટા ઝઘડા થતાં રેસ્ટોરન્ટ બંધ થઈ ગઈ છે. ટોનીને પણ મેં સમજાવ્યો કે ,”તું ભારતમાં આટલી મોટી રેસ્ટોરન્ટનો માલિક છે ભારત કાયમ માટે આવી જા. તારા પિતાની પણ એજ ઈચ્છા છે.”તે સમજી ગયો ,આમ પણ અકબર બંધ થવાથી એને ફરીથી એકડો જ ઘુંટવાનો હતો.

ટોની ભારત આવતાં તેને ખબર પડી કે હું ડાન્સબારની લતે ચડી ગયો છું. તે મારો ખૂબ હિતેચ્છુ મિત્ર હતો. ડાન્સબારની અંદરની બધી વાત તે જાણતો હતો ,કારણ ટોપાઝનો માલિક જેણે ડાન્સબારની મુંબઈમાં શરુઆત કરી હતી તે પરવેઝ તેનો બાળપણનો મિત્ર હતો.તે મને પરવેઝ પાસે લઈ ગયો અને ટોનીએ કહ્યું,” આ મારો જીગરી દોસ્ત છે,તું ડાન્સબારની સચ્ચાઈ બતાવી તેને ડાન્સબાર અને દારુની લત છોડાવ.પરવેઝે મને ચાર પાંચ સવાલ પૂછ્યાં કે,” તને ડાન્સબારની છોકરીએ ડાન્સ કરતાં કરતાં તારો ફોન નંબર લીધેલો?બીજે દિવસે ‘શીતલ સ્ટોર’ પાસે બોલાવી તેને એક ગમતો ડ્રેસ અપાવવા કીધેલ? ,ત્રીજે દિવસે તેના ભાઈનું કે,માનું કે પિતાનું ઓપરેશન છે કહી પૈસા માંગેલ?,ડાન્સબારનાં ત્રીજા પેગ પછી શં થયું તે તને યાદ નહીં હોય સાચી વાત? કારણ પછી દારુ વિદેશી બોટલમાં,બીજો દારુ ભરી પિરસાય છે.ઘરાકનું ભાન જતું રહે એટલે બારગર્લ તેના બધાં પૈસા ખંખેરી લે છે. અને આ બધાં પૈસામાં બારગર્લ અને ડાન્સબાર માલિકનો અડધો અડધો ભાગ હોય છે એટલે તો ટોપાઝ જેવા ડાન્સબાર અને બારગર્લની આવક રોજની લાખોમાં હોય છે.”દિવસનાં સમયે પરવેઝે મને સાદા કપડાંમાં, સંગીત અને લાઇટોની ઝાકમઝોળ વગર ,મેકઅપનાં થપેડા વગરની કદરુપી,ડાન્સબારની છોકરીઓ બતાવી ,મને છોકરીઓનું સાચું રૂપ બતાવ્યું.અને વિલાયતી દારુની બોટલમાં ભરાતો fake દારુ પણ બતાવ્યો. ડાન્સબારનાં માલિક પરવેઝ દ્વારા રજૂ કરેલ સત્ય હકીકત જાણી હું પણ બઘવાઈ ગયો. આમ સચ્ચાઈ જણાવી ટોનીએ મને ડાન્સબારની લત છોડાવી દીધી.

બીજીબાજુ,રેસકોર્સનાં કન્સલ્ટન્ટ તરીકેનું મારું ગૃપ દિવસે દિવસે વધતું જતું હતું. પૂરા ભારતમાંથી મારાં રેસકોર્સનાં ગૃપમાં લોકો જોડાવવા અને મને ફોલો કરી જાણવા કોશિશ કરી રહ્યાં હતાં.એવામાં એક દિવસ એક અપર્ણા નામની અજાણી છોકરીનો મારા પર ફોન આવ્યો.તેને ઘોડા વિશે ખૂબ જાણકારી અને તે ,મારા જેટલોજ ઘોડાને પ્રેમ કરતી અને ઘોડાને સમજતી એવું તેની એક કલાક મારી સાથેની વાતચીતથી મને લાગ્યું . પૂનામાં રહેતી પણ હવે કલકત્તા જઈ સેટ થવા માંગતી આ છોકરીએ મને પૂનાની મોટી રેસમાં અનેક લોકો સાથે ઘેરાએલ જોયેલો. તેણે મારી તપાસ કરી કોઈ બીજા ડમી નામથી મારાં ગૃપમાં જોડાઈ હતી. છેલ્લી રેસમાં બહુ પૈસા મારી ટીપ્સથી કમાઈ હોવાથી મારી સાથે દોસ્તી કરવા માંગતી હતી પણ હવે હું છોકરીઓથી દૂર રહેવા માંગતો હતો પણ તે મને છોડે તો ને? રોજ કોઈ અવનવા પ્લાન અને બહાના સાથે તે મને ફોન કરતી.હવે મારે કરવું શું?

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૫

ઔર મેરી આંખ ભર આઈ…..


જીવનને ચલાવવા માટે હું કોઈને કોઈ જુગાડ ખેલતો રહેતો હતો.ગ્રેનાઈટ,પાનપરાગ,સોપારી,જેવા એક્સપોર્ટ ઈમ્પોર્ટના ધંધામાં પૈસા કમાયો અને જ્યાં સેટલ થઈ વધુ પૈસા કમાવવા ,મોટો જુગાડ ખેલવા ગયો ત્યાં થપ્પડ ખાઈ બેસી પણ ગયો.પણ એ બધું કરતાં જીવનનાં એક એક પગથિયે ખાધેલ જુદી જુદી ઠોકરે મને કોઈપણ સંજોગોમાં હિંમત અને આત્મવિશ્વાસ સાથે જીવતા શીખવી દીધેલું. જિંદગી મારી સાથે ગમે તે રમત રમે પણ મારે તો ચટ્ટાન બની સાગરનાં મોજા ઝેલવાનાં જ હતા..હવે મને મુંબઈ જઈ ત્યાં રહી ધંધો કરી શાંતિનું જીવન જીવવાની ઈચ્છા હતી.

પણ મારા જીવનમાં જે પ્રેમ અને હૂંફની ખામી હતી તેના માટે હું ફાંફાં મારી રહ્યો હતો. સફીદે મારાં જીવનમાં આવી પછી મને જીવન રંગીન અને ઉષ્માસભર લાગવા લાગ્યું હતું. તેના માતા-પિતા સાથે પણ મારે ખૂબ ઘરોબો હતો. તેઓ પણ મને ખૂબ પ્રેમ કરતાં. હું તેમને બધી જ જાતની મદદ કરતો. સફીદેને એટલે પણ હું ગમતો કારણ હું તેના માતા-પિતાનું પણ બધું ધ્યાન રાખતો.અકબર રેસ્ટોરન્ટમાં મારે એક્સપોર્ટનું કામ સારું ચાલતું હતું ,એટલે જવાની જરૂર નહોતી ,પણ સફીદે સાથે ટાઈમ પસાર કરવા માટે જ હું ત્યાં જતો.અમે સાથે કામ કરતાં અને કામ કરતાં કરતાં ,છાનામાનાં એકબીજાને પ્રેમ પણ કરી લેતાં.

જેમ જેમ અમારી દોસ્તી ગાઢ થતી ગઈ તેમ તેમ ,હું હવે સફીદે સાથે મારાં જીવન જીવવાનાં સપના જોવા લાગ્યો. એક દિવસ રજાનો દિવસ ગાળવા અમે સાન્ટામોનિકા બીચ પર ગયાં. વરસાદી સાંજનો સમય હતો.આકાશ વાદળોની ચાદર ઓઢીને જાણે સૂઈ ગયું હતું. સૂરજ જતાં જતાં વાદળોમાંથી ક્યારેક ડોકિયું કરીને અમને જોઈ લેતો હતો. વરસાદની બુંદો સફીદેનાં વાંકડીયાં લાંબાં વાળમાં મોતીની બૂંદો બની તેની સુંદરતામાં ચાર ચાંદ લગાવી રહી હતી. હાથમાં હાથ પરોવી અમે દરિયાનાં ઘૂંટણ સુધીનાં પાણીમાં મૌનપ્રેમના સંવાદ સાથે ચાલી રહ્યાં હતાં.આ ભીની ઋતુમાં ભીંજાયેલ અમારી રુહ સપનાનાં મહેલ ચણી રહી હતી.વરસાદી બુંદો અને જલતરંગ અમારા હ્રદયનાં તારને રુમઝુમાવી રહી હતી.

ચુપ્પીને તોડતા મેં કહ્યું,” સફીદે હવે હું તને ભારત લઈ જવા માંગું છું. માત્ર તને નહીં તારા માતાપિતાને પણ. આમ પણ તમે અહીં ગેરકાયદેસર છો.કાયમી ગેરકાયદેસર રહી અમેરિકામાં જિંદગી જીવવી બહુ અઘરી છે. આપણે ભારત જઈશું.હું ત્યાં ધંધો કરી કમાઈશ. મારાં ઘરની બાજુમાં જ સોફિયા કોલેજ છે.ત્યાં પ્રિ મેડીકલમાં તારું એડમિશન લઈ લઈશું. તારાં પપ્પાની ઈચ્છા તને ડોક્ટર બનાવવાની છે. તું ત્યાં ભણજે. મમ્મી-પપ્પા માટે ત્યાં ઘર લઈ લઈશું. આપણે તેમનું ધ્યાન પણ રાખીશું.સફીદે એટલી રુપાળી અને સૌમ્ય છોકરી હતી કે તેનાં માતાપિતા પાસે તેના માટે અનેક લોકો માંગું લઈ આવતા.પરતું સફીદેને ,હું જે રીતે તેનું અને તેના માતા-પિતાનું ધ્યાન રાખતો હતો એટલે તેને અને તેનાં માતા-પિતાને પણ મારામાં ખૂબ પ્રેમ અને વિશ્વાસ હતો.

સફીદે અને તેના માતાપિતા માની ગયાં. મેં ભારત જવાની ટિકિટ અમારાં બધાંની કરાવી.અમે એરપોર્ટ પહોંચી ગયાં. હું તો ખૂબ ખુશ હતો. મેં ઓફીસરને ટિકિટ સાથે ચારે પાસપોર્ટ આપ્યા. ઓફીસર ઈન્ડિયન -અમેરિકન હતો. મને એકબાજુ બોલાવી પૂછવા લાગ્યો,” આ લોકો તમારા શું થાય છે? અને તમે કેમ ભારત જાઓ છો?”મેં કહ્યું,” મારાં ફેમિલી ફ્રેન્ડ છે અને અમે ફરવા ભારત જઈએ છીએ.”તેણે કીધું,” તમે અને સફીદે જઈ શકો છો.” પણ તેના માતા-પિતાને લઈ જવા મોટું જોખમ છે”.સફીદેનાં પિતા આર્મીનાં બીજા,ત્રીજા નંબરનો જર્નલ ઈરાનમાં હતા. એના પિતા પર ફતવો હતો. ફતવો એટલે look out notice.એટલે તેઓ અમેરિકામાં આવી ઈલીગલ રહી ગયાં હતાં.ઓફીસરે કહ્યું,” હું તમને સલાહ આપું છું કે તમે એમને તમારી સાથે ન લઈ જાઓ. તમે મોટી મુશ્કેલીમાં આવી જશો.” હવે તેના પપ્પા-મમ્મીને સમજાઈ ગયું એટલે તેઓ કહે અમે પાછા જઈએ છીએ.” તેમને અંદરથી તો ખબર જ હતી કે તેમનું અમેરિકામાંથી બહાર જવું મુશ્કેલ જ છે.એટલે તેઓ બંને તો તરત જ એરપોર્ટની બહાર નીકળી ગયાં.હવે સફીદે મારાં ખભા પર માથું મૂકી,મારું શર્ટ પકડી, ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડવા લાગી.તેને શું કરવું તે કંઈજ સમજ પડતી નહતી.

તે તેના મમ્મી-પપ્પાને એકલા અમેરિકા રાખી શકે તેમ ન હતી કારણ તે મારી સાથે આવે તો એ લોકો અમેરિકામાં સર્વાઈવ ન થઈ શકે. હું સારું કમાતો હતો એટલે તેમને બધી મદદ કરતો હતો.સફીદે એકલી મારી સાથે આવે ,તેવું તે કે તેના માતા-પિતા ઈચ્છતા નહતાં.મેં અમેરિકા છોડીને મારી ભારતમાં રહી ધંધો કરવાની તૈયારી કરી દીધી હતી. એક્સપોર્ટનાં લાયસન્સ,મુંબઈમાં રેસ રમનારાઓનું મોટું ગૃપ કે હું તેમને દરેક રેસમાં સલાહ આપું તે પેટે તેઓ મને કન્સલ્ટન્ટની જેમ દરમહિને અમુક રૂપિયા ચુકવે,એક્સપોર્ટની મારી કંપનીમાં ઘણી અમેરિકા,સિવાયના દેશો જાપાન,દુબાઈ વિગેરેની પણ ઈન્કવારીયો હતી,તેમજ સફીદે અને તેના માતાપિતા તૈયાર હતા એટલે હું હવે ભારત સેટલ થવા તૈયાર થઈ ગયો હતો.સફીદેને માટે તો મેં I can’t say ને પણ માઈક હર્માટકને વેચી દીધી હતી.તેના પિતાએ તો મને ઓફીસર જોડે વાત કરી હા,ના કરતો જોયો એટલે તે તરત જ સમજી ગયા અને એરપોર્ટની બહાર નીકળી ગયાં.સફીદે મને વળગીને રડી રહી હતી. હું પણ સફીદેની પરિસ્થિતિ સમજતો હતો એટલે તેને મારી સાથે લઈ જવા આગ્રહ કરી નહોતો શકતો.

પ્લેન ઊપડવાનો ટાઈમ થતાં ભારે હ્રદયે ,આંખોમાં ભરાએલ આંસું સાથે સફીદે પાસેથી છૂટી પ્લેનમાં બેઠો.

મારાં દિલો દિમાગ પર એકજ વાત છવાએલી હતી.

ક્યું મહોબ્બત કે આસ્મા પે બાદલ છા ગયા ….ક્યું બિછડનેકા મોસમ આ ગયા? ક્યું?

જબ તેરે બગર જિનેકા હોસલા કિયા,મેરી આંખ ભર આયી….જબ યે ફેંસલા કિયા
જીએગેં કૈસે તેરે બિન ઓ જાના….જીએગેં કૈસે તેરે બિન ઓ જાના…
તેરી આદત છુટેગી કૈસે? તુજસે મહોબ્બત તુટેગી કૈસે?
ચાંદની અપને આત્માસે રુઠેગી કૈસે…ઓ જાના…

અમેરિકાથી ભારત આવવાની આખી સફરમાં છાતી વેદનાની અકથ્ય લાગણીથી ભીંસાઈ રહી હતી. હું અંધકારની એવી ગર્તામાં ધકેલાઈ ગયો હતો કે મારા પર પડેલી આ દુ:ખની વીજળી હું કોઈ રીતે સહન કરી શકું તેમ નહોતો.સફર દરમ્યાન કંઈજ ખાધું નહીં. બ્રીજકેન્ડીનાં ફ્લેટ પર પહોંચી રુખીબાનાં ફોટા પાસે બેસી નિરાશા સાથે ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડ્યો.પછી બહેન અને રુખીબાનાં ફોટાનું આલ્બમ કાઢ્યું. ,આલ્બમ ખોલતાં જ બહેનનાં ફોટા સાથે ,બહેનનાં હાથની લખેલી ચિઠ્ઠી મળી. જેની પર તારીખ હું પહેલીવાર અમેરિકા જવા નીકળ્યો તે હતી. આલ્બમમાં બહેન અને રુખીબાનાં ફોટા સાથે કેટલીય ફરિયાદ કરી કે તમે કેવીરીતે મને સાવ એકલો કરી ચાલ્યાં ગયાં?મારે અત્યારે તેમની બહુ જ જરૂર હતી. ભરી દુનિયામાં હું સાવ એકલો હતો.
યશવંત ,મારા ફ્લેટને સંભાળતો મારો માણસ મને આવો જોઈ,આભો બની ગયો. મારાં માટે તે ચા-નાસ્તો લઈને આવ્યો. મને કંઈ જ સૂઝતું નહોતું. મને તેં કંઈ પૂછી ન શક્યો પણ તેણે મને થોડું જેમ તેમ કરી ખવડાવવાની કોશિશ કરી.આખો દિવસ મારી જાત સાથે સુનમુન બેસી રહી પસાર કર્યો.

સંધ્યાકાળનો સમય થતાં કોઈ વિચાર મગજમાં આવતાં હું ઊભો થયો. હાજીઅલીનાં દરિયા કિનારા તરફ ચાલવા માંડ્યો. મગજ ચકરાવે ચડ્યું હતું. બસ હવે બહુ થયું. નથી જીવવું મારે ….બસ આજે હવે જીવનનો અંત જ આણવો છે તેમ નક્કી કરી લીધું.

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૪

ન પૂછો કી હૈ મેરી મંઝીલ કહાઁ

ન પૂછો કી હૈ મેરી મંઝીલ કહાઁ,

મૈનેં તો સફર કા ઇરાદા કિયા હૈ.

ન હારુંગા મૈં હોસલા ઉમ્રભર,

કિસીસે નહીં ખુદસે વાદા કિયા હૈ…
મારા ગ્રેનાઈટનાં ઓર્ડરનું કામ દિવસે દિવસે વધતું હતું એટલે મારે L.C માટે બેંકર જોસફની જરુર પડતી હતી.હું ધંધો વધવાથી ખુશ હતો. જોસફ તેની સામે મારી પાસે પાન પરાગ ઈન્ડિયન સ્ટોરમાં વેચાવવાનું કામ કરાવતો હતો.પણ ત્યાં તો ,ગ્રેનાઈટનાં ભારતનાં વેપારીઓએ ગમે તેમ કરીને ,હું અમેરિકામાં ગ્રેનાઈટ કોને આપું છું તે વેપારીઓની જાણકારી મેળવી અને તેમને સીધો માલ આપવા લાગ્યા.એટલે મારો ધંધો ધીરે ધીરે પડી ભાંગવાં લાગ્યો. જોસેફ એનાં બેકીંગનાં ધંધા સાથે સાઉથ ઈન્ડિયન ગ્રોસરી પણ ભારતથી અમેરિકા મંગાવતો.ક્યારેક હું ભારત હોઉં અને કોઈ ગ્રોસરી ન મળતી હોય તો ,સાઉથ ઈન્ડિયન મસાલા કે અથાણાં ,હું તેને કંન્ટેનરમાં મોકલી આપતો. પણ જોસેફ તેનાં વેપારીઓ પાસે તેની મસુરની દાળ,ચણાની દાળ કે તુવેરની દાળનાં થેલાઓમાં સોપારીનાં પેકેટો સંતાડીને મંગાવતો.સોપારી સ્વાસ્થ્ય માટે નુકશાનકારક મનાતી એટલે તેનું અમેરિકામાં ઈમ્પોર્ટ ગેરકાયદેસર હતું. 

જોસેફ પાનપરાગનાં મોટા કન્ટેનરો મેક્સિકોમાં ,સાન્ડીયાગોની બોર્ડર પર મંગાવી ત્યાંથી યુટર્ન મરાવી ઓફીસરોને ફોડીને કે ગફલા કરી અમેરિકામાં ધૂસાડી પછી ઈન્ડિયન સ્ટોરમાં આખા અમેરિકાનાં રાજ્યોમાં સપ્લાય કરતો.એકવાર જોસેફનું કન્ટેનર ભારતથી આવતાં પહેલાં જ સોપારી સાથે પકડાઈ ગયું. જોસફને સોપારીનાં ધંધામાં બહુ જ પૈસા મળતાં હતાં અને સોપારીનાં અને પાનપરાગનાં બંધાણીઓને તેના વગર ચાલતું પણ નહીં. સાન્ડીયાગો પાસેની મેક્સિકોની બોર્ડર પાસ કરી અમેરિકા આવવું જવું ખૂબ સહેલું છે. જોસેફનું કન્ટેનર પકડાઈ ગયું પછી એકવાર જોસફે ,મને વાત કરી કે મારો સોપારી અને પાનપરાગનો ધંધો બહુ સારો છે પણ મારું કન્ટેનર પકડાઈ ગયું છે. તું મને મેક્સિકોથી સોપારી લાવવામાં મદદ કરીશ? 

મારે દુબાઈમાં યૂરિયા મોકલવાનું ,તેમજ જાપાન અને ઈન્ડોનેશિયાથી ટુના માછલી વિગેરે જુદી જુદી જગ્યાએ એક્સપોર્ટ ઈમ્પોર્ટની વાતચીત ચાલતી હતી. એટલે જોસેફની L.C. માટે જરુર પડે એટલે તેની સાથે હું મારો સંબંધ બગાડવા માંગતો નહતો. મેં સોપારી કેમ અમેરિકામાં લાવવી ગેરકાયદેસર છે તેના નિયમો વાંચ્યાં તો ખબર પડી કે ભગવાનની પૂજા માટે તમે સોપારી અમેરિકામાં કાયદેસર રીતે લાવી શકો છો.

ગણેશચતુર્થી આવવાનાં દિવસો એકદમ નજીક હતાં અને મારાં મગજમાં એક વિચારે ઝબક્યો. મેં જોસેફને કહ્યું ,”હું તારું કન્ટેનર મેક્સિકોથી કાયદેસર અમેરિકા લઈ આવીશ.” તે કંઈ સમજ્યો નહીં પણ તેણે મને બધાં પેપર્સ આપી ટ્રકમાં કન્ટેનર સાથે આવેલ સામાન લેવા મને મોકલ્યો. હું ટ્રક લઈને અમેરિકાની બોર્ડર પર આવ્યો એટલે ઓફીસરે ચેકીંગ ચાલુ કર્યું . બીજી વસ્તુ સાથે સોપારીનો થેલો જોયો એટલે મને કહે,” આ તો ગેરકાયદેસર છે.” હું તો કાયદાનાં પેપર અને ગણેશજીનો ફોટો લઈને જ ગયો હતો. મેં એને સમજાવ્યું કે ,”જો આ ગણપતિ અમારા ભારતીય હિન્દુઓનાં ભગવાન છે. હવે આ ગણપતિની બર્થડે (ગણેશ ચતુર્થી)આવે છે અને તેની ઉજવણી દસ દિવસ સુધી થાય છે. બધાં જ હિન્દુ લોકો વિશ્વમાં જ્યાં હોય ત્યાં આ ઉત્સવની ઉજવણી કરે છે . મેં ધીમે રહીને ગણેશજીનો સરસ રંગીન મોટો ફોટો ઓફીસરને બતાવી કહ્યું જો આ અમારા God છે.” એટલે ઓફીસર તો ગણેશજીનો ફોટો જોઈ કહે આ કેવા ભગવાન છે? આ તો હાથી નો ફેસ અને શરીર માણસનું અને આટલું મોટું શરીર અને આ આટલો નાનો Rat અહીં શું કરે છે? અને ઓફીસર હસવા લાગ્યો.

અને મેં તો તે ઓફીસરને હિન્દુ સંસ્કૃતિ સમજાવતાં ગણપતિ આવે ત્યારે રુખીબાએ જે વાતો મને કહી હતી તે બધી મેં તેને સમજાવી.મેં તેને કહ્યું,”ગણેશજીનું મુખ હાથીનાં મુખ જેટલું મોટું છે એટલે તેમણે એટલું જ્ઞાન મેળવ્યું અને પચાવ્યું છે કે હાથી જેટલું માથું હોવા છતાં તેમાં તે જ્ઞાન સમાઈ ન શકે અને આ ઉંદર તો તેમનું વાહન છે.ભગવાનનું આ સ્વરુપ સમજાવે છે કે યશ,કીર્તિ,ધન મેળવી લીધાં પછી એનાં ભાર,અભિમાન કે આડંબર સાથે ન જીવવું જોઈએ.આપણે એટલા સરળ,નિખાલસ અને સ્વાર્થનાં ભાર વગરનાં રહેવું જોઈએ કે આટલા નાના ઉંદર જેવું પ્રાણી પણ આપણો ભાર ઊંચકી શકે.આવા તો અનેક પ્રતીક અને કહાનીઓ અમારા ધર્મમાં છે. અને આ સોપારી અમારા આ ભગવાનનાં દસ દિવસનાં ઉત્સવ અને પૂજામાં વપરાય છે. ઓફીસરને હું બધી ફીલોસોફી અંગ્રેજોમાં સમજાવતો હતો એ હસતો જતો હતો અને આશ્ચર્ય અને થોડી ઉત્સુકતા સાથે સાંભળતો હતો. આમ ગણેશોત્સવનું બહાનું બનાવી ,જોસફનું સોપારી અને તેની સાથેની વસ્તુઓની ટ્રક પાસ કરાવી હું પણ હસતો હસતો ટ્રક લઈને અમેરિકામાં આવી ગયો. જોસફ તો હું આટલી બધી સોપારી સાથે ટ્રક પાસ કરાવીને લાવ્યો તે વાતથી જ ખૂબ અચંબિત અને મારાથી પણ ખૂબ પ્રભાવિત થઈ ગયો.

બીજી બાજુ ‘I can’t say’ ને માઈક હર્માટક ન્યુયોર્કનાં ટ્રેનરે ૧૫૦૦૦ ડોલરમાં મારા માટે ખરીદી લીધી હતી. . તે એટલી બધી તોફાની હતી કે તે તબેલામાંથી કૂદીને ભાગી ગઈ તેનાથી તેનાં પગનાં એડીનાં સાંધાંને થોડું નુકશાન થયું હતું. અમે તેના માટે બુટેનબુચ કહે તે પ્રમાણે ટ્રીટમેન્ટ કરી રહ્યાં હતાં. અમારે તેને રેસમાં દોડાવવી હતી.તે તૈયાર થઈ ગઈ એટલે સાનફ્રાંસિસ્કોનાં ગોલ્ડન ગેટ પાસેનાં રેસકોર્સ પર અમે તેને દોડાવી. મેં તો તેની પર ૧૦૦૦૦ ડોલર લગાડ્યા હતાં. તે એટલી પાણીદાર ઘોડી હતી એટલે મને લાગ્યું કે ૫૦ નો ભાવ ખુલશે એટલે મને ૫ લાખ ડોલર મળશે !તેના રુપિયા કરીને ,લઈને હું હંમેશ માટે ભારત રહેવા જતો રહીશ.I can’t say બીજી આવી ,તેનાં પગની ટ્રીટમેન્ટ કરી હતી પણ તે પહેલી આવવા સક્ષમ ન થઈ શકી એટલે મારો પ લાખ ડોલરનો પ્લાન ન ચાલ્યો.બીજી આવી એટલે મેં પ્લેસમાં પણ પૈસા લગાવ્યા હતાં એટલે નુકસાન ન થયું પણ મારાં સપના પ્રમાણેની સફળતા ન મળી. 

મારું I can’t say લેવાનું બીજું પણ એક પ્રયોજન હતું કે હું તેને ઈન્ડિયા લઈ જઈશ અને તેને ફાર્મમાં રાખી તે ઘોડીનાં જે પાણીદાર બચ્ચાં થશે તેને પણ રેસ માટે તૈયાર કરીશ અને આજીવન I can’t say અને તેનાં બચ્ચાંઓ સાથે મારું જીવન આનંદ સાથે ,તેમને રેસ રમાડી,તેમની માવજત કરી વિતાવીશ. પરતું તપાસને અંતે ખબર પડી કે એક શીપમેન્ટ ઘોડાનું મોકલો તો તેમાં એક સાથે ત્રણ ચાર ઘોડા કે ઘોડી મોકલો તો જ તમને ભાવમાં પોસાય. હું બીજા ઘોડા ખરીદી શકું એટલાં પૈસા હતા નહીં. I can’t say ને કોઈ સંભાળી નહોતું શકતું એટલે તે સસ્તામાં મળી ગઈ હતી. બાકી રેસમાં પહેલા,બીજા,ત્રીજા આવતાં ઘોડા-ઘોડીનાં ભાવ બહુ ઊંચા હોય અને એવા ત્રણ-ચાર તો હું ક્યાંથી ખરીદું?

મુંબઈની મારી જે દર એક બે મહિને અવર જ્વર થતી તેથી મને લાગતું કે ભારતમાંઘરનાં દરેક કામ અને રસોઈ માટે સગવડ મળતી,જો મને ભારત રહીને અમેરિકાનું એક્સપોર્ટ કરીને પૈસા ડોલરમાં મળે તો જિંદગી બધીરીતે આરામદાયક થઈ જાય. રહેવા,ખાવા પીવાની શાંતિ,દોડાદોડીનો કોઈ સ્ટ્રેસ નહીં. અને રેસકોર્સ નજીક એટલે મારાં ઘોડા પણ મારી સાથે.
ભાઈને લીધે અમારે ત્યાં અનેક સાહિત્યકારો,એક્ટરો,કવિઓની અવરજવર રહે.ભાઈનો સાહિત્ય,કલા,નાટક નો રસ અમને પણ ખરો જ.હું વારે ધડીએ હવે મુંબઈ જવા લાગ્યો અને ભાઈ સાથે ફોનથી વાત થાય ત્યારે એકવાર મને ભાઈનો ફોન આવ્યો અને મને ભાઈએ પૂછ્યું,”કેમ શું ચાલે છે ?તું તો આજકાલ મુંબઈનાં બહુ આંટાં મારી રહ્યો છું.”તેના જવાબમાં મેં નિરંજન ભગતની કવિતા પરથી બનાવેલી કવિતા ભાઈને સંભળાવી અને તે ખૂબ ખુશ થઈ ગયેલા-

હું તો બસ અહીં ફરવા આવ્યો છું,હું તો બસ અહીં ફરવા આવ્યો છું.

હું ક્યાં અહીં તમારું કે મારું કામ કરવા આવ્યો છું,

કે ઘોડા નિત મળી જાય નવા નવા

રે ચાહું ન પાછો ઘેર જવા,

કે અહીં મહાલક્ષ્મીની મધુર હવા,

કે ચહું ન પાછો અમેરિકા જવા….

હવે સફીદે અકબર રેસ્ટોરન્ટમાં કામ કરવા સાથે ભણતી હતી. તેના મમ્મી-પપ્પાને તેને ડોક્ટર બનાવવી હતી.મેં સફીદેને અને તેના માતા-પિતાને સમજાવવાનું ચાલુ કર્યું હતું કે સફીદેને ભારતમાં મેડીસીનમાં એડમીશન મળે તો ,ભારતમાં રહી તે ડોક્ટરનું ભણે તો એને ફીનાં પૈસા પણ અમેરિકા કરતાં ઓછા થાય.હું ,સફીદે અને તેના માતા-પિતાને ભારત કાયમ માટે મુવ થઈ જવા સમજાવી રહ્યો હતો.મારે માટે એક કાંકરે બે પંખી મરે. સફીદે તેનાં માતા-પિતાનો એકજ આધાર હતો. તેમને છોડીને તે કોઈ હિસાબે ભારત આવે તેમ નહોતું.તો હવે તેને હું શું સમજાવું તો તે અને તેના માતા-પિતા ભારત આવવા માની જાય?

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૩

અલાસ્કાની સફરે સફીદેની સાથે

હું અને સફીદે અલાસ્કાનાં બર્ફીલા એન્કરેજ (Anchorage )થી થોડી દૂર આવેલા ,નાનકડાં ,નદી કિનારેનાં ,બરફની પહાડીઓ વચ્ચેનાં શાંત,રમણીય ગામમાં ,એકબીજાની કમરમાં હાથ નાંખી નાની કેડી પર ચાલી રહ્યાં હતાં. સફીદેનાં ગોરા ચહેરા પર ઠંડીને કારણે ગાલ અને નાકનું ટેરવું એકદમ લાલ થઈ ગયાં હતાં.બર્ફીલી વાદીઓમાં ઠંડા પણ પારદર્શક નદીનાં પાણીમાં ,પીગળેલાં પાણી સાથે આવેલ રંગબેરંગી માછલીઓને અમે જોઈ રહ્યાં હતાં. નદીનાં કિનારા પર બાંધેલી કેબીનનાં પુલ પર પગ નદીમાં ડૂબે તેમ લટકાવી બેઠાં હતાં.ઠંડા પવનનો સરહરાટ અમને એકબીજાની હૂંફમાં વધારો કરી રહ્યો હતો.
દૂરથી બરફની પાટો દરિયામાં તૂટતી હતી તેનો અવાજ આવતો હતો.એક લાકડાનો મોટો તરાપો લઈને આવતો છોકરો જોયો. મેં તેને બોલાવી અમને તેના તરાપામાં નદીમાં સેર કરાવવાનું કહ્યું. અમે બીતાં બીતાં તરાપામાં લાંબાં પગ કરી આરામથી બેઠાં. કુદરતનું અફાટ સૌંદર્ય જોઈ ,મન પ્રકૃતિનાં તાલે હિલોળા ખાઈ રહ્યું હતું.નદીનાં વહેણ સાથે સહજતાથી વહી રહેલો તરાપો ,પેલો લોકલ છોકરાનાં હાથમાં ,મોટા વાંસનાં હલેસાંથી પાણીનો ડબકા ડૂબ ડૂબ અવાજ કંઈ નવું સંગીત વગાડી રહ્યું હતું.તેમાં પાણીનાં અવાજનાં તાલે તાલ પૂરાવતી, સફીદે તેની અરબી ભાષામાં મારી આંખોમાં આંખો પરોવી,આખી દુનિયાને ભૂલી જાણે મારામાં આખેઆખી ઓગળી રહી હતી,તેનાં એક હાથને પાણીમાં હલેસાની જેમ પ્રસરાવતાં કોઈ સરસ પ્રેમનું ગીત ગાઈ રહી

અમારાં વૈદ્ય સાહેબ ,મારા રુમનાં બારણાંને ધક્કો મારી ,અંદર આવી,મને પલંગ પરથી ધબ્બ કરતો નીચે પડવાનો અવાજ સાંભળી અને મારી સફીદેનાં નામની બૂમ સાંભળી બોલ્યા,”નકુલ શું થયું ભાઈ,?પડી ગયો ?વાગ્યું તો નથીને? તેમ મને પંપાળીને પૂછવા લાગ્યા. હું મારાં આવા સુંદર સપનામાંથી બહાર કેમ આવ્યો? તે માટે મને જ કોસી રહ્યો હતો. અને મુંબઈની ભેજવાળી હવામાં ડ્રોઈંગ રુમનો પંખો ચાલુ કરી,સપનામાં જ શું ખોટો હતો !! તેમ વિચારી સપનાનાં કેફને માણવા કોશિશ કરી રહ્યો હતો.

ત્યાં તો માઈક હર્માટક ન્યુયોર્કવાળા ટ્રેનરનો ફોન આવ્યો.તેણે કહ્યું કે,”’I can’t say ‘ વેચાતી ૧૫૦૦૦ ડોલરમાં મળે એમ છે. તારે લેવી છે?” મેં હા પાડી અને કહ્યું, મારાં બે કંન્ટેનર એકાદ અઠવાડિયામાં નીકળશે ,એટલે તું વાત નક્કી કર ,હું આવીને પૈસા આપું છું.મારે ગ્રેનાઈટનું એક્સપોર્ટનું કામ ચાલતું હતું. તે પૈસાથી ,હું મારા બ્રીજકેન્ડીનાં ફ્લેટમાં રીનોવેશન થોડા થોડા પૈસા નાંખી કરાવી રહ્યો હતો.

તેને ગાતી સાંભળી કેટલાય સમયથી સહરાનાં રણ સમાન બનેલા મારાં હ્રદયને કોઈ પ્રેમની લીલાશથી લીલુંછમ કરી રહ્યું હતું ,મને કેટલાય સમય પછી કોઈનો પ્રેમ અને આવો નિસર્ગ જેવો સમો મળ્યો હતો,તેને હું મનભરી માણી રહ્યો હતો.નદીની બંને બાજુ પર પથરાએલી લીલીછમ વનરાઈ,પહેલાં ન જોયા હોય તેવાં ઝીણાં ઝીણાં રંગબેરંગી ફૂલો,ઈગલની ચિચિયારીઓનાં ગીત મારા કાનમાં ગુંજી રહ્યાં હતાં અને આ અચાનક શું થયું? બાજુમાં ચાર Brown Bear બે મોટાં અને બે બચ્ચાં પાણી પીવા આવ્યાં. પેલો છોકરો ઝડપથી તરાપો ચલાવા લાગ્યો . હું અને સફીદે એકદમ ઉત્સાહમાં આવી જેવા એકબીજાની નજીક આવ્યાં કે તરાપો આખો એકબાજુ થઈ ગયો ,અમે ઠંડા બરફનાં પાણીમાં પડ્યાં. મેં જોરથી સફીદે….કરી બૂમ પાડી તો………..

ભાઈ તો બેંગ્લોરથી હવે ન્યુયોર્કની પાસે ,મનરોમાં આવેલ આનંદઆશ્રમમાં બ્રહ્માનંદગીરી ગુરુજીની સાથે રહેતા હતાં.તેઓ હવે દાઢીમૂછ અને ભગવા વસ્ત્ર ધારણ કરી સ્વામી અભિનયાનંદજી બની ગયાં હતાં.રામાયણ,મહાભારતનાં પાત્રોનું તેમજ ‘મારા અસત્યનાં પ્રયોગ’નામ હેઠળ જીવનનાં સત્યોને પોતાની રીતે તારણ કાઢી ભવાઈની જેમ ભજવતાં હતાં.તેમના નાટકનાં ડાયલોગને કવિતા,“હું જ ખોવાઈ ગયો છું મેં રચી માયા મહીં,ને હું ને હું જડતો નથી,મેં રચી માયા મહીં”
અને

“ જ્યારે વ્યક્તિ જૂઠની ચાદર ઓઢીને સૂતો હોય છે ત્યારે જિંદગી વધારે આરામદાયક અને શાંતિપૂર્ણ હોય છે.”જેવી જીવનની ફિલસુફી પોતે સમજવાં અને લોકોને સમજાવવા કોશિશ કરતા હતા.

એટલામાં ટોનીનાં પિતાનો ફોન આવ્યો અને મને તેમની હોટલ પર બોલાવ્યો. ટોનીનાં પિતાની મુંબઈમાં મડ આઈલેન્ડ પર મોટી સરસ ‘દાનાપાની’ રેસ્ટોરન્ટ હતી. ટોનીનાં પંજાબી પિતા મને કહે,”મને ખબર છે મારો દિકરો અમેરિકામાં વેઈટરનું કામ કરે છે. મારો એકનો એક દિકરો છે ,આ આખી હોટલનો માલિક તે છે. મારી હવે ઉંમર થઈ ગઈ છે ,મને ખબર પડી છે તે તારી સાથે રહે છે અને તારો સારો મિત્ર છે. તું તેને સમજાવીને પાછો લઈ આવ.” “હું તેને વાત કરીશ “તેમ કહી ,મેં તેમને આશ્વાસન આપ્યું.હું તેમની રેસ્ટોરન્ટ જોઈ પ્રભાવિત થઈ ગયો હતો અને વિચારતો હતો કે ,”ટોની આવું સુખ છોડી શા માટે અમેરિકામાં વેઈટરની મજૂરી કરે છે?”

હું ત્રણચાર દિવસમાં અમેરિકા પાછો ગયો. હજુ મારું બુટેનબુચ વેર્ટનર સાથે, જોસેફ સાથે પાનપરાગ ઈન્ડિયન સ્ટોરમાં વેચવાનું અને સફીદે સાથે રહેવાય એટલે અકબરમાં પણ કામ ચાલુ જ હતું.એવામાં મારાં કઝીનનાં દીકરાનાં લગ્ન લોસએન્જલસમાં હતાં. મારી કઝીન ખૂબ શ્રીમંત પરિવારમાં પરણેલી.એટલે લોસએન્જલસમાં પણ બહુ ધામધૂમથી લગ્ન હતાં.

તે લગ્નમાં રમેશ પટેલ કરીને એક મારા બનેવીનાં મિત્ર આવેલાં. લગ્નનાં ફંક્શનમાં અમે મળ્યાં. રમેશભાઈ તારદેવમાં આવેલ ફીલ્મસીટી બિલ્ડીંગનાં માલિક અને તેમનાં વાલ્કેશ્વરમાં પણ છ સાત બિલ્ડિંગ, ખૂબ ધનિક માણસ. તે બહુ બધાં ઘોડાઓનાં માલિક હતા અને રેસકોર્સ પર રોજ રેસ રમવાવાળા.તેમને મારી સાથે વાત કરતાં ખબર પડી કે મારી પાસે ઘોડા અંગે આટલી જાણકારી અને જ્ઞાન છે. તે તો કોઈ પટેલનો છોકરો ઘોડાના વિશ્વનાં ટોચનાં ટ્રેનરો અને વેર્ટનર જોડે કામ કરી ,આટલો જાણકાર છે ,તે જાણતા ખૂબ ખુશ થઈ ગયા.તેઓ મને કોઈપણ હિસાબે ભારત તેમની સાથે લઈ જવા તૈયાર થઈ ગયાં. તેમણે ભારત તેમના ટ્રેનરને ફોન કરી ,મને કહ્યું,” તારે ભારતમાં રહીને ટ્રેનર બનવું હોય તો એક વર્ષ માટે ભારતનાં મારાં ટ્રેનરનાં હાથ નીચે કામ કરવું પડશે.”

મને તો મારું મુંબઈમાં બ્રીચકેન્ડીમાં સરસ રેસકોર્સ પાસે જ ઘર હતું. અને મારો ગ્રેનાઈટનો ધંધો પણ ચાલતો હતો. અને અમેરિકા હું અવરજવર કરતો રહીશ એમ સમજી મને ભારતમાં એક વર્ષ એમનાં ટ્રેનર સાથે ભારતનાં સ્ટાન્ડર્ડ જાળવવા ટ્રેનીંગ લેવામાં કોઈ વાંધો નહોતો. લગ્ન પત્યાં એટલે રમેશભાઈએ તો એમની સાથે જ મારી પણ ભારતની ટિકિટ કરાવી. ભારત આવી મને એ તેમના ટ્રેનર પાસે લઈ ગયા. ટ્રેનર તો મને જોઈને જ ગાળાગાળી અને બૂમાબૂમ કરવા લાગ્યો.“નિકાલો યે લડકેકો મેરે ઘરસે બહાર” “ કૌન લેકે આયા હૈ ઈસકો?” “ યે તો ,બદમાશ જે.પી.મહેતા કા આદમી હૈ” રમેશ પટેલ મને જે ટ્રેનર પાસે લઈ ગયા હતાં તે અલતાબ હતો.મને જે.પી. મહેતા જે’ઈલુ ઈલુ’ ઘોડી લેવા લઈ ગયાં હતાં અને મેં ના પાડી હતી તે લેવાની,એટલે અલતાબને પાંચ લાખનું નુકસાન થયું હતું. તેમજ જે.પી. મહેતાનાં બધાં રેસકોર્સ પરનાં ખોટા કાળા ધંધા પકડાઈ ગયા હતા અને તેમને બ્લેક લિસ્ટમાં મૂક્યા હતા. રમેશભાઈ કહે,’તું જે.પી. મહેતાનો માણસ છું?’ મેં ,‘ના કહી .’ મેં રમેશભાઈને ,જે.પી. મને અને મારા મિત્ર હરીશને કેવીરીતે વાપરતો હતો તે વાત કરી. પરતું અલતાબ તો મને કોઈપણ ભોગે તેની સાથે રેસકોર્સમાં રાખવા તૈયાર હતો નહીં.મારું ફરી એકવાર કિનારે પહોંચેલું નાવ ડૂબી ગયું.

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૨

I can’t say

‘I can’t say’ મને ખૂબ ગમતી ઘોડી હતી. હું તેને મળવા રોજ જતો. તેને ગાજર બહુ જ ભાવે એટલે હું તેના માટે ગાજર લઈને જાઉં.મને દૂરથી જોઈને એતો એટલાં વહાલ અને ઉન્માદ સાથે દોડીને પ્રેમભરી હણહણાટી કરતી મારી સોડમાં લપાઈ જતી.મારી તરફ તેનાં વહાલને વરસાવવા તે તેના શરીરનો સ્પર્શ મને તેનું શરીર અડાડી અને મારાં મોં પર ઉચ્છ્વાસ ફેંકી કરતી.હું તેને વહાલથી આખા શરીરે પંપાળી ,તેની કેશવાળીમાં હાથ ફેરવતો ફેરવતો ગાજર ખવડાવતો. આ મારો રોજનો નિયમ થઈ ગયો હતો. અબોલ પ્રાણીઓનો પ્રેમ,બોલતા માણસો કરતાં અનેક ઘણો વધુ હોય છે, તે તો જે એ પ્રેમને પામે તે જ સમજી શકે.અને અચાનક એક દિવસ હું તેને મળવા ગયો તો ખબર પડી કે તે તબેલામાંથી કૂદીને ફરી ભાગી ગઈ છે!, હું ખૂબ અપસેટ થઈ ગયો.મને થયું ચોક્કસ મારી વહાલી ઘોડીને કોઈએ હેરાન કરી છે ,કે ચાબુક ફટકારી એની પાસે એને નગમતું કામ કરાવ્યું હશે! તે ખૂબ લાગણીશીલ ઘોડી હતી.એટલે જ ભાગી ગઈ લાગે છે.

બે ચાર દિવસ પછી ખબર પડીકે ‘i can’t say ‘પલોના ફાર્મમાં, કોઈ જ્યુઈશ બોબ રોબર્ટનાં ફાર્મ પર છે. હું રોબર્ટનાં ફાર્મ પર ટોની સાથે ગયો. મને હવે કોઈપણ ભોગે ‘I can’t say ‘ખરીદવી હતી. પણ એટલા પૈસા હતાં નહીં. હું તો વેટર્નર બુટેનબુચ સાથે સવારે અને અકબર રેસ્ટોરન્ટમાં સાંજે કામ કરતો હતો ત્યારથી ટોની સાથે એપાર્ટમેન્ટમાં રહેતો હતો.એટલે તેને રાખવાની જગ્યા પણ હતી નહીં.હું પલોના ફાર્મ પર રોબર્ટને મળ્યો,તેની સાથે દોસ્તી કરવા અનેક વાતો કરી. મેં તેને વાત કરતા કહ્યું,”હું નામી વેટર્નર બુટેનબુચ સાથે કામ કરું છું અને મેં ગોસડેનનાં શ્રેષ્ઠ ગણાતાં તબેલામાં રહીને પણ કામ કર્યું છે,તેમજ ઘોડો મારો પહેલો પ્રેમ છે અને સાંજે હું ઈન્ડિયન ખૂબ સ્વાદિષ્ટ ખાવાનું પીરસતી અકબર રેસ્ટોરન્ટમાં કામ કરું છું,”રોબર્ટે મને કહ્યું,”મને ભારતીય મસાલેદાર ખાવાનું બહુજ ગમે છે,” મેં તેને અકબર રેસ્ટોરન્ટમાં ડિનર માટે આમંત્રણ આપ્યું.તેના તબેલા માટેનો વેટર્નર પણ બુટેનબુચ જ હતો. તેણે મારા અંગે તેને પણ થોડી પૂછપરછ કરી કારણ તેનાં બીજા પણ એક્સપોર્ટ-ઈમ્પોર્ટનાં ધંધા હતાં,તે ભારતથી સ્લેટ અને ગ્રેનાઈટ અમેરિકા ઈમ્પોર્ટ કરતો હતો.

રોબર્ટ ડિનર પર આવ્યો ત્યારે તેણે મને જણાવ્યું કે હું બીજા અનેક ધંધા સાથે સંકળાયેલો છું.આમ પણ જ્યુઈશ લોકો ખૂબ ચાલાક,ધંધામાં કાબિલ અને ખૂબ મહેનતું અને માલેતુજાર પ્રજા છે.રોબર્ટે મને કહ્યું કે, “હું ઇન્ડિયાથી સ્લેટ અને ગ્રેનાઈટ ઈમ્પોર્ટ કરું છું. મારો વેપારી મારી પાસેથી બહુ ઊંચા ભાવ લે છે. હું તને માલ ખરીદવાની જગ્યાનું નામ આપું. તને ઈન્ડિયા જવા આવવાની ટિકિટ આપું અને તું ત્યાંથી જે કન્ટેનર મોકલે તેનાં સ્ક્વેરફૂટ પર ૩ થી ૪ ડોલર કમીશન પણ આપું. મેં તારી જાણકારી બુટેનબુચ સાથે વાત કરી લઈ લીધી છે.તે પણ ‘તું ખૂબ હોંશિયાર અને ખાનદાન કુંટુંબનો છોકરો છે તેવું ‘કહેતા હતા.તો તું વિચારીને મને કહે તારે શું કરવું છે?”

મને ,આમ પણ ઈન્ડિયા ગયે આઠ નવ વર્ષ થઈ ગયાં હતાં,તેમાં ઈન્ડિયા જવા -આવવાની ટિકિટ અને નવા એક્સપોર્ટ-ઈમ્પોર્ટનાં ધંધાની માલેતુજાર પાર્ટી સાથે કામ કરવાની તક ,હું શું કામ છોડું?મેં પણ બીજા દિવસે રોબર્ટની કંપની અંગેની ,રોબર્ટ અંગેની તેમજ મારે જ્યાંથી સ્લેટ અને ગ્રેનાઈટ લેવાનો હતો ,તે મનુભાઈ એન્ડ સન્સની ,ત્રાંબાંકાંટાં મુંબઈમાં આવેલ ગોડાઉનની તપાસ કરી લીધી. હું થોડા સમય માટે ઈન્ડિયા જવા તૈયાર થઈ ગયો. મને થયું આ ધંધો સેટ થઈ જાય તો હું લોસએંજલન્સમાં મારું પોતાનું ઘર ,મારી ગમતી ઘોડી’I can’t Say ‘ખરીદી શકું અને મારી ગર્લફ્રેન્ડ સફીદેનાં પિતાને અને સફીદેને પણ ઈમ્પ્રેસ કરી દઉં.

હું બીજા જ અઠવાડિયે થોડો સમય કામ પર રજા લઈ ઈન્ડિયા જવા નીકળી ગયો. વર્ષો પછી મારાં બધાં મિત્રોને મળીને આનંદિત થઈ ગયો અને મારાં મુંબઈનાં બ્રીજકેન્ડીની દરિયાની એ ભેજની ભીનાશ ભરેલ હવા શ્વસીને જાણે પુલકિત થઈ ગયો……અને ’મનુભાઈ એન્ડ સન્સ’માંથી સ્લેટ અને ગ્રેનાઈટનાં બે કંન્ટેનર રોબર્ટે પૈસા મોકલ્યા તેમાંથી ખૂબ મહેનત કરી જલ્દી મોકલી દીધાં.

મારો એક મિત્ર હેમંત અને તેના પિતા બુકી હતા.હેમંત રેસટ્રેક પર હેન્ડીકેપર હતો. હું તબેલામાં વિશ્વનાં ટોચનાં ટ્રેનર ગોસડેન પાસે હોર્સ મેનેજમેન્ટ શીખેલો,પણ ભારતમાં હું મિત્રોને તે સમજાવું તે તેમની સમજ બહાર હતું. મારે ઇન્ડિયાનાં ઘોડાનાં માલિકને મળવું હતું ,જાણકારી માટે કે તેમને ઘોડાનાં ઉછેર,કાળજી તેમજ ઘોડા બાબતે કેટલી જાણકારી હોય છે.?મેં હેમંતને કહ્યું ,”મને કોઈ ઘોડાઓનાં માલિક પાસે લઈ જા. તે મને જે.પી. મહેતા પાસે લઈ ગયો.તેની પાસે છ ઘોડા હતાં. તે બહુ મોટી રેસ રમતો બે લાખ,પાંચ લાખની.તે હેન્હેડીકેપર હેમંતનું બધું સાંભળે. 

મને મળી ,મારાં ઘોડાજ્ઞાનથી તે ખૂબ પ્રભાવિત થઈ ગયો.હવે જે.પી. જાણી ગયો કે હેમંત કરતા પણ મારી પાસે ઘોડા અંગે વધુ જાણકારી છે. તે રોજ મને રેસકોર્સ પર ઘોડા બતાવી -શું લાગે છે ?તે પૂછવા ,મારો ખાસ જીગરી હોય તેમ ,મને તાજ ,ઓબેરોય જેવી હોટલમાં જમવા અને ઊંચામાનો દારુ પીવા લઈ જતો. મારી પાસે રેસનાં ઘોડા અંગે જાણકારી લઈ,પછી રેસ ફીક્સીંગ કરી લખલૂટ પૈસા કમાતો – જેની મને અને હેમંતને બહુ પાછળથી ખબર પડી.તે મને એક દિવસ એક બહુ મોટા મુંબઈનાં ઘોડાનાં ટ્રેનર અલતાબ પાસે લઈ ગયો. અલતાબની પાસે એક ‘ઈલુ ઈલુ’ કરીને ઘોડી હતી. અલતાબને તે જે.પી.મહેતાને વેચવી હતી. જે.પી. ને અલતાબે કહ્યું હતું કે ‘ઈલુ ઈલુ’ બહુ ખતરનાક અને પાણીદાર ઘોડી છે. મેં તો જોઈને કહ્યું કે ‘ ઈલુ ઈલુ’ની ઘૂંટીમાં વાનો સોજો છે ,તે તો લંગડી ઘોડી થઈ જશે. તે ન ખરીદાય. અલતાબ મારાં પર ખૂબ ગુસ્સે ભરાયો. જે.પી. ને કહે ,”કૌન હૈ યે લડકા? બહાર નિકાલો ઈસે.” એના તો પાંચ છ લાખ રૂપિયાનો સોદો ફોક થઈ ગયો. જે.પી.એ મારી વાત સાંભળી ‘ઈલુઈલુ’ નાં ખરીદી અને ખરેખર તે ઘોડી ક્યારેય કોઈ રેસમાં જીતી નહીં.

હવે મારો સ્લેટ અને ગ્રેનાઈટનો એક્સપોર્ટનો ધંધો સેટ થઈ ગયો હતો. હું દર બે ત્રણ મહિને ઈન્ડિયા સ્લેટ અને ગ્રેનાઈટનાં કન્ટેનર મોકલવા આવતો હતો.મને પૈસા સારા મળતાં હોવાથી મેં લોસએન્જલસમાં ડાયમન્ડ બારમાં સરસ ઘર ખરીધ્યું.હવે હું રોબર્ટ સિવાયનાં અમેરિકાનાં લોકો માટે પણ ગ્રેનાઈટ અને સ્લેટનાં કંટેનરનાં ઓર્ડર મેળવવા લાગ્યો,પણ L.C છોડાવવાં મારે વધુ પૈસાની જરૂર પડવા લાગી.

મને કોઈ ઈન્ડિયન પાસેથી જોસેફ નામનાં માણસની માહિતી મળી. જે સાઉથ ઈન્ડીયન ખૂબ ભણેલા બેંકર હતો.હું મારી ૫૦,૦૦૦ ડોલરની L.C.ખોલવા માટે તેને મળવા ગયો. બેંકમાં જોસેફનું જ રાજ હતું. તે ગમે તે ગફલા કરીને,પૈસા ખાઈને,પૈસા ખવડાવીને કોઈપણ કામ કરી આપતો. તેણે મને ડીનર પર બોલાવી કહ્યું,” હું તને L.C તો ખોલાવી આપું,પણ તેની સામે તારે મારું એક કામ કરવું પડે.”તેણે મને કહ્યું,” બધાં ઈન્ડિયન સ્ટોરમાં પાનપરાગનાં ડબ્બા તારે જઈને હું જે ભાવ કહું તે ભાવે વેચી આવવાનાં. “પાનપરાગનો ડબ્બો ઇન્ડિયામાં બાવન રુપિયાનો મળે. અમેરિકામાં તે જ ડબ્બા ૧૦ ડોલરમાં મળે એટલે માર્જીન ૧૦૦ ટકાનું.”ટોની પાન પરાગ ખાય તેને તો ,સસ્તા ભાવે પાનપરાગ મળી જાય ,એટલે તેતો ખુશ થઈ ગયો.ટોની અને મેં સાથે મળી આ કામ કરવાની હા પાડી. હું સવારે તો બુટેનબુચ સાથે કામ કરતો,અકબર રેસ્ટોરેન્ટમાં સાંજે કામ કરતો. વચ્ચેનાં બપોરનાં સમયે અમે પાનપરાગ ઈન્ડિયન સ્ટોરમાં ડીલીવરી કરવા જતાં. તેમાં પણ અમને બંનેને એક વખત ડીલીવરી કરીએ તો ૧૦૦ ડોલર મળતાં.

હવે મને આટલા જાતજાતનાં ધંધા કરતો જોઈ તેમજ બે ત્રણ મહિને ઈન્ડિયા જતો જોઈ સફીદે મારાં પર બહુ ખુશ રહેતી. હું ઇન્ડિયાથી તેના માટે ઈન્ડિયન ડિઝાઈનર ડ્રેસીસ લઈ જતો. તેને દરેક વખતે અનેક મોંઘી ભેટ આપતો. તેની સાથે રોજ ફોનથી વાત કરતો.સંગેમરમર જેવી સુંદર ઈરાની છોકરી સફીદે જ્યારે ભારતીય ડિઝાઈનર ડ્રેસ પહેરતી તો સ્વપ્નસુંદરી કે અપ્સરા જેટલી સુંદર દેખાતી.હું સફીદેને હંમેશ માટે મારી બનાવવા અને ‘I can’t say’ ને ખરીદવા પૂરા મન હ્રદયથી મહેનત કરી રહ્યો હતો.

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૧

દુ:ખ ભરે દિન બીતેરે ભૈયા…અબ સુખ આયો રે..

મારી બેરંગ જિંદગીમાં રોજ રોજ એક એક રંગ ઉમેરાતાં જતાં હતાં.ઘોડા સાથે મારે જન્મોજનમનો નાતો હોય કે શું મને નથી ખબર! પણ ઘોડા સાથે હું રહું ત્યારે મને મારું જીવન ખૂબ આનંદમય અને હર્યું ભર્યું લાગતું. એકબાજુ Dr. Steven Buttenbauch મને ઘોડા અંગે સરસ જાણકારી એમની સાથે ફેરવી શીખવી રહ્યાં હતાં. તો અકબર એન્સીનોમાં તેના માલિક અરવિંદ પટેલનાં મારી પર ચાર હાથ હતાં. અડધા દિવસ તો તે મને તેમની સાથે ડ્રીંક પીવા બેસાડી સરસ જમાડતાં અને મારી પાસેથી ઘોડાની રેસની જાણકારી લેતાં. મને તેમની સાથે અને તેમનાં બીજા મિત્રો સાથે રેસ રમવા પણ લઈ જતાં.

 
રેસકોર્સમાં Gosden નાં તબેલામાં રહેતાં જેક વ્હીન્સી હંગેરીનો છોકરો મારો ખાસ મિત્ર થયો હતો.તે pedigree માં બહુ જ હોંશિયાર. કોઈપણ ઘોડો બતાવો,તો તેના સાત પેઢીની આખા ફેમિલીની જાણકારી,તેની બહેન,મા બાપ,માસી,મામા ફોઈ,તે કહી દેતો. આ જાણકારી થકી તે ઘોડામાં ક્યા જિન્સ છે અને તેનાં સગાં કંઈ રેસ જીત્યાં છે તેની બ્રાન્ડ વેલ્યું જાણવા મળતી.છોકરાં છોકરીને પરણાવવા જેમ કુળ જૂએ તેમ ઘોડાને રેસમાં ભાગ લેવડાવતાં તેની પણ આ pedigree જોવામાં આવતી. ઊંચી જાતના ઘોડાનો ભાવ પણ ઊંચો રહેતો.જેક વ્હીન્સીએ મને Mike harmatuck ની ઓળખ કરાવી જે ન્યુયોર્કથી આવેલ ટ્રેનર હતો. તે બે ઘોડા લાવેલો પણ તેમાં તેનો ‘skip out front ‘ઘોડો બહુ સરસ હતો.એકવાર Gosden નો ખૂબ મોંઘો ઘોડો સફેદ ‘સરુદ’ને હરાવી Skip out front જીતી ગયો. Mike તેને ફ્લોરીડાથી માત્ર ૩૦,૦૦૦ ડોલરમાં ખરીદીને પછી ખૂબ સરસ ટ્રેઈન કર્યો હતો. તે ઘોડો પણ તેનાં તબેલામાં Mike અને જેક સિવાય કોઈને ઘૂસવા દેતો નહોતો.પણ મને જોઈને અંદર તબેલામાં તેણે મને આવવા દીધો. એટલે Mike અને જેક બંને નવાઈ પામી ગયાં.

માઈક ઘોડાને grooming કરતો.મને પણ ઘોડાને આટલો પ્રેમ કરતાં જોઈ grooming કરતાં માઈકે શીખવ્યું.
ઘોડાને ગ્રુમીંગ કરવું એટલે તો સૌથી પહેલાં તેને એટલો પ્રેમ કરવો કે તે આત્મવિશ્વાસથી secure બની જાય.curry comb અને Hard brush થી તેનાં શરીરને સાફસુથરું બનાવી દેવાનું,સોફ્ટ બ્રશથી તેનાં સેન્સીટીવ પાર્ટને સાફ કરવાના,તેનાં પૂંછડીનાં વાળ અને કેશવાળીને શેમ્પુથી સાફ કરી ધોઈ ,કન્ડીશનર લગાવવાનું,તેનાં સ્પેશિયલ બ્રશથી વાળ ઓળી સરસ ચોખ્ખી ગૂંચો કે ગાંઠો વગરની રાખવાની,જેથી પૂંછડીનાંને કેશવાળીનાં વાળ ચમકદાર રહે. તેને આખા શરીરે ઘસીને માલિશ કરી નવડાવી તેનો coat ચકચકાટ કરવો જેથી ઘોડો એકદમ રૂપાળો અને પાણીદાર લાગે.આ બધું એટલાં પ્રેમથી કરવું જેથી ઘોડો તમારી બધી ભાષા ,તમારા વર્તન પરથી જ સમજી તમારા પર વિશ્વાસ મૂકે છે તમને સાંભળે છે અને તમે કહો તેમ કરે છે અને તમને તમારા ખભા પર તેની ડોક મૂકી પ્રેમ પણ કરે છે. ઘોડો તેનો પ્રેમ દર્શાવવાં પ્રેમભરી હણહણાટી કરી ,તમારા ચહેરા પર તેના ઉચ્છ્વાસ ફેંકી તમારા માટે પ્રેમ અને માનની લાગણી દર્શાવે છે.આ બધી સમજ મને માઈકે આપી. 

તે એકલો હતો. તેના પત્ની અને બાળકો ન્યુયોર્ક રહેતા.ગ્રુમીંગ કરેલ તેનો ઘોડો spike out front જુદી જુદી રેસોમાં થઈને ત્રણ મિલીયન ડોલર કમાયો અને Gosden નાં ખૂબ ઊંચી બ્રીડનાં મોંઘા ઘોડાને હરાવી દીધો.ઘોડા સાથેની દોસ્તી શીખવતાં અમારી દોસ્તી એવી ગહેરી થઈ ગઈ કે ,માઈક મને અઠવાડિયામાં બે ત્રણ વખત સરસ મોંઘી રેસ્ટોરન્ટમાં જમવા લઈ જતો ,તો Buttenbauch ઘોડા વિશે દાક્તરી જ્ઞાન આપતા આપતા તેમની સાથે લંચ કરવા મને કેટલીયે વાર લઈ જતાં.આમ મિત્રો અને ઘોડા સાથે દિવસનો ટાઈમ ખુશી ખુશી પસાર થતો હતો.તો સાંજે અકબર રેસ્ટોરન્ટમાં Sepeidehની પ્રેમભરી દોસ્તી સાથે રોમાંન્સ સભર સમય મને જાણે મારું જીવન અહીં જ અટકી જાય તેવો આસમાનમાં ઊડવાનો અનુભવ કરાવતો હતો.

અકબર રેસ્ટોરન્ટમાં બધાંને મારી ઈર્ષા થતી. અકબરમાં રૂપસુંદરી જેવી ઈરાની SePeidehસાથે મારે દોસ્તી હતી.બીજા યુવાનો પોતે રહી ગયાની લાગણી અનુભવતાં હતાં.Sepeideh ખૂબ શાંત સ્વભાવની હતી. રેસ્ટોરન્ટમાં આવતા યુવાનો તેમજ અરવિંદભાઈનાં સગાનાં ,પાર્ટનરનાં છોકરાઓ ,મેનેજરનાં મિત્રો બધાં તેની પર મરતાં. તે અને તેનાં માતાપિતા અમેરિકામાં ઈલીગલ વિઝીટર્સ પર આવીને રહી ગયેલા. તેની બે મોટી બહેનોએ અમેરિકન સાથે લગ્ન કરી લીધેલા. Sepeideh સવારે ભણતી અને સાંજે વેઈટ્રેસનું કામ અકબરમાં કરતી. તેનાં શાંત કામગરા સ્વભાવ અને નીતરતાં રુપને કારણે મેનેજર તેને મોટા મોટા ક્લાયન્ટનાં ટેબલ સોંપતો.અમે સાથે કામ કરતાં અને રજાના દિવસે પણ સાથે ફરતાં.મને તો આટલી સુંદર અને માયાળુ સ્વભાવની દોસ્ત મળી ગઈ હતી એટલે હું તેના પ્રેમની મસ્તીમાં મસ્ત રહેતો હતો. સાથે થોડું ઈન્શ્યોરન્સ વેચવાનું કામ પણ રજાનાં દિવસમાં કરતો હતો.જેથી પૈસાની બીજી આવક પણ મળતી રહે.

તેવામાં Gosden ની સામેનાં તબેલામાં એક તોફાની ઘોડી’ I can’t say ‘ આવી. તેનાં વિશે બહુ વાતો બધાં તબેલામાં સંભળાતી. એક દિવસ હું પણ તેને મળવા તેનાં તબેલામાં ગયો.બે વર્ષની ઉંમરે તે તબેલામાંથી ભાગી ગયેલી. પછી પાછી લઈ આવ્યા પણ કોઈનાં કાબુમાં રહેતી નહી. હું તેને મળવા ગયો અને મને જોતાંજ તે રીશેલ્યુની જેમ જ મારી પાસે આવીને ઊભી રહી ગઈ.બધાં મને જાતાં જ રહી ગયાં. તે તબેલાનો માલિક પણ મને આશ્ચર્ય સાથે પૂછવા લાગ્યો કે તેં એને શું કર્યું કે આટલી તોફાની ઘોડી ચૂપચાપ તારી પાસે આવીને પ્રેમથી ભાંભરવાં લાગી? પણ મારો ઘોડા સાથેના જન્મોજનમ્ નાં નાતાની અને કોઈ અલૌકિક અનોખા પ્રેમની વાત હું કોઈને કેમ કરી સમજાવું? અને ‘ I can’t say’ સાથે હું કેટલી વાતો કરી તેને હું શું કરું છું તે જાણશો તો તમને મારો ઘોડાપ્રેમ સમજાઈ જશે.

જિગીષા દિલીપ

અજ્ઞાતવાસ-૩૦

ઘોડા સાથે મૌન સંવાદ

પીટરની ઈચ્છા હું Butthenbauch સાથે કામ કરું તેવી હતી.પણ તે બીજા એક અંગ્રેજ Neil Drysdaleના રેસકોર્સમાં વેટર્નર તરીકે હતા.હું અને પીટર તેને મળવા ગયાં. તેણે મારી સાથે ઘોડા વિશે વાત કરી, તો તે તો મારી જાણકારીથી ખુશ થઈ ગયા.તે મને તબેલામાં એક ઘોડી પાસે લઈ ગયા.મને તે ઘોડીને હોલ્ટર એટલે હેડ કોલર પહેરાવવાનું કહી,હું જરા એક મિનિટ આવું કહીને,Butthenbauch ઘોડી પાસે મને મૂકીને ૨૦ મિનિટ સુધી આવ્યા જ નહીં.

ઘોડા અને ઘોડીઓ માણસને ઓળખવામાં બહુ જ માહિર હોય.મેં તો ઘોડીને ભેટીને,તેની કેશવાળી પંપાળી, તેના કપાળ પર વહાલથી ચુંબન કરી,તેની આંખોમાં મારી આંખ નાંખી ,બે હાથ વડે તેના મોંને પંપાળતા તેને,નજરથી વહાલ વરસાવ્યુ અને હું તો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયો ! તેણે તો મારાં ખભા પર તેનું માથું ઝુકાવી દીધું. હું તેને ગળેથી પકડી બે હાથ વડે ભેટી પડ્યો,તો એક ગરમ આંસુંનું ટીપું મારા બરડા પર પડ્યું. હવે મેં એને આખા શરીર પર પંપાળી અને ધીરે રહીને હેડ કોલર તેને પહેરાવ્યો ગળામાં, તો તે તો જાણે મસ્તક ઝુકાવી ઊભી રહી ગઈ.તે તબેલાનાં બધાં લોકો હું Gosdenને ત્યાં કામ કરું છું ,તે જાણતાં હતાં. આ ઘોડી સાથે મને આવી રીતે જોઈ બધાં આભા બનીને ત્યાં જ ઊભા રહી ગયા! ત્યાં તો Buttenbauch આવ્યા. ઘોડીને મારા ખભા પર માથું મૂકી,ઊભેલી જોઈ તે પણ અંદરથી અચંબિત થઈ ગયા અને મને પૂછ્યું,” How is every thing? Did she hurt you?” મેં ક્હ્યું,” No,Sir.”તેમણે મને હવે ટાઈમ ફાલતુ કામમાં બગાડ્યા વગર કાલથી જ મારી સાથે જોડાઈ જવાનું કહી તેમની સાથે કામ કરવા આમંત્રણ આપ્યું.”મને જ્યારે તેમણે ઘોડા અંગે એક બે સવાલ પૂછ્યાં અને મેં તેના જવાબ આપ્યા અને મેં જણાવ્યું કે ,હું આ ચોપડીઓ ઘોડાની વિશેષ જાણકારી માટે વાંચું છું ,ત્યારે તે મારા પર બહુ ખુશ થઈ ગયા.મને કહે ,”મારે તારા જેવા જ ઘોડાને પ્રેમ કરતાં અને ઘોડા માટે જાણકારી મેળવવા માંગતાં કાબેલ યુવાનની જ જરૂર છે.”
મેં તેની સાથે કામ કરવાનું ચાલુ કર્યું.તેમણે મને દરેક ઘોડાને શું તકલીફ ?હોય તો કેવીરીતે શું ?ટ્રીટમેન્ટ અપાય તે ,હું તેમનો આસિસ્ટંન્ટ હોય તેમ શીખવવા માંડ્યું.

તેમના ત્યાં કામ કરવાનું ચાલુ કર્યું ત્યારે મને ખબર પડી કે જે ઘોડીને હેડ કોલર પહેરાવવા મે કહ્યું હતું ,તે તો ખૂબ abused થયેલ ઘોડી હતી. તે કોઈનાં કાબુમાં રહેતી નહીં એટલે બીજા ટ્રેઈનરો તેને કાબુમાં કરવા ચાબુકે ચાબુકે ફટકારતાં,તે માર ખાઈને એકદમ વાઈલ્ડ અને કંન્ટ્રોલ બહાર જતી રહેલી .પણ પાણીદાર ઘોડી હતી. તેને મેં પ્રેમથી વશ કરી લીધી એટલે Buttenbauch મને તેની સાથે કામ શીખવવા તૈયાર થઈ ગયા.

ભાઈ ,ભારતનાં સ્વતંત્રસેનાની હતા.તે ગાંધીજીની સાથે ભારતની આઝાદી મેળવવા જેલમાં પણ ગયેલા અને અંગ્રેજો સામે અસહકારની લડતમાં સામી છાતીએ બંદૂકની ગોળીથી વિંધાતાં ,આખી જિંદગી લંગડાતા પગે ચાલ્યા હતાં. આ જણાવવાનું કારણ એ છે કે ભાઈ એવું સમજતાં કે ,હું અંગ્રેજોનાં ઘોડાને સાચવવાનું કામ કરું છું. દેશી ભાષામાં તે મને કહેતા,’ તું સ્વતંત્રસેનાનીનો દીકરો થઈને અંગ્રેજોનાં ઘોડાની લાદ ઊઠાવે છે!તું ભારત પાછો આવી જા.’હું તેમને કેવીરીતે સમજાવું ?કે હું વિશ્વનાં નંબર વન થનાર ઘોડાનાં ટ્રેઈનર પાસે ઘોડાની અને ઘોડાની રેસ અંગે જાણકારી લઈ ,ઘોડાનો ખરો જાણકાર ,ટ્રેઈનર બનવાની ટ્રેનીંગ લઈ રહ્યો છું. તેમજ તેમને હું કેવીરીતે સમજાવું ?કે ઘોડો મારો પહેલો પ્રેમ છે,ઘોડો મારી જિંદગી છે,ઘોડો મારા જીવવાનું બળ છે,આનંદ છે, મારું સર્વસ્વ છે. અને જેના માટે પ્રેમ હોય તેના માટે તમે શું ન કરો? ભાઈ સિવાય મારા મિત્રો અને બીજા કુંટુંબીઓ કે સગાસંબંધીઓને હું અમેરિકામાં શું કરું છું તેની કંઈજ ખબર નહતી.

દુનિયા,દુનિયાનાં સ્વાર્થી સંબંધો ,જીવન અને તેની સચ્ચાઈ જાણવા માટે પોતાની જાત સાથે જીવવા અને જાણવા માટે ,તેમજ માણસ કરતાં પ્રાણી કેટલું વફાદાર અને પ્રેમાળ હોય છે તે સત્યને જાણવાનો ,મારો આ સમય હતો. કદાચ અમેરિકામાં એટલે જ લોકો કૂતરાએા,બિલાડીઓ,ઘોડાઓ જેવાં પ્રાણીને પોતાની સાથે રાખી પોતાનાં બાળક જેટલો જ પ્રેમ કરે છે.ભારતમાં રહી ,ભાઈએ પોતાના બાળકોને જ પૂરતું ખાવાનું ન આપી શકતા,કેટલાંય ગરીબોને જોયાં હોય એટલે તે ,કે કોઈ ભારતીયને આ પશુપ્રેમ સમજાતાં વાર જ લાગે.મારાં રોગની ચરમસીમાનાં બે વર્ષમાં હું રિબાતો,કણસતો કેટલાય દિવસ પથારીમાં મારી જાત સાથે ઈશ્વર સાથે,ભગવાન ને ફરિયાદ કરતો કે ,’હે ભગવાન ! મારા આ દુ:ખનાં સમયે તે મારી મા અને દાદીને મારી પાસે ન રાખી ?ભરી દુનિયામાં મને સાવ એકલો કરી નાંખ્યો.’

એકલો અજ્ઞાતવાસમાં જીવી હું ઘણો મજબૂત થઈ ગયો હતો.કદાચ હું ભાગીને,ભાઈને પણ ક્હ્યાં વગર અમેરિકા આવી ગયો,એટલે જ પૈસા વગર સારવાર કરાવી ,મોતનાં મોંમાંથી પાછો આવ્યો.જ્યારથી રેસકોર્સ પર આવી ગયો ત્યારથી મારી બધીજ ટ્રીટમેન્ટ,દવાઓ,વિટામિન્સ,પ્રોટીન પાવડરનો ખર્ચ રેસકોર્સ ઈન્શ્યોરન્સ જ ઊઠાવતું. ભારત જઈને ,એ જ પાછી,પૈસાની,નોકરીની,ભેજવાળા હવામાનમાં મારી બગડતી તબિયતની ચિંતા -આ બધીવાત હું ભાઈને કેવીરીતે સમજાવું? અને મને ઘોડા સાથે રહી મળતાં અનોખા આનંદ અને ઘોડા અંગેની જાણકારી પણ ખરી જ.હા,હવે મને રેસકોર્સમાં રહીને છ થી સાત વર્ષ થઈ ગયાં હતાં એટલે ભાઈ મને મળ્યા વગર અધીરાં થઈ ગયાં હતાં.

ભાઈ,મને મળવા અને હું ઘોડાનાં તબેલામાં શું કરું છું ,તે જાણવા લોસએંજલસ આવ્યા ત્યારે Buttenbauch ભાઈને સેવન સ્ટાર ક્લબમાં ડીનર પર લઈ ગયા. તેમની સાથે વાતચીત કરી એટલે ભાઈ ,આટલાં ભણેલા ,ગણેલા સોફેસ્ટીકેટેડ માણસને મળીને, હું તેમની સાથે કામ કરું છું ,તે જોઈ ,જાણી ,તેમનાં ભ્રામક ખ્યાલોમાંથી બહાર આવી ,ખૂબ ખુશ થઈ ગયા.
હવે હું કામ તો Buttenbauch સાથે કરવા લાગ્યો. પણ હું હવે વેટર્નર જોડે ઘોડાના ડોક્ટર સાથે કામ શીખતો હતો એટલે મને શીખવા બહુ મળે પણ પગાર ન મળે. એટલે મેં સાંજની બીજી નોકરી શોધવા માંડી. નવા તબેલામાં કામ કરતાં મારી ઓળખાણ ટોનીની સાથે થઈ.ટોનીની મા પંજાબી અને પિતા અમેરિકન હતાં. તેનું ઓરીજીનલ નામ Benedict Malhotra હતું.તે અકબર હોટલમાં વેઈટરનું કામ કરતો. મેં તેને એકદિવસ જોડે ઊભા હતાં ત્યારે પૂછ્યું ,”તું ક્યાં કામ કરે છે ?” મને તેણે કહ્યું” અકબર રેસ્ટોરન્ટમાં ” મેં તેને કેટલાં પૈસા મળે તે પૂછતાં ,તે કહે ,’ ૧૫૦ થી ૨૦૦ ડોલર’ મેં પૂછ્યું” અઠવાડિયાનાં? “ તે કહે આ બહુ મોંઘી રેસ્ટોરન્ટ છે તેમાં બધાં elite લોકો આવે અને બીલ મોટાં હોય ,ટીપ વધુ આપે એટલે રોજનાં ૧૫૦ થી ૨૦૦ $ મળે,પગાર જુદો,સરસ જમવાનું અને ડ્રીન્ક એક બે ફ્રી. મને મારો ખર્ચ કાઢવા આ જોબ કરવાનું ગમ્યું.મેં ટોનીને ,અકબર આર્કેડિયા રેસ્ટોરન્ટમાં જોબ અપાવવાનું કહ્યું.

તે મને લઈ ગયો.અકબરનો મેનેજર એક લુચ્ચો પારસી બાવો kushroo bhada હતો.મને તેણે એક હાથમાં ટ્રેમાં વ્હીસ્કીની બોટલ,બાઈટીંગ્સ,ચટણી,પાપડ,અથાણું ભરેલ ટ્રે પકડવાનું કહ્યું. મારી ટ્રે તો મહેમુદનાં પીક્ચરમાં હોય તેમ ટરટરરર થથરવાં માંડી. મને મેનેજરે નોકરી માટે નાપાસ કરી દીધો. કે તને કશું આવડતું નથી અમારા મોટા ગ્રાહકો સાથે તું ન ચાલે. ટોની કહે તું ગભરાઈશ નહીં. આ ચેઈન ઓફ રેસ્ટોરન્ટનો માલિક અરવિંદ પટેલ છે ,તે અકબરની બીજી બ્રાંન્ચ Akbar Encino પર બેસે છે. હું તેમને મળવા Encino ગયો.ત્યાંનાં મેનેજર ઉમેશ પટેલે પણ પારસી બાવા મેનેજર જેવું જ નાટક કરાવી મને ના પાડી દીધી. ત્યાંતો ખૂણામાં બેઠેલ અરવિંદ પટેલે મારું નામ ‘નકુલ પટેલ ‘સાંભળતાં જ બૂમ મારી તેમની પાસે બોલાવ્યો. મને પૂછપરછ કરતાં મારા વિશે જાણ્યું ,પછી મારા પિતાની જેમ ઘાંટો પાડી બોલ્યા,” પટેલ છે,દસ વર્ષથી અમેરિકામાં રહે છે. મુંબઈનો અંગ્રેજી જાણતો અને બોલતો છોકરો છે અને દસ વર્ષ પછી વેઈટરની નોકરી કરવા આવ્યો છે??? શું તું ગધેડો છે ??? હું શું કામ અત્યારે કરું છું તે પૂછતાં ,મેં રેસકોર્સની ટ્રેનીંગ Godsen અને Buttenbauch પાસે લીધી છે અને લઈ રહ્યો છું ,કહ્યું તો આ લોકોનું નામ સાંભળતાં એ મોટા રેસકોર્સના પટેલ જુગારીએ,મને મોંઘામાનું ડ્રીંક પીવા તેમની સાથે બેસાડી દીધો.

વેઈટર નહીં પણ રેસ્ટોરન્ટમાં આવતાં ગ્રાહકોનો ઓર્ડર લેવાનું અને રેસ્ટોરન્ટની મોંઘી ૫૦ ડોલરની વાનગીઓ ગ્રાહકને સમજાવી પીરસવાનું કામ પણ આપી દીધું. ત્યાં મારી ખાસ દોસ્તી બીજી એક gorgeous beautiful પર્શિયન વેઈટ્રેસ Sephidehe sheikhavandi થઈ . તે રોમેન્ટીક સફરની તો હું શું વાત કરું?

જિગીષા દિલીપ