કબીરા – ઓળખ

મારા મિત્રો ,હવે હું તમને લઈ જવાની છું એક એવી આધ્યાત્મિક સફરે ……અનહદને પેલે પાર….
અંતરની અનુભૂતિને જેણે સ્વાનુભૂતિથી વાચા આપી એવા રહસ્યવાદી ,સહજ ,સરળ,અનઉપમેય,અવિસ્મરણીય મારા કબીરા પાસે.હા,મને કબીરનું વળગણ લાગી ગયું છે કારણકે તે શબ્દનો નહી અર્થનો કવિ છે. તેની કવિતા ….કવિતાથી આગળ તે વાસ્તવવાદી છે.તેની પાસે ભણતરનું નહી પોતાના અનુભવથી ઊપજેલ સહજ જ્ઞાન છે.

તેના જન્મ અને મરણ રહસ્યમય હતા.એક હિન્દુ વિધવાની કૂખે જન્મ લીધો.લોકલાજથી બચવા માતાએ ત્યજી દીધો.નીરુ અને નીમા નામના મુસ્લિમ વણકર દંપતીએ તેને ઉછેર્યો.આમ જાણે કુરાન અને પુરાણનો સમન્વય થયો.૧૪મી સદીના અંતકાળથી ૧૬મી સદીના પ્રારંભ સુધી તેમની જીવનલીલા વિસ્તરેલી છે.તેમનાં જન્મ જેટલું જ તેમનું મૃત્યુ પણ રહસ્યમય હતું.તેમના મોત પછી મુસ્લિમો કહે કબીરશાહ ને દફનાવીએ અને હિન્દુઓ કહે અમારા કબીરદાસનેા અગ્નિસંસ્કાર કરીએ. તેમના અંતિમ સંસ્કાર માટે તેમના દેહ પરથી ચાદર હટાવી તો દેહના બદલે ફૂલોનો ઢગલો હતો જે હિન્દુ -મુસ્લિમોએ અડધો અડધો વહેંચી લઈ પોતપોતાની રીતે અંતિમસંસ્કાર કર્યા.તેઓ સંસારી હતા.તેમની પત્નીનું નામ લોઈ અને પુત્ર નામ કમાલ અને પુત્રીનું નામ કમાલી હતું.

ખરા અર્થમાં તો કબીર આજે પણ જીવે છે,કોઈ સાંપ્રદાયિકતા કે પંથને કારણે નહી પણ તેમની વિચારોની પ્રભાવકતા અને પ્રસ્તુતતાને કારણે.એમની વાણીનો રણકો એવો નિરાળો છે કે તેમની કવિતાના પુષ્પને કાળ પણ કરમાવી શક્યો નહી.કબીર સંગ છતાં નિસંગના કવિ છે.કબીર નિભ્રાંતિના કવિ છે.

જ્યારથી કબીરને જાણવા અને માણવાની કોશિશ કરી ત્યારથી દરેક સ્થિતિમાં કબીર તેમના દોહા ગાતા ગાતા જાણે મારી સમક્ષ ઊભા રહી,મારે ખભે હાથ મૂકી મને જીવન જીવવાનો સાચો માર્ગ દર્શાવે છે.કબીર મારી પાસે મહાન બનીને નહી,મારાં બનીને આપણાં માના એક બનીને આવે છે.

એક વણકર હોવાનો નાતે કબીરે તેમના આધ્યાત્મિક જ્ઞાનને જીવનની દરેક પરિસ્થિતિમાં વણીનેશબ્દોમાં વહેતું કરે છે.કોઈપણ સંજોગોમાં તે આપણને નિરાશ નહી કરે.મન આનંદમાં મત્ત હોય તો કબીરને મળો.ઉદાસીનાં વાદળ છવાઈ ગયાં છે? કબીરનો જીવનદાયી શ્વાસ તેને વિખેરી નાંખશે.વિરક્તભાવમાં ડૂબ્યા છો?કબીર તરતા શીખવશે.માયામાં ઠગાયા છો? જીવનના દુર્ગમ કોઠાને ભેદી કેમ બહાર નીકળવું, તેનો બોધ કબીર કરશે.કવિતાનાં ચરમ શિખર પર અનુભૂતિના પરમ આનંદ સાથે એકાકાર કરી દેશે.કબીર તમે એકલા પડો તો તમારી સાથે વાત પણ કરે છે.

         ૬૦૦ વર્ષ પહેલા જીવેલા કબીર વર્તમાનમાં પણ જીવંત છે આપણી આસપાસ છે કારણ રાજકીય,ધાર્મિક,સામાજિક ડામાડોળ સ્થિતિમાં કર્મકાંડીઓ,તાંત્રિકો,કાજીઓ,મુલ્લાઓ સમાજને તેની ઈચ્છા પ્રમાણે નચાવે છે ત્યારે માનવ સમાજના ઉદ્ધાર માટે કબીર સમાજને શબ્દબાણથી વીંધે છે.અજ્ઞાની સમાજને જગાડે છે અને નવચેતનાની હવા ફેલાવે છે.ધર્મ અને જ્ઞાતિ જાતિના ભેદભાવ અને સંપ્રદાયની વાડાબંધીથી તે વિરુદ્ધ હતા એટલે તેમણે તેમનો કોઈ સંપ્રદાય સ્થાપ્યો નથી.તેતો કહેતા પરમાત્માને કોઈ પંથ કે સંપ્રદાયથી બાંધી શકાય જ નહી.

         કબીરની વાણીમાં ઉપનિષદના ભણકારા વાગે છે.એમાં ઈશાવાસ્યમ્ ઇદમ્ સર્વમ્ ‘પણ છે. અને”તેન ત્યક્તેન ભૂંજીથા” ની વાત પણ છે. આ ઉપરાંત તેમાં જ્ઞાન,કર્મ,સમાનતા ,અભેદ,નિર્મોહ,સૂફીવાદી,નિમજ્જન એવા કેટલાય તત્ત્વોનો સમન્વય દેખાય છે.                                       

      કબીરવિચારધારાથી પ્રભાવિત કવિવર ટાગોરે તેમના ૧૦૦ દોહાનો અંગ્રેજીમાં અનુવાદ કર્યો છે.તો ગુરુ નાનકે શીખ સંપ્રદાયના તેમના ગુરુ ગ્રંથસાહેબમાં કબીરજીના ૧૦૦ દોહાને સમાવિષ્ટ કર્યા છે.આમ વિશ્વનો સૌથી પહેલો બિનસાંપ્રદાયવાદી ચિંતક કબીરજી છે.

       આઓ નવા વર્ષના નવપ્રભાતે સૌ કબીરમય બની કબીરરસ પીને મારા કબીરાને સાવ નજીકથી જાણી તેના શબદ અને તેના સાહેબની સાહેબીને માણીએ.

જિગીષા પટેલ

સંવેદનાના પડઘાની ભીતરમાં -૩

સંવેદનાના પડઘાની સફર દરમ્યાન અનેક જુદી જુદી સંવેદના આલેખતા નાટકના એક્ટરની જેમ તે સંવેદનાના સાથે હું જીવી રહી હોઉં તેવો અનુભવ રહ્યો.ક્યારેક દુ:ખદ ક્યારેક સુખદ ક્યારેક દેશપ્રેમ તો ક્યારેક નારી સંવેદના તો ક્યારેક યુવાનીના પહેલા પ્રેમની વાત વેલેનટાઈન ડેની સાથોસાથ .ક્યારેક સ્વાનુભવ તો ક્યારેક કાલ્પનિક તો ક્યારેક નજરે જોયેલ અને જાણેલ.

દરેક સંવેદનામાં પહેલા પ્રેમની જે સ્વર્ગાનુભવ સુખદ અનુભૂતિ હોયછે તેવી અવસ્થા જીવનમાં ફરી ક્યારેય આવતી નથી…

જીવનના જુદા જુદા તબક્કે માણસ બીજાને પ્રેમ કરતો હોય છે.નાનો હોય ત્યારે પોતાના માતા-પિતા,
ભાઈ-બહેન,દાદા -દાદી સૌ કુંટુંબીજનોને પ્રેમ કરે.પરણે પછી પણ પોતાની પત્ની ,બાળકો અને માતા-પિતા સૌને પ્રેમ કરે.પરતું યુવાનીના પહેલાં-પ્રેમ સમયે તેના જીવનનું કેન્દ્ર માત્ર તેનો પ્રેમી જ હોય .જન્મદાતા માતા-પિતા ,ભાઈ-બહેન અને મિત્રો કોઈ પ્રેમીથી વધીને ન હોય.તેના પ્રેમ માટે તે સર્વસ્વ લૂંટાવી દેવા તૈયાર હોય.સમય જતા સમજાય કે તે તે ઉંમરે થતા આંતરિકસ્ત્રાવનું પરિણામ પણ હોય.

પરંતુ જેણે પ્રેમલગ્ન પણ કર્યા હોય તેના લગ્ન પછીના વાસ્તવિક જીવનમાં પણ તે ૧૮ વર્ષની પ્રેમાવસ્થાના ઉન્માદનો અનુભવ નથી હોતો.અને હા નિષ્ફળ પ્રેમીઓનાં વાસ્તવિક જીવનસાથી પ્રેમી કરતા દરેક રીતે ઉત્તમ હોય તો પણ ,પેલી પ્રથમપ્રેમની જે ધરતી પર સ્વર્ગ મળી ગયાની અંતરને આંદોલિત કરી દેતી ઝંકૃતિનાે અહેસાસ શબ્દોથી વર્ણવી ન જ શકાય.

સંવેદનાના પડઘામાં આ પહેલાપ્રેમના અહેસાસને રજૂ કરતી સુંદર વાર્તા “કુછ પાકર ખોના હૈ”લખાઈ.દરેકે દરેક મિત્રોએ પોતાની કોમેન્ટ દ્વારા જુદીજુદી વાત કહી પોતાના વિચારો રજૂ કર્યા. થોડી વિચારોમાં વિવિધતા એટલેકે વાદ-વિવાદ અને ચર્ચાઓ થઈ પણ ખૂબ સારું થયું .મને પણ સમજાયું કે કેટલા બધા મિત્રો મારી વાર્તા ધ્યાનથી વાંચે છે અને તેની પર વિચારી પોતાના અભિપ્રાય પણ આપે છે.ખાલી ઉપરછલ્લું વાંચી સારું લગાડવા લાઈક કરી આગળ નથી વધી જતા.

આ સુંદર વાર્તા લખી મને લાગે છે બધાએ તેમના પહેલા-પ્રેમના અહેસાસને ફરી અંતરનાં એકાંતમાં મનભરી વાગોળ્યો.દરેકે એ અહેસાસ તો કર્યો હોય પણ બધાં તેનો સ્વીકાર કરવા જેટલા ખુલ્લા હ્રદયના પણ કયાં હોય છે ખરુંને?

આવી જ વિખૂટા પડેલા પ્રેમીઓની વાર્તા “ચોર નાસી ગયો” માં થઈ.સમાજમાં જ્ઞાતિ અને ધર્મના વાડામાં માનતા લોકોને લીધે કેટલાય પ્રેમીઓના દિલ તૂટ્યાં છે તે સમાજદર્શન કરાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો.

પરંતુ સૌથી વધુ મઝા તો “ઓ સાથી રે”વાર્તામાં આવી.જ્યારે આસપાસનાં નજીકના મિત્રદંપતીઓની લાક્ષણીકતાની હળવી રમૂજ સાથે તેમના જ નામ સાથે કરી.એકલા પડી ગયેલા જીવનસાથી વગરનાં મિત્રોની નરવી વાસ્તવિકતાની રજુઆત પણ હળવાશથી કરી.બધાંને મઝા પડી ગઈ……
અને
કલ્પનાબેનની કોમેન્ટમાં વાર્તાને અનુરૂપ કાવ્યએ વાર્તાને ચાર ચાંદ લગાવી દીધા.

વાહ વાહ જીગીષાબેન,શું તમારું નિરીક્ષણ છે?
આમાં…તમે ક્યાં છો?..just joking ! તમારી વાર્તામાં વિવિધતા ચોક્કસ હોય છે જ.મજા આવી.દંપતિની કહેવાતી ‘તેરી મેરી જીંદગી’ જયારે ‘ટેઢી મેઢી જિંદગી’ બની જાય છે ત્યારે લગોલગ રહેવા જોઈએ તેવા સંબંધો અલગ થઇ જાય છે! તમારા લેખને અનુરૂપ મનુભાઈ ત્રિવેદી ”ગાફિલ”નુ કાવ્ય જે મારું પ્રિય છે તે મારા મિત્રો સાથે share કરવા માંગું છું.

જુદી જિંદગી છે મિજાજે – મિજાજે;
જુદી બંદગી છે નમાજે – નમાજે.
છે એક જ સમંદર, થયું એટલે શું ?
જુદા છે મુસાફર જહાજે – જહાજે.
ભલે હોય એક જ એ અંતરથી વહેતા,
છે સૂરો જુદેરા રિયાજે – રિયાજે.
જુદા અર્થ છે શબ્દના બોલવા પર,
છે શબ્દોય જુદા અવાજે – અવાજે.
જીવન જેમ જુદાં છે કાયામાં જુદી,
છે મૃત્યુય જુદાં જનાજે – જનાજે.
હઠી જાય ઘૂંઘટ, ઢળી જાય ઘૂંઘટ,
જુદી પ્રીત જાગે મલાજે – મલાજે.
તમે કેમ ‘ગાફિલ’ હજીયે છો ગાફિલ ?
જુઓ, બદલે દુનિયા તકાજે – તકાજે.

ગીતાબેને ખુશ થઈ લખ્યું

“અરે વાહ રે ભૈ !! આ લેખિકા મને બહુ ગમી ! બધી બેનપણીઓનેય વાર્તાના પાત્ર બનાવી દીધાં! સરસ મેસેજ છે ! Good job Jigishaben!

તો વળી દાવડાસાહેબે લખ્યું

“જીવતાં પાત્રોની પોલ ઉઘાડી પાડી દીધી !!! (મજાક કરૂં છું)”

તો મનસુખભાઈ ગાંધીએ કીધું

“ખરી વાત છે જિગીષાબેન। દરેક ની જિંદગી અલગ હોય છે અને જે મળ્યું તેમાંથી રસ મેળવવાનો છે. ક્યારેક કોઈની જિંદગી બહાર થી સરસ દેખાય પણ ખરેખર તેની જિંદગી માં શું વીતી રહ્યું હોય તે આપણને બહાર થી ન દેખાય। માટે કોઈની વાત વિચારીને દુઃખી થવાની બદલે આપણી પોતાની સફર સુખમય કરવાની ને મજા કરવાની”

Sent from my iPad

સંવેદનાના પડઘાની ભીતરમાં -૨

અંગત સગાને ત્યાંથી લગ્નમાં દીકરીને વળાવીને ઘેર પાછા ફરતાં ,દીકરીને વળાવતા તેના માતા-પિતા અને ભાઈબહેનને રડતાં જોઈ મારું યુવાન હ્રદય વલોવાઈ ગયું.મેં મારા પિતાને પૂછ્યું”કેમ છોકરીને પોતાનું ઘર છોડીને છોકરાને ઘેર જવાનું? છોકરો લગ્ન કરીને છોકરીના ત્યાં ન આવી શકે?”

બાળપણથી આજ સુધી આવા અનેક રીતરિવાજો,અંધશ્રદ્ધા અને ધાર્મિક માન્યતાઓ જોઈ મારા મનમાં અનેક વિચારોનો વંટોળ વાતો.માંગી શકાય એવા લોકો પાસે તાર્કિક જવાબો માંગતી અને દલીલો કરતી.આવીજ મનમાં ઉદ્દભવેલ સંવેદનાને તમારી સમક્ષ રજૂ કરવાનો મોકો મળ્યો “સંવેદનાના પડઘા “ કોલમ દ્વારા.

સામાજિક સંસ્થા જેવા પરિવારમાં ઉછેર,સંયુક્ત રુઢીચુસ્ત પરિવારમાં લગ્ન અને પચ્ચીસ વર્ષની બુટિકની સફરે જીવનમાં અનેક લોકો સાથે મળવાનો સંજોગ આપ્યો.મારાં હ્રદયમાં ઘૂંટાતી વેદના લોકોના મનમાં ઘર કરી ગયેલ ખોટી માનસિકતા જોઈને અસહ્ય બની જતી.

લગભગ દરેક બાળકી કે યુવતી નજીકના કુટુંબીજન કે કૌટુંબિક મિત્ર કે સગા દ્વારા ભોગવેલી શરીરના અંગત હિસ્સા સાથે થયેલ છેડછાડ કે બળાત્કારની વાત પોતાની અંદર જ છુપાવીને રાખે છે.પોતે અંદરને અંદર જ ગભરાઈને એકલી જ રડીને ચુંમાઈને રહે છે.દરેક યુવતીએ દરેક સ્ત્રીએ ખાલી થવાની જરુર છે. ભારેલો અગ્નિ તમારા હ્રદયને ધુમાડાથી ભરી કાળુંમેશ કરી દેશે. અને આ લાગણીઓને બધા બહાર કાઢી શકે માટે સર્જાઈ વાર્તા “મને પણ” .કોઈએ કીધું “ભાઈ હું તો આવું ન લખી શકું” પણ કોઈએ તો પહેલ કરવી પડે ને? કોઈ લખતા પહેલા પોતાની ઈમેજનો વિચાર કરે. પણ કોઈ પણ જાતની ક્રાંતિની કોઈકે તો પહેલ કરવી પડેને?મીઠું -મીઠું ,ગળ્યું તો સૌ પીરસે ,નગ્ન સત્યની વાત, સમાજની આંખો ખોલવા કોઈકે તો કરવી પડેને?આ વાર્તા વાંચીને કોઈ બાળકી કે યુવતી પોતાની અંગત વીતીની વાત માતા-પિતાને કરશે તો મારી વાતનો સાચો પડઘો પડ્યાનો આનંદ થશે.

દુનિયા અને વિજ્ઞાન કૂદકે અને ભૂસકે આગળ વધી રહ્યું છે ત્યારે પણ સ્ત્રીઓના માસિક પીરિયડ અંગેની આપણા દેશના લોકોના મગજમાં ઘર કરી ગયેલ ખોટી માન્યતા કે પિરીયડ ચાલતો હોય ત્યારે સ્ત્રી મંદિરમાં ન જઈ શકે.”માનસિકતા બદલાઈ નથી” વાર્તા દ્વારા મેં ખૂબ ભણી ગણીને અમેરિકાઆવ્યા પણ પિરીયડમાં સેવાના રુમમાં દીવો કરવા ન જવાય તે માનસિકતા બદલાઈ નથી તે સમજાવવા પ્રયત્ન કર્યો. માસિક એ ધર્મ નથી એક શારિરીક પ્રકિયા છે તે સમજાવવા પ્રયત્ન કર્યો.

સ્ત્રીનું શોષણ સમાજમાં અનેક રીતે થાય છે.તેના ગમા અણગમાનો પતિએ પણ સ્વીકાર કરવો જોઈએ.સ્ત્રીના જીવનમાં તેના પતિ સિવાય તેના બાળકો,માતા-પિતા અને ભાઈ-બહેન પણ તેના હ્રદયનેા એક ભાગ હોય છે. ખૂબ સંવેદનશીલ હ્રદય ધરાવતી સ્ત્રીને અંગત લોકોના જીવનની મુશ્કેલીઓ પણ અસર કરતી હોય છે. અને ત્યારે તેનું મગજ કોઈ બીજી જગ્યાએ રોકાએલ હોય છે .ત્યારે તે સંભોગ માટે તૈયાર નથી હોતી. પતિની માંગણી મોટાભાગની સ્ત્રીઓ ઠુકરાવી શકતી નથી.આવા સમયે પત્નીની અનિચ્છાએ કરેલ સંભોગ પણ પતિએ પત્ની પર કરેલો બળાત્કાર જ છે.આ બળાત્કારનો શિકાર તો ઘણી સ્ત્રીઓ થતી હોય છે. પરંતુ આપણા પુરુષપ્રધાન દેશમાં આ અંગે બોલવાની સ્ત્રીઓની હિંમત ઓછી હોય છે.અને આ વિચારની રજૂઆત માટે “પ્રેમની પરિભાષા શું?” ની વાત લખાઈ.

આવા અનેક વિષયો  જેનાથી લોકો પીડાઈ તો રહ્યા છે પણ બધા સહેમીને સહન કરેછે.તેની સાચી સમજ અને તે ની સામે અવાજ ઉઠાવવાની જરુર પણ છે જ.મેં  મારી અંદર આ અંગે સળગી રહેલ સંવેદનોને વાર્તા દ્વારા વાચા આપી છે.

હું માત્ર નારીશક્તિ જિંદાબાદનાં જ નારા ગાવામાં માનતી નથી અને એટલે જ તેની રજૂઆત માટે યુવતીઓએ પણ પોતાના શરીરની મર્યાદા સમજી તે પ્રમાણે વર્તન કરવું જોઈએ.ખોટી હિંમત કરી દીકરીઓએ અડધી રાત્રે એકલા ન ફરવું જોઈએ.આ વાત સમજાવવા એક સત્યઘટના પર આધારિત વાર્તા “સ્ત્રી ની શારીરિક મર્યાદા” લખાઈ.

આમ વર્ષોથી મનમાં ઘરબાઈ રહેલી વાતો “સંવેદનાના પડઘા”દ્વારા લોકો સુધી પહોંચાડવાનો એક નમ્ર પ્રયાસ કર્યો જે મારા વાચકોએ ખૂબ સરસ રીતે વધાવ્યો.

જિગીષા પટેલ

Sent from my iPad

સંવેદનાના પડઘાની ભીતરમાં

સંવેદનાના પડઘાની ભીતરમાં – ૧

સંવેદનાના પડઘા કોલમ લખવાની વાત પ્રજ્ઞાબેને મને કરી અને કીધું “ તારે એકાવન અઠવાડિયા દર બુધવારે વાર્તા સ્વરુપે તારી સંવેદના રજૂ કરવાની” પહેલાં તો હું વિચારમાં પડી કે પ૧ વાર્તા હું લખી શકીશ? પણ મારી અંદર ડોકિયું કર્યું તો સંવેદનાનો સાગર હિલોળા લેતો હતો.પ૧ અઠવાડિયા પૂરાં થયા પણ હજુ બીજા ૫૧ અઠવાડિયા લખી શંકુ તેમ મને લાગે છે..જ્યારે પહેલી વાર્તા લખવાની શરુ કરી ત્યારે જ મારા જનસેવક પિતાના નિસ્વાર્થ સેવાનાં અનેક કાર્યો મારી નજર સમક્ષ આવી ગયાં.કોઈપણ અપેક્ષા વગર સમાજ માટે,દેશ માટે કામ કરવું તે તેમની દૈનિક પ્રવૃત્તિનો જ હિસ્સો હતો.

મેં પહેલી વાર્તા “વસમા વળામણા “ લખી.જેમાં મોરબીનાં મચ્છુ ડેમ તૂટવાથી થયેલ હોનારતમાં પપ્પાએ હજારોની સંખ્યામાં મડદા બાળવાનું કામ કર્યું હતું. તેની વાત તેમની પાસેથી સાંભળેલ અને અમે મોરબી ગયા ત્યારે નજરે જોયેલ તે હોનારતનો તાદ્રશ્ય ચિતાર આપવાનો પ્રયત્ન હતો.સંવેદનાના પડઘા-૧ વાંચીને જ જયશ્રીબેન મર્ચન્ટ ની ખૂબ સુંદર કોમેન્ટ વાંચી કે “તારી સંવેદના સભર સત્યઘટના પર આધારિત વાર્તા વાંચી મારી આંખો ભીંજાઈ ગઈ.તારા શબ્દોએ મારા હ્રદયને રડાવી દીધું.તારા પિતાને સલામ.”

આવા સાક્ષર વ્યક્તિની કોમેન્ટથી હું ખૂબ ખુશ થઈ ગઈ.પછી તો દાવડાસાહેબે “માનવતાની મિસાલ”
ને નામે તે જ વાર્તાને દાવડાનાં આંગણામાં મૂકી,તે વાર્તા રાષ્ટ્રદર્પણ છાપામાં પણ આવી.મારા ‘બેઠક’ના ગુરુઓ અને સાથીઓએ મને તેમની કોમેન્ટોથી વધાવી.આનાથી મારો લખવાનો ઉત્સાહ વધ્યો.મેં ત્યારબાદ તેમની જિંદગીના જુદા જુદા સેવાના કાર્યો જેવા કે અમે રક્ષાબંધનમાં જેલના કેદીઓને રાખડી બાંધવા જતા ત્યારે પપ્પા અમને તેવા બહેનને મળાવતાં કે જેના પતિનું ખૂન થયું હોય અને પોતાના પતિના ખૂનીને તે રાખડી બાંધવાના હોય.તે જેલમાં જોયેલ ગામડાની ભાષા બોલતા બહેનની ભાષાની લઢણને અને તેની દિલેરીથી દુશ્મનને માફ કરી દેવાની ભાવનાને રજૂ કરવાનો પ્રયત્ન મારી વાર્તા “જ્યોત સે જ્યોત જલાતે ચલો” માં કર્યો છે.મારા પિતાની જીવન કિતાબને પાછી વળી વાંચવા પ્રયત્ન કરું છું તો આવા અનેક પ્રસંગો આંખ સામે આવી જાય છે.

એક શિયાળાની કડકડતી ઠંડીની રાત હતી.રાતનાં લગભગ બે વાગ્યા હશે.હું ત્યારે કોલેજમાં ભણતી હતી.
અમારો બંગલો રોડ ઉપરનાે અને રાત્રે લકઝરી બસને અમારા બંગલાની બહાર જ પંચર પડ્યું.ગરબાનો શો કરીને બરોડાથી ગ્રુપ પાછું આવ્યું હતું.બસમાં એકલી પંદર -સોળ છોકરીઓજ હતી.ડ્રાઈવર ઓર્ગેનાઈઝર બહેનને રાત્રે પંચર થાય નહીં કહી બસમાંથી છોકરીઓને ઉતારી ચાલ્યો ગયો. બધી છોકરીઓ પોતાના માતા-પિતા તેમની રાહ જોશે તેની ચિંતામાં જોર જોરથી બૂમાબૂમ કરી રડવા લાગી .તે સમયે મોબાઈલ હતા નહી.શિયાળાની કડકડતી ઠંડી રાતમાં આટલો કોલાહલ સાંભળી પપ્પા બહાર આવ્યા.છોકરીઓનું ગભરામણ અને રડવાનું કારણ પૂછ્યું.બધી છોકરીઓને ઘરમાં લાવી પાણી આપી શાંત રાખી.પોતાની ગાડી બહાર કાઢી બે ફેરામાં બધી છોકરીઓને તેમનાં ઘેર પહોંચાડી.આજુબાજુનાં બધાં બંગલાવાળા બહાર આવીને તમાશો જોતા હતાં જ્યારે મારા પિતા બીજાની દીકરીઓને પોતાની સમજી અડધી રાત્રે તેમના ઘેર પહોંચાડતા હતા.રસ્તામાં છોકરીઓને મૂકવા જતા ખબર પડી કે ગુંજન ગરબા ગ્રુપ ચલાવતા પ્રતિક્ષા ઝવેરી તો અમદાવાદના મેયર નરોત્તમ ઝવેરીના પુત્રવધુ હતા.બીજે દિવસે પપ્પાને નવાજવા મેયરનો ફોન આવ્યો પણ પપ્પાને તો માન,પદ,પ્રતિષ્ઠાની જરુર જ નહતી.મારા પિતાને તો કોઈ અજાણી દીકરીમાં પોતાની દીકરી જોવાનો જ આનંદ હતો.હું મારી અનેક સંવેદના જુદી જુદી રીતે દર્શાવી શકી છું કારણકે હું લોકકલ્યાણ માટે પોતાની જાત ઘસી નાંખનાર માતા-પિતાને ત્યાં હું ઉછરી છું.તેમના અમદાવાદમાં હુલ્લડ વખતનાં પ્રસંગો પણ મેં આલેખ્યા છે.આમ મારી સંવેદનાની ભીતર જાણે એક આખું વિશ્વ છુપાએલું છે.

બીજી એક વાર્તા “અગલે જનમ મોહે બિટીયા ન કીજો” વાંચીને ગીતાબેને જે કોમેન્ટ લખી તેનાથી મને લાગ્યું કે મારા વાચક તેમની જાતને વાર્તાના પાત્ર સાથે લાગણીથી જોડી દે છે.જે મારા લેખનનું એક સબળપાસુ હતું અને ગીતાબેન જે મારા માટે એકદમ અજાણ્યા હતા તેમણે બેઠકમાં આવીને પૂછ્યું કે આ વાર્તા લખનાર બેનને મારે મળવું છે અને આમ મારા સંવેદનાના પડઘા થકી મને એક સરસ મિત્ર મળી.તેમજ અમેરિકાના જુદા જુદા શહેરના અનેક વાચકો સુધી મારી વાત હું પહોંચાડી શકી.તરુલત્તાબેને પણ હમેશાં મને તેમની કોમેન્ટ થકી વધુ સારું લખવા પ્રેરી છે.મારા દેશના લોકો જે અંધશ્રદ્ધા અને ખોટી ઘર કરી ગયેલ વજૂદ વગરની માન્યતાઓમાં માને છે તે અંગેની મારી ભીતર સળગી રહેલી સંવેદના અંગે વાત હવે પછી………

જીગીષા પટેલ 

સંવેદનાના પડઘા -મારી સંવેદના વહેતી જ રહેશે

માણસની સંવેદનાનું વહેવાનું ક્યારેય સમાપન હોઈ શકે? ન હોઈ શકે ને? એક દીકરી લગ્ન કરીને સાસરે જાય ત્યારે તેની સખી તેની અણવર બનીને દીકરીને વળાવે ત્યારે તેની સાથે જાય.સખીને તેના નવા કુંટુંબીજનો સાથે કંકુ પગલા પડાવી પ્રવેશ કરાવી,કથરોટમાં કંકુવાળા પાણીમાં પૈસા રમતી કર્યા પછી પોતાના ઘેર પાછી ફરે.

મારા નવા બેઠક કુંટુંબમાં રાજુ મારી અણવર બનીને આવી.મને બેઠકના મારા પરિવાર સાથે પ્રવેશ કરાવી મને પ્રજ્ઞાબેન,કલ્પનાબેન,સપનાબેન, ગીતાબેન,દર્શનાબેન,જયવંતીબેન,વસુબેન,જ્યોત્સ્નાબેન જેવા અનેક કુંટુંબીજનો સાથે ઓળખ કરાવતી ગઈ. પણ હા,  મારી અંદર ઘૂઘવતી સંવેદનાના સાગરનો અવાજ પ્રજ્ઞાબેન સાંભળી ગયા. મહિને એકાદ વાર્તા હોય તો સમજ્યા પણ દર બુધવારે એક એવી એકાવન જુદી જુદી લાગણીઓ વહેવડાવતી વાર્તા લખવાનું બળ તો પ્રજ્ઞાબેનના મારા પરના અતૂટ વિશ્વાસ વગર શક્ય ન બન્યું હોત…..મારી કલમને વહેતી કરાવવા બદલ હું હંમેશ તેમની ઋણી રહીશ.

મારી લખવાની શરુઆતમાં જ દાવડાસાહેબે પણ મારી વાર્તાઓ અને મારી ઓળખાણ તેમના બ્લોગ પર મૂકી . શબ્દોના સર્જન પર પણ હંમેશ તેમણે પ્રોત્સાહન આપતી કોમેન્ટ મૂકી છે ,તો તરુલત્તાબહેન અને જયશ્રીબેને પણ હમેશાં મને લખવા માટે પ્રોત્સાહન આપી લોકોને ગમે તેવું રસાળ શૈલીમાં કેવી રીતે લખાય તેના સૂચનો આપી નવા રસ્તા ચીંધ્યા છે.વડીલ સુરેશભાઈ જાનીએ પણ તેમના સંચાલિત બ્લોગ ઈવિધ્યાલય પર”હોબી” વિભાગમાં મને બાળકો માટે લખવા નિમંત્રી.આમ વડીલોની પ્રેરણા અને મારા વાચકોના પ્રેમને લઈને મારી કલમ હવે અવિરત ચાલતી રહેશે.

સંવેદનાના પડઘામાં દરેક વાર્તામાં મેં મારી નજરે જોયેલા સમાજનું આબેહૂબ વર્ણન કર્યું છે.લોકોની નહીં બદલાયેલ માનસિકતા તો અંધશ્રદ્ધાથી ખદબદતી ભારતના લોકોની રુઢીચુસ્ત માન્યતા પર વાત કરી.

માત્ર નારીશક્તિની ઉજાગરતા જ નહી પણ સ્ત્રીનાં શરીરની મર્યાદાને સમજાવવાની પણ કોશિશ કરી.સાસુ-વહુનાં નાજુક સંબંધો તો યુવાનીનાં રોમાન્સ ભર્યા પ્રેમની વાતો પણ કરી. દેશપ્રેમ,મોદીપ્રેમ તો
ક્યારેક પતિપત્ની સંબંધો અને સેક્સ જેવા બોલ્ડ વિષયને અને “મને પણ” જેવી વાર્તામાં યુવતીઓની સતામણીના નાજુક વિષયને રુપાળા શબ્દોમાં ગૂંથીને મૂકવા પ્રયત્ન કર્યો.”ઓ સાથી રે….”માં મારી અને મારા મિત્રોના દિલની વાતો હસતા અને હસાવતાં કરી તો ક્યારેક “લલી ના લાડુ “ માં પરદેશમાં વસતા પટેલોની ધંધાકીય સૂઝબૂઝને હસાવતાં હસાવતાં ચુરમાના લાડુ ખવડાવી કરી.આપણે જોયેલ ગઈકાલના ભારત અને અમેરિકાની આજ ની વાત પણ કરી..

આ વાર્તાઓ થકી મારી અંદર ચાલી રહેલ સંવેદનાના ઝંઝાવાતને તમારા સુધી પહોંચાડી તમારા મન હ્રદય સુધી હું પહોંચી શકી હોય તેવો અનુભવ તમારી કોમેન્ટ દ્વારા કર્યો.કયારેક કોઈની આંખ ભીની થઈ તો કોઈવાતમાં મેં જાણે દરેક વ્યક્તિએ તે વાર્તા જેવાો જ અનુભવ કર્યો હોય તેવો અહેસાસ પણ તેમની કોમેન્ટ પરથી થયો.આમ સૌને મારી સાથે જોડવાનો આનંદ પણ અનોખો રહ્યો.

આમ જીવનના નવરસનું પાન કરાવતા કરાવતા કોઈકને કોઈક સંદેશ લોકો સુધી પહોંચાડવા પ્રયત્ન કર્યો. મારી સંવેદનાના પડઘાને વાર્તા રુપે મૂકી તમારા હ્રદય સુધી પહોંચવાનો નમ્ર પ્રયાસ કર્યો.

આ વાર્તાઓના મૂળ ક્યાંથી ફૂટ્યા તેની વાત હવે પછી

સંવેદનાના પડઘા-૫૧

દસ વર્ષની જીયા કલાસમાં છેલ્લી પાટલી પર બેસીને માથું નીચું કરીને ડૂસકા ભરી રહી હતી.ક્લાસ ટીચર મિસ મેરીની નજર પડતા જ તે જીયા પાસે જાય છેઅને તેને પૂછે છે ,
“ બેટા કેમ રડે છે?” ટીચરનું તેને આવું પૂછવાની સાથે જ તે જોર જોરથી રડવા લાગે છે.
ત્યારે જીયા કહે છે કે “મારું હોમવર્કનું ફોલ્ડર મમ્મીના ઘેર રહી ગયું છે અને પપ્પા મારું લંચ બેગમાં મૂકવાનું ભૂલી ગયા.લંચબોકસ ઉતાવળમાં રસોડામાં જ રહી ગયું.અને ફરીથી ડૂસકે ચડે છે….
જીત અને યાસ્મીનની પરાણે મીઠી લાગે તેવી દીકરી એટલે જીયા.જીત અને યાસ્મીને પોતાની પસંદગીથી લગ્ન કર્યા હતા.તેમના લગ્નજીવનનાં બાર વર્ષ ખૂબ સરસ વીત્યા હતા.અને અચાનક કોની નજર લાગી અને તેમનો સંસાર હતો નહતો થઈ ગયો.
યાસ્મીન ઘર છોડીને જઈ રહી હતી ત્યારે જીત તેને ગળગળા અવાજે કાકલૂદી કરી રહ્યો હતો કે,
“મીનુ,તું મને છોડીને ન જા,હું તારા વગર નહીં રહી શકુ.જીયુનો તો વિચાર કર”
પણ યાસ્મીન જીતની એકપણ વાત સાંભળવા તૈયાર ન હતી.જીયા પણ મમ્મીને રડતી જોઈને રડી રહી હતી.તે માને પૂછી રહી હતી કે “મોમ આપણે કયાં જઈએ છી? ડેડીને મૂકીને મારે નથી આવવું” પણ યાસ્મીન કોઈની કોઈ વાત સાંભળવા તૈયાર ન હતી..
પોતાના જે ઘરને તેણે પ્રેમથી સજાવ્યું હતું તેને તે આજે અચાનક પરાયું લાગવા લાગ્યું હતું.તેના ઘરનું નામ પણ તેમણે ‘જીયા’ રાખ્યું હતુ.જીત નો જી અને યાસ્મીનનો યા……
આ ઘરમાં આજે એની છેલ્લી રાત હતી.પાપણનું એક પણ મટકું માર્યા વગર તે બાલ્કનીમાં ઊભી રહી બેકયાર્ડમાં ઉડી રહેલા આગિયાને જોઈ રહી હતી.આ જ આગિયા તેને આ ઘરમાં રહેવા આવી ત્યારે પ્રેમમાં મદહોશ મોસમમાં ધરતી પર ઊતરેલા તારા લાગતાં હતાં જે આજે એને તેની આજબાજુ ઊડતા ગરમ અંગારા જેવા લાગતાં હતા.જ્યારે કોઈ સંબધ તૂટે છે ત્યારે તેના તૂટવાથી માત્ર બે જ વ્યક્તિના દિલ નથી તૂટતા,તેની આજુબાજુના બધા લોકો – તેમના બાળકો,બંને પતિ-પત્નીના માતાપિતા,કુંટુંબીજનો સૌના હ્દયની દિવાલો પણ હચમચી જાય છે.અને કુદરતમાં પણ આપણા મનનું જ પ્રતિબિંબ આપણને દેખાય છે.
યાસ્મીન ઘરમાં આવી ત્યારથી આજ સુધીના તેનાં લગ્નજીવનનાં એક એક દિવસને યાદ કરીને ,તેના આંસુ રોકાવાનું નામ નહોતા લેતા..તેને આ ઘરમાં જીતે ગોદમાં ઉઠાવીને સરપ્રાઈઝ આપી કરાવેલ ગૃહપ્રવેશ,જીયાના જન્મની વાત સાંભળી જીતે તેને જે રીતે પ્રેમમાં નવડાવી હતી……જીતની કંપનીના અવિરત વિકાસમાં તેનો ફાળો ……તેણે કરેલી અનેક ભવ્ય પાર્ટીઓ …… ખૂબ પ્રયત્ન કરવા છતાં તે કશું ભૂલી શકતી નહતી. તે જીતને બેહદ પ્રેમ કરતી હતી અને આજે………..તેની સગી આંખે જોયેલ દ્રશ્ય ,તેની આંખથી ખસવાનું નામ નહોતું લેતું.સવાર પડતાંજ તે ટેકસી કરી હંમેશ માટે ચાલી ગઈ…..
આ પરિસ્થિતિનો સ્વીકાર કરવો સૌથી અધરો જીયા માટે હતો.કાલ સુધી મમ્મી -પપ્પાની વચ્ચે સૂતી જીયા આજે બેઘરમાં વહેંચાઈ ગઈ….અત્યાર સુધી જીત અને રોમાને આડો સંબધ છે તેવી લોકોની વાતો તો યાસ્મીન કાને ધરતી જ નહોતી.ઓફીસના કામ અંગે બન્નેને સાથે મુસાફરી કરવી પડતી તેથી એરપોર્ટ પર અને રોમાને ઘેર જીતની અવરજવર રહેતી .સેક્રેટરી હોવાનો નાતે ઓફીસ અને બહારની મિટીંગોમાં પણ તે હમેશાં જીતની સાથે જ હોતી.અને લોકોને તો બસ પંચાતનું બહાનું જ જોઈએ .રોમા પણ ઓફીસના અને આસપાસના લોકોને પોતાને જીત સાથે ખાસ સંબધ છે તેવી વાત જ કરતી.
જીયાને કંઈજ સમજ પડતી નહતી! એક અઠવાડિયું મમ્મી પાસે અને એક અઠવાડિયું પપ્પા પાસે.પપ્પાના ઘેર હોય ત્યારે તેની સાથે ક્યારેક સાઇકલની પાછળ દોડતી કે તેની સાથે બોર્ડગેમ રમતી કે ગાર્ડનમાં પાણીની ટોટીથી તેની સાથે પાણીથી રમતી તેની મમ્મી નથી અને મમ્મીના નાના ઘરમાં તેના રમકડા નથી.

જીત તો અચાનક યાસ્મીનના ઘર છોડવાથી સાવ એકલો થઈ ગયો હતો અને જીતની સેક્રેટરી રોમા તો પોતાના દાવમાં પોતે જીતી ગઈ તેનો જશન મનાવી રહી હતી.જીતના પૈસાની કમાણી જોઈને રોમાને કોઈપણ હિસાબે જીત જોઈતો હતો.ઓફીસમાં રોજ જીતની ભાવતી ચીજ લાવીઅઠવાડિયામાં બેએકવાર તે જીતનું ટિફિન ભરેલું જ પાછું જવા દેતી.કામથી બહારગામ જીત સાથે જાય તો પણ જાણીને જીતના રુમમાંથી જ યાસ્મીનને કોઈને કોઈ બહાને ફોન કરતી.રોજ અવનવા બહાના કાઢી જીત તેનેજ વધુ મહત્વ આપે છે તેવું યાસ્મીનને બતાવવા પ્રયત્ન કરતી.પરતું યાસ્મીનને તો તેના પ્રેમ પર અતૂટ વિશ્વાસ હતો.પરતું એ દિવસે તો તેણે હદ જ વટાવી દીધી.યાસ્મીન કોઈ કામથી એક દિવસ માટે બહારગામ ગઈ હતી.રાતની દસ વાગ્યાની ફ્લાઈટમાં પાછી ઘેર આવી તો રોમા જાણીને કોઈ લેટર આપવાનો બહાને જીતના ઘેર આવી અને જેવી યાસ્મીનની ગાડીનો અવાજ સાંભળ્યો તો બાથરુમ વાપરવા બાથરુમમાં જતી રહી અને જેવી યાસ્મીન રુમમાં આવી તો બાથરુમમાંથી કપડાં વગર ખાલી ટુવાલ વીંટીને બહાર આવી.યાસ્મીન આ દ્રશ્ય જોઈને હવે જીતની કોઈ વાત સાંભળવા તૈયાર નહતી.

રોમાના સ્ત્રી ચરિત્રથી અને મંથરાવૃત્તિથી જીત અને યાસ્મીનનો ઘરસંસાર ભડકે બળી ગયો. પરી જેવી
જીયાનું બાળપણ રોળાઈ ગયું.જીતે રોમાને પોતાની કંપનીમાંથી કાઢી મૂકી પણ હવે બહુ મોડું થઈ ગયું…..
યાસ્મીનની દશા ચાતકથી છુટી પડેલી ચાતકી જેવી થઈ ગઈ.તે તેના જીતને કોઈ હિસાબે ભૂલી શકતી નહતી.તેને દરેક વારમાં,તહેવારમાં,ખાન-પાનમાં,પાનખર,વસંત અને વરસાદમાં ચારેકોર જીત જ દેખાતો હતો.જીત વગરની તેની માનસિક હાલત ગાંડા જેવી થઈ ગઈ હતી.તે હવે હરતી ફરતી લાશ જેવી બની ગઈ હતી. તેની જિંદગી સાવ મૂરઝાઈ ગઈ હતી.ખાધાપીધાં વગર સુનમુન ઘરના વરંડાંમાં જતા આવતા લોકોને જોતી તે કલાકો બેસી રહેતી.ક્યારેક તેના મગજમાં શું વિચાર ચાલતો તો એકદમ ઊભી થઈ જીતને ગમતી સાડી પહેરી એકદમ સરસ તૈયાર થઈ જીયાને કહેતી “ચાલો ચાલો જીયુ ,પાર્ટી ફ્રેાક પહેરી તૈયાર થઈ જા હમણાં બધા મહેમાન આવી જશે”
અને પછી ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડી પડતી.જાણે તેને થતું…….
તેરે હમ નામકો જબ કોઈ પુકારે કહીં,જી ધડક જાતા હૈ મેરા કહીં તું હી ન હો……

તે દિવસે જીયાની વર્ષગાંઠ હતી.જીયા સવારે જીત સાથે જમવા ગઈ.જીતે પૂછ્યું “બેટા તારે શું ભેટ જોઈએ છે?” ત્યારે પોતાની ઉંમર કરતા મોટી થઈ ગયેલ દીકરીએ કીધું” ડેડી મને એ કહો કે એ રાત્રે એવું શું થયું કે મમ્મી ઘર છોડી ચાલી ગઈ?મને ખરેખર સાચી વાત કહો.” જીતે બધી સાચીવાત જીયાને કહી અને તે પણ કીધુ કે “મેં યાસ્મીનને કેટલુંયે સમજાવા કોશિશ કરી પણ તે મને સાંભળવા તૈયાર ન જ થઈ.બેટા ! તું તારી મમ્મી કેટલી જિદ્દી છે તે જાણેછે ને! મીનુ મારા માટે ખૂબ પઝેસીવ હતી.”જીયાને આજે મમ્મી પર બહુજ ગુસ્સો આવ્યો હતો.તે આજે તો ઘેર જઈને મમ્મી સાથે વાત કરવાનું નક્કી કરીને ઊભી થઈ.જીત તેને ગાડીમાં
યાસ્મીનનાં ત્યાં ઉતારવા આવ્યો.વાતોમાં જીયાને ઘેર આવતા મોડું થઈ ગયું હતું.જીયાની રાહ જોઈને યાસ્મીન વિહ્વળ બની ગઈ હતી.જીયાને પણ ઘેર આવતા મોડું થયું હતું એટલે તેણે પણ પપ્પાને જરા જલ્દી કરવાનું કીધું.
પૂર ઝડપે ગાડી ચલાવતો જીત જેવો યાસ્મીનના ઘર પાસે ગાડી રોકવા ગયો કે યાસ્મીન દોડતી સામેથી આવી. હજુ ગાડીને જીત બ્રેક મારે ત્યાંતો યાસ્મીન જોરથી ગાડી સાથે અથડાઈને ફંગોળાઈને સામે પડી.તેની છેલ્લી કારમી ચીસ પણ હતી……..
જી………ત…. જી…….યા…..
જીયાને પોતાની મા સાથે કરવાની વાત અધૂરી રહી ગઈ……જીત અને જીયા યાસ્મીનના નશ્વર દેહ પર વીંટળાઈને હૈયાફાટ રુદન કરી રહ્યા હતા……

જીગીષા પટેલ 

સંવેદનાના પડઘા-૫૦ મા નું પાકીટ

આજે દુર્ગાષ્ટમી ,બધાં માના ભક્તો માને તેના વહાલ ,મમતા અને પ્રેમભરી હૂંફ થકી યાદ કરે.કઈ વ્યક્તિ માની એટલે જગત જનની અંબિકાની ભક્ત ન હોય! હું પણ મા દુર્ગા,મહાકાલી,મા કાત્યાયીની મા સરસ્વતી,મહાલક્ષ્મી સૌની અસીમ કૃપાનો અનુભવ અને અનુભૂતિ સતત કરતી જ હોઉં છું .પરતું આજે મારા માટે મારી જનેતા ,મારી જન્મદાત્રીના રુણસ્વીકારનો દિવસ છે.સાલ ૨૦૧૦ ની નવરાત્રીની સાતમની રાત મેં છેલ્લીવાર તેની હૂંફમાં તેની સાથે એક જ પલંગ પર તેને ભેટીને સૂઈને વિતાવી હતી…..અને આઠમની સવારે તે મને નોંધારી કરીને હંમેશ માટે ચાલી ગઈ…..
તેના મૃત્યુ પછી તેની પાછળ છોડી ગયેલ હીરા,મોતી કે સોનાથી ક્યાંય વધારે કિંમતી એક ચીજ મેં મારા પિતા પાસેથી માંગીને લીધી હતી.તે હતું તેનું નાનું પાકીટ.આ પાકીટ તે તેના બ્લાઉઝની અંદર તેના દિલ ઉપર હમેશાં રાખતી.તેથી તે પાકીટની અંદર જાણે કે હું ટુંટીંયું વાળીને બેસી ગઈ છું અને આખેઆખી તેની છાતીમાં સમાઈ ગઈ છું ,તેવું મને તેને જોઈને થાય છે. તે પાકીટ ક્રોશીયોથી ગ્રે અને પેરટગ્રીન કલરથી ભરેલું છે. આ નાના પાકીટને મેં મારી કપડાંની તિજોરીમાં રોજ નાહીને કપડાં પહેરું તો તેના દર્શન થાય તેવું જ મૂક્યું છે.રોજ નાહીને કપડાં પહેરીને ભગવાનના ચરણસ્પર્શ કરતી હોઉં તેમ હું તેને હાથમાં લઈ માથે અડાડી ,હોઠોંથી ચૂમી ,છાતી પર લગાડી -મા મારી સાથે છે તેવો અહેસાસ કરું છું.
આજે તેની યાદોના વંટોળને શમાવવા તિજોરી ખોલીને હું પાકીટ છાતીસરસું ચાંપીને ઊભી રહી ગઈ…..
માના એ નાનકડા પાકીટમાં હજુ મને તેના પરસેવાની સુગંધ આવે છે. તે પાકીટને છાતી પર બે હાથથી લગાડું છું ત્યારે તેને ભેટતી ત્યારે તેના શબ્દો સાથે”બેટા!આવી ગઈ દીકરા” તેવો તેનો ઉષ્ષ્માસભર હૂંફ ને મમતાથી લદબદ પ્રેમનો અનુભવ કરુ છું. નાની હતી ત્યારે તેના પાલવ નીચે સંતાઈને જે બેફિકરાઈ અનુભવાતી અને આખી દુનિયાથી સુરક્ષિત હોવાનું અનુભવતી તેવો જ અનુભવ આજે પણ તેના નાના પાકીટને છાતી સરસું ચાંપતા અનુભવું છું.તે પાકીટને માથા પર લગાડું ત્યારે કોઈ અજબની  શાંતિ અનુભવાય છે.પાકીટની નાની ચેઈન ખોલીને ક્યારેક ક્યારેક જોઉંછું તો તેમાં મને માનો હસતો મોટા લાલ ચાંલ્લાવાળો ચહેરો દેખાય છે.તે પાકીટમાંથી નીકળતી હવામાં મને માના ગરમ ગરમ કરુણાસભર શ્વાસોચ્છ્વાસ અનુભવાય છે.
પાકીટ હજુ આટલા વર્ષો પછી તેણે ભરેલું હતું તેમ જ છે.તેમાં એક સોની નોટ બેચાર એક બે અને પાંચ રૂપિયાની નોટ અને થોડું પરચૂરણ પણ છે.એક બે નાના સોપારીના ટુકડા પણ ખરા હો!
પેલું પરચૂરણ ખખડે ત્યારે હું ને મા કોઈએ કરેલી વાહિયાત વાત પર હસતાં તે અને કોઈએ કીધેલી કડવી વાતને કેમ કરી હસી કાઢવી તે હસતા હસતા માએ શીખવેલું તે યાદ કરાવે છે.સાથે સાથે મા આ પરચૂરણ મંદિરમાંથી બહાર નીકળતાં કપડાં વગરનાં નાગડા પૂગડા ભિખારીના બાળકને ખુશ કરવા આપતી તે મને જીવનમાં દાનની પરિભાષા શીખવે છે.જ્યારે મારા છોકરાઓને લઈને તેના ઘેર જતી ત્યારે પાકીટમાંથી એક બે રૂપિયાની નોટ તે બાળકોને ગુલાબનો બરફનો ગોળો ખાવા આપતી અને અમારા ભાઈ-બહેનના બાળકો રાજમાતાની જે બોલાવી આનંદથી પોતપોતાની સ્ટીલની વાટકીઓ લઈ ગોળો લેવા દોડી જતા.મને તે એક બે રૂપિયાની નોટમાં નાનીનો વહાલનો વરસાદ અને રાજમાતાનો જયકારો સંભળાય છે.પેલી સોની નોટ અમને દિવાળી કે વર્ષગાંઠનાં દિવસે મળતા તેના આશીર્વાદ અને અમારી મુશ્કેલી વખતે તેણે પ્રભુને કરેલી પ્રાર્થનાના સાદની નિશાની છે.અને પેલી શેકેલી સોપારીનો કટકો તે હંમેશ કથા કે સ્વાધ્યાયમાં જાય તો એકાગ્રતામાં ઊંઘ નઆવી જાય તે માટે મોમાં રાખતી ,તે મારા માટે પ્રભુ સાથે એકાત્મ કેળવતાં રસ્તામાં આવતા વિધ્નોને કોઈપણ રસ્તો કાઢી દૂર કરવાનું સૂચન છે.
આમ જોયું આ સાવ બેઈંચ બાય બેઈંચનું માનું પાકીટ ,જે આખો દિવસ મારી મા પોતાના દિલ ઉપર અને રાત્રે અને બપોરે સૂતા તેના ઓશીકા નીચે રાખતી અને હું ભગવાનનાં ફોટાની જેમ મારી તિજોરીમાં દેખાય તેમ રાખું છું તે મારે માટે માનું સંભારણું,આશીર્વાદ ,યાદ બધું જ છે. ગમે તેટલી  ઉંમર થાય માં-બાપ મરતા નથી. તે અને તેમના આશીર્વાદ હમેશાં આપણી સાથે જ હોય છે.
માને અર્પણ
હસતું સદા તારું મુખ,મને શીખવે જીવન વિતાવ સદાય હસતાં ,મા તને પ્રણામ
તે ભર્યો મુજમાં ઠાંસીને આત્મવિશ્વાસ,ને શીખવ્યું નઝુકવું કદી મુશ્કેલીમાં,મા તને પ્રણામ
દરેક માનવમાં જોવો ભગવાન,કરવો માનવમાત્રને પ્રેમ ,કેમ કરી ભૂલું?,મા તને પ્રણામ
તે શીખવ્યું વેદાન્ત અને ગીતાનું જ્ઞાન,જીવવાનો રામબાણ ઈલાજ,રોજ આવે કામ,મા તને પ્રણામ
થોડું કરવું નિ:સ્વાર્થ સેવાનું કામ,મને સાંભરે તારો એ વિચાર,મા તને પ્રણામ
તારી મઘમઘતી જીવનવાટ,મારા સ્મરણોમાં રેલાવે મિઠાસ,મા તને પ્રણામ
તારા શિક્ષણ થકી સદા ઊમટે ભીતર આનંદ અપાર,સંતાપ ન આવે પાસ,મા તને પ્રણામ
જિગીષા પટેલ

સંવેદનાના પડઘા -૪૯વૃદ્ધાવસ્થાનો સહર્ષ સ્વીકાર

માયાબેનનાં બંને દીકરાઓ ભણી ગણીને પોતાની જિંદગીમાં વ્યસ્ત થઈ ગયા હતા.માયાબેન અને તેમના પતિ નરેશભાઈ ભરી દુનિયામાં જાણે એકલા પડી ગયા હતા.બે બાળકો અને સાથે સાથે પોતાનો ધમધમતો વ્યવસાય અને માયાબેનની બેંકમાં જોબને લીધે તેમનું આખું જીવન ખૂબ વ્યસ્ત વ્યતીત થયું હતું.માયાબેનને બેંકમાંથી ઉંમર સાથે નિવૃત્તિ મળી ગઈ.અને મિલો બંધ થવાથી મિલમાં કોટન સપ્લાયનો નરેશભાઈનો ધંધો પણ ધીરે ધીરે પડી ભાંગ્યો .આખી જિંદગીની બચત અને બંને દીકરાઓ ઉચ્ચ ભણતરને લીધે સરસ સેટ થયેલ હોવાથી તેમનેઆર્થિક તકલીફ કોઈ નહતી.બસ નિવૃત્તિના ખાલીપાએ તેમનું જીવન નીરસ બનાવી દીધું હતું. વ્યવસાયને પ્રાધાન્ય આપીને ક્યારેય પોતાના કોઈ મોજશોખને તેમણે પોષ્યા ન હતા.પોતે ઘરડા થઈ ગયા છે તેમ વિચારીને બે ટાઈમ સાદું જમીને આખો દિવસ ટીવી જોયા કરે .પ્રવૃત્તિ વગરના નિવૃત્ત જીવને તેમને ઉંમરથી વધુ ઘરડા બનાવી વૃદ્ધત્વને કોસતા કરી દીધા હતા.એવામાં તેમના મિત્રના માતા ગુણવંતીબેનની ૧૦૦મી વર્ષગાંઠની ઉજવણીનું નિમંત્રણ આવ્યું. બંને પતિપત્નીતો ૧૦૦મી વર્ષગાંઠની ઉજવણીની વાત સાંભળીને જ આભા બની ગયા હતાં તેઓ તો ૬૫ની ઉંમરે રોજ,“આજે મારી કમર દુખે છે અને મને ચાલતા શ્વાસ ચડે છે.ભગવાન અટકી જઈએ તે પહેલા લઈલે તો સારું ,હવે જીવનમાં કંઈ મઝા નથી.” હમેશાં આવીજ વાતો કરતા.
       ગુણવંતીબેનની પાર્ટીમાં જઈને તો તેઓ આશ્ચર્ય ચકિત થઈ ગયા. તેમના વિચારો તેમનું રહનસહન તેમના દીકરાઓએ બનાવેલ તેમની ફિલ્મ ,ફોટા અને પુત્ર,પુત્રવધુઓ અને તેમના પૌત્ર-પૌત્રીએ તેમના અંગે કરેલ વાતોએ માયાબેન અને નરેશભાઈને વિચારતા કરી મૂક્યા.
        ૧૦૦ વર્ષની ઉંમરે તેમનો જીવન જીવવાનો ઉત્સાહ નવજુવાનને શરમાવે તેવો હતો.સંગીતમાં ડબલ વિશારદ અને અંગ્રેજી સાથે મુંબઈની વિનસેંટ કોલેજમાંથી ગ્રેજયુએટ ગુણવંતીબેનનું અંગ્રેજી પરનું પ્રભુત્વ પણ કંઈ નોખું જ હતું.તેમની જીવન જીવવાની રીત અને જીવન પ્રત્યેનો અભિગમ લાજવાબ હતો.સોવર્ષની ઉંમરે ગીતો ગાવા,કોઈપણ વાજીંત્ર હોય તાનપૂરો,હાર્મોનિયમ કે સરોદ વગાડી પોતાની જાત સાથે મગ્ન બની આનંદિત રહેવું.ગરબા અને નૃત્યના પ્રોગ્રામ સ્ટેજ પર ભજવવા.બધીજ બોર્ડ ગેમ,પત્તા ,કેરમમાં ભલભલાને હરાવી દેવા.સિનિયરોની સોસાયટીનીઅને ઉમંગ અને રોટરી ,લાયન્સ જેવી સંસ્થામાં સક્રિય રહી સમાજને ઉપયોગી થવું.રોજ પલાળેલા ડ્રાયફ્રુટ ખાઈને કસરત કરવી. પોતાના પૈસા સંભાળવા ,ચેકો ભરવા ,પોતાના પૈસાનો વહીવટ પોતે જ કરવો,પોતાનું બેંકનું કામ પોતે જ સંભાળવું.ઘરડાં થયા હવે શું કપડાંને દાગીના એવો વિચાર જરા પણ કર્યા વગર રોજ નવી સાડી પહેરી અને પોતાના બગીચામાંથી ફૂલો તોડી સાડીને મેચીંગ મોગરા,ગુલાબ અને કોયલની વીણી બનાવી અંબોડામાં નાંખવી.મિત્રો સાથે મળી નિત નવી વાનગી આરોગવી.આઈસક્રીમ પાર્ટી કરવી,રોજ નિયમિત ચાલવું અને કસરત કરવી.નવા નવા ભજનો જાતે બનાવી ગાવા,નાટકને સંગીતના સમારંભોમાં જવું.તેમના જીવનની વાત સાંભળી માયાબેન અને નરેશભાઈતો વિચારમાં પડી ગયા!
       એથીએ વિશેષ જ્યારે તેમના જમાનાથી ખૂબ આગળ કોઈ જ્ઞાની ગુરુ જેવી તેમની વિચારસરણીની વાત તેમની પૌત્રીઓએ કરી ત્યારે તો પાર્ટીમાં આવેલ સૌ વાહ વાહ પોકારી ઊઠ્યા.
        તેમની પૌત્રીએ કીધું” જ્યારે હું સ્કૂલમાં જતી ત્યારે મારા ક્લાસનાં બધા છોકરાઓ પહેલાં પાના પર તેમના દાદીના કહેવા પ્રમાણે નમ:શિવાય કે શ્રી રામ કે જય સાંઈબાબા લખતા ત્યારે મારા દાદી મને લખાવતા “હું બધાંથી વિશિષ્ટ છું”આજની secret પુસ્તક કે ગુરુઓના હકારાત્મક અભિગમની વાત તેમણે ૫૦ વર્ષ પહેલા તેમના બાળકોને શીખવી છે.તેમજ તેમના પૌત્ર-પૌત્રીને લખેલા તેમના પત્ર જે તેમના જ મોતીના દાણા જેવા અક્ષરમાં નીચે મુજબ પાર્ટીનાં પરિસરમાં લગાવેલ હતા.

1. દુ:ખી થવાના દસ રસ્તા
2. તમારી જ વાત કર્યા કરો.
3. તમારો જ વિચાર કર્યા કરો.
4. કદર કદર ઝંખના કરો.
5. કોઈ ઉપેક્ષા કરે તો બળ્યા કરો.
6. બંને તેટલીવાર “ હું” વાપરો.
7. બીજાઓ માટે બંને તેટલું ઓછું કરો.
8. તમારા સિવાય કોઈનોય વિશ્વાસ ન કરો.
9. બંને ત્યાં તમારી ફરજમાંથી છટકી જાઓ.
10. દરેક બાબતમાં તમારો જ કક્કો ઘૂંટ્યાં કરો.
11. તમારી મહેરબાની માટે લોકો આભાર ન માને તો મનમાં સમસમ્યા કરો.

આવા તો અનેક પત્રો ત્યાં મૂકેલા જોઈ અને પુત્રવધુઓને તેમની વ્યવસાયીક પ્રગતિ માટે લખેલ પ્રશંસાના પત્રો જોઈ સૌને તેમના વિશિષ્ટ અને બધાંથી અલગ તરી આવતી વિચારસરણી માટે અનેરું માન ઊપજ્યું.
ગુણવંતીદાદીની પાર્ટીમાંથી ઘેર ગયા ત્યારે માયાબેન અને નરેશભાઈ જેવા અનેક સિનિયરો પણ પોતે પોતાની જાતને વૃદ્ધ નહી સમજી ,જીવનને કોઈપણ શારીરિક,માનસિક કે સામાજિક ફરિયાદ વગર અંત સુધી નિજાનંદી બનીને રસસભર રીતે કેવીરીતે જીવી શકાય તેની પ્રેરણા લેતા ગયા.સાથેસાથે વૃધ્ધાવસ્થાનો
સહર્ષ સ્વીકાર કરવાનું પણ શીખતા ગયા.

જીગીષા પટેલ

સંવેદનાના પડઘા-૪૮ તું મારો રાજા ,હું તારી રાણી

આઝાદ જીમમાં કસરત કરી પરસેવે રેબઝેબ થઈ ગયો હતો.સુનયનાદેવી બરાબર તેની સામેની બાજુ આઝાદ દેખાય તેવરીતે સાઈક્લીંગ કરી રહ્યા હતા.આઝાદએવો ફૂટડો નવયુવાન -છ ફૂટ બે ઈંચ ઊંચો,કસરત કરીને ચુસ્ત બનાવેલ પહોળી છાતીવાળુ પૌરુષત્વ નીતરતું બદન,ભીનો વાન અને કોઈને પણ ગમી જાય તેવું સ્મિત….આઝાદ લોકરમાંથી પોતાના કપડાંની બેગ લઈને સ્વીમીંગપુલ તરફ ગયો.બાથરુમમાં શાવર લઈ તે સ્વીમીંગપુલમાં ડાઈ મારી જયાં પુલમાં પાણીની બહાર આવ્યો ,તો તેના શરીર પર કોઈ સુંવાળો હાથ ફરતો હોય તેવું તેને લાગ્યું.પોતાનાથી ભૂલમાં કોઈ સ્ત્રીને અડકી જવાયું કે કોઈ જાણી જોઈને તેના શરીરને સ્પર્શી રહ્યું હતું !!,તે બેઘડી તેને ન સમજાયું.પુલનાં પાણીમાંથી જેવું તેનું માથું બહાર આવ્યું તો ,સુનયનાદેવી હોલ્ટર સ્વીમીંગસુટમાં હાસ્ય વેરતા આઝાદના ‘Sorry Medam’ નો ‘It’s ok ‘ જવાબ આપી રહ્યા હતા.

પોતાની ઓળખાણ આપતા તે બોલ્યાં “ હું લાલચંદ રાયચંદની પુત્રવધુ ,સુનયના રાયચંદ ,મિસિસ સુકુમાર રાયચંદ”

સુનયનાદેવીની ઓળખ સાંભળતાંજ આઝાદ બેહાથ જોડી તેમને નમસ્કાર કરવા લાગ્યો ,તો સુનયનાએ તો હસ્તધૂનન કરી ,તેને ભેટી ,તેના કસરતથી ચુસ્ત બનેલા શરીરના વખાણ કરવા માંડ્યા.આઝાદને સુનયનાદેવીનું વર્તન જરા અજુગતું લાગ્યું પણ આવા વગદાર,નામી ,કરોડપતિના પત્ની હોવાથી તેમના નામી નામથી અભિભૂત થઈ તે ચૂપચાપ હસતો જ રહી તેમની વાતમાં હામી ભરતો રહ્યો.એટલામાં સુનયનાદેવીએ તો તેને તૈયાર થઈને બહાર આવે એટલે કોફી પીવાનું આમંત્રણ પણ આપી દીધું.આટલી મોટી હસ્તીના આમંત્રણને તો તે ઠુકરાવી જ કેમ શકે? બંને જણા કોફી સાથે સેન્ડવીચ ખાઈને છૂટા પડ્યા.છૂટા પડતા પડતા ઔપચારિક વાતોમાં સુનયનાએ આઝાદની ઘણી વાતો જાણી લીધી હતી.તેના માતપિતા કાર અકસ્માતમાં મૃત્યુ પામ્યા હતા.દાદીએ તેને મોટો કર્યો અને ભણાવ્યો હતો.હમણાં થોડા સમય પહેલાંજ તેમનો પણ સ્વર્ગવાસ થયેા હતો.તે હવે એમ.બી.એ કરીને નોકરીની શોધમાં હતો.આઝાદે તો તેમને વગદાર માની પોતે જોબની શોધમાં છે તેવું કહેલું પણ તેમણે કીધું “હવે તારે જોબની જરુર નથી ,તને જોબ મળી ગઈ સમજને!”

આઝાદ વિચારતો રહી ગયો.તેને કંઈ સમજાયું નહીં. જોબ મળી ગઈ!!!

હવે તો રોજ સુનયનાદેવી આઝાદના જીમનાં સમયે જ જીમમાં આવતાં અને તેની સાથે સમય વિતાવવા કોફી પીવા કે લંચ કરવા  પણ આઝાદને લઈ જતા.આઝાદ આમતો તેમનાથી વીસ વર્ષ નાનો હતો. શરુઆતમાં તો આઝાદ પણ તેમના વર્તનને સમજી નહોતો શકતો.તેમના પૈસા અને વગથી પોતે કામકાજમાં ક્યાંક સેટ થઈ જશે તેમ સમજી તે પણ તેમની હા માં હા ભેળવી ચાલતો હતો.તેમના પતિ સુકુમાર રાયચંદ ધંધાના કામ અંગે હમેશાં દેશ-વિદેશ ફરતા રહેતા.સુનયનાને બાળક હતું નહી.સુનયનાના પિતા પણ ગર્ભશ્રીમંત હતા.પૈસાદાર મિલએજંટેાની એક જુદી નાત હોય છે.પોતાની પ્રતિષ્ઠા સમાજમાં જળવાય અને લોકો વાહ વાહ કરે તેમ વિચારી પોતાની સ્વરૂપવાન ,તેજસ્વી સુનયનાને રાયચંદ કુંટુંબનાં પીપ જેવા જાડા કદરુપા સુકુમાર સાથે તેના પિતાએ પરણાવી દીધી હતી.સુકુમારને રાયચંદ શેઠ પોતાના વિશાળ દેશવિદેશમાં પથરાએલ વેપારમાં કાબો બનાવવા જોડે લઈને ફરતા.

એ દિવસે આઝાદની પચ્ચીસમી વર્ષગાંઠ હતી.ફોન કરીને દરિયા કિનારાના આલીશાન સાગરમહેલ
એપાર્ટમેન્ટનાં વીસમાં માળે સુનયનાએ આઝાદને બોલાવ્યો.સુંદર સજાવટ કરેલ અદ્યતન ફર્નીચરવાળો વિશાળ ફ્લેટ જોઈ આઝાદ વિસ્મય પામી ગયો.”મેડમ કોના ત્યાં આવ્યા છીએ આપણે?” તેના જવાબમાં તે તેને હાથ પકડીને પાછલા માસ્ટરબેડરુમની બાલ્કનીમાં લઈ ગઈ.સૂર્યાસ્તનાં સમયનો લાલઘૂમ સૂરજ તેની લાલિમા આકાશ અને ધરતી પર પાથરી રહ્યો હતો. ઉછાળા મારતો સાગર આકાશની લાલિમાને ચૂમવા જાણે ગાંડોતૂર  બની ગયો હતો.આ પ્રકૃતિની માદકતાને લઈને વાતો પવન સુનયનાની વિશાળ બાલ્કનીનાં હીંચકાને ઝુલાવી રહ્યો હતો.

સુનયનાએ આઝાદને ફ્લેટની ચાવી અને સાથે બી.એમ.ડબલ્યુ કારની ચાવી આપી. વર્ષગાંઠની  સુનયનાની
આવી ગીફટથી આભો બનેલો આઝાદ મેડમ…….મેડમ …..આટલું બધું…….બોલતો રહ્યો અને આજથી હું તારી મેડમ નહીં  ખાલી સુના….. આવું કહેતાની સાથે તેને રુમમાં પલંગમાં સુવાડી આવેગમાં આવી તેના કપડાં ફાડી તેને હતો નહતો કરી દીધો. પોતાની તરસી યુવાનીની શરીરની ભૂખને મિટાવવા તે આઝાદ પર તૂટી પડ્યા.પિસ્તાલીસ વર્ષે પણ ત્રીસ વર્ષના યુવતી હોય તેવું સુંદર આરસપહાણની કોતરેલ પ્રતિમા જેવું બદન જોઈ આઝાદે પણ પોતાની જાતને લુંટાવી દીધી.

આખીરાત આમ જ વિતાવી થાકીને સૂઈ ગએલ બંને જણ મળસ્કે ઊઠ્યા.સુનયના પોતાની જાતે ચા બનાવી ટ્રે લઈને આવી.તેણે આઝાદને બેડમાં જ ચા આપી.

હજુ આઝાદ તો સુનયના ચા આપે તો ઊભો થઈ જતો હતો.સુનયનાએ ચાની ટ્રેની સાથે લાવેલ કંકાવટીમાંથી કંકુ લઈ તેના કપાળમાં ચાંલ્લો કર્યો અને ચોખા લગાવ્યા.તેનાં કપાળ પર અને હોઠ પર પ્રેમથી ચુંબન કર્યું અને કહ્યું

“તું આજથી આખેઆખો મારો અને હું તારી. તારે હવે કોઈ જોબ કરવાની જરુર નથી.”

આઝાદે પૂછ્યું  “ તમારા પતિ? તે આપણા સંબધ અંગે જાણશે તો? રાયચંદ શેઠને ખબર પડશે તો?
હું તો એક નાનો માણસ છું”

સુનયનાદેવીએ કીધું “તું હવે નાનો નથી.મારા સમગ્ર સામ્રાજ્ય પર હવે તારું રાજ!
એ લોકો કંઈ નહી બોલે ……મને અત્યાર સુધી દબાવીને રાખી છે.સમાજની પ્રતિષ્ઠાને બહાને……
હું પરણીને અઢાર વર્ષની આવી હતી……સુકુમાર પુરુષમાં જ નથી…..રાયચંદ શેઠ…….સુકુમાર
અને દીકરીના યૌવનથી વધારે સમાજમાં પોતાની પ્રતિષ્ઠાનો વિચાર કરનાર મારા માતપિતા …..
સૌએ ભેગા મળી મારા યૌવનને રેતમાં રગદોળી નાંખ્યું છે.મારું જીવન તહસ નહસ કરી નાંખ્યું છે.
તું સ્વપ્નમાં પણ વિચારી ન શકે એવા પૈસા,સાહેબી અને એશઆરામની લાંચ આપી તેમણે સમાજમાં તેમની પ્રતિષ્ઠાને હાની ન પહોંચે તેનો સોદો મારી સાથે કર્યા કર્યાે.હવે મારો વારો છે.માત્ર પૈસાથી સુખ ખરીદી શકાતું નથી કહી તે ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડી પડી……”

ફરી શાંત થઈ તે બોલી,

“હવે કોઈ કંઈ નહી બોલે…..બધું હતું તેમ મોઘમ જ ચાલશે……
પણ આજથી “તું મારો રાજા અને હું તારી રાણી”

સુનયનાએ બાલ્કની ખોલી  અને જોરદાર સુસવાટા સાથેના  વહેલી સવારના ઠંડા પવને રુમમાં તાજગી ફેલાવી દીધી.સાથે રસોડામાં વાગી રહેલ જૂના પાંચ હજાર ગીતના ગીતમાલા કાર્નિવલમાં વાગી રહેલ ગીતના અવાજે વાતાવરણને  પલટાવી દીધું….
તુમ જો મિલ ગયે હો તો …..યે લગતા હૈ કે …..જહાઁ મિલ ગયા….
એક ભટકે હુએ  રાહી કો કારવાઁ….. મિલ ગયા…. કે જહાઁ મિલ ગયા…
Sent from my iPad

સંવેદનાના પડઘા-૪૭ વિયોગ

પોતાના મૃત્યુબાદ શરીરનું દેહદાન કરવાનું વિલમાં લખી ગયેલ વિદ્યાગૌરીના નિશ્ચેતન દેહને છેલ્લીવાર જોવા આવેલ દીકરા,દીકરીઓ અને પુત્રવધુઓ સૌના મનમાં ગુનાહીત ભાવના સાથેના આંસુ અને હ્રદયમાં ખૂંચે તેવી વેદના હતી.પરતું હવે તો બહુ મોડું થઈ ગયું હતું.દીકરીઓ ખૂબ રડતી હતી કે પોતે માની પોતાના ત્યાં ન આવવાની જીદને સ્વીકારી લીધી અને વહાલી મા ને ગુમાવી……તો પુત્રો જે મા એ પોતાનું સર્વસ્વ દીકરાઓને આપી દીધું હતું તે માને જ્યારે પોતાની જરુર હતી ત્યારે પોતે કંઈજ ન આપી શક્યા ………તેનો રંજ પારાવાર પસ્તાવા રુપે આંસુ બની વહી રહ્યો હતો…….. પણ હવે બંધુજ નિરર્થક હતું…….
તેમની ડાયરીમાં લખેલા છેલ્લા દિવસના પાનાએ તો સૌના હ્રદયને કંપાવી દીધા અને પોતાથી થયેલ અક્ષમ્ય ભૂલ માટે પોતાને જ સૌ પુત્રો અને પુત્રવધુ કોસવા લાગ્યા…..
“ અહીં બધું જ છે નથી મારા જ હાડમાંસમાંથી બનેલા ,મારા લોહીની સગાઈના મારાં વહાલાઓ ….
અહીં મને ચારે બાજુ થાક,હાર અને કંઈક લુંટાયાનો ભાર લાગે છે……
અંતરની બેસુમાર વેદનાથી ઊઝરડાએલ લોકો સાથે જેણે ગમેતે પરિસ્થિતિમાં પણ સદાય વસંતની વેલી ની જેમ હર્ષોલ્લાસથી જિંદગી જીવી હોય તે કેમ રહી શકે???”
આવું લખતા લખતા પોતાના હાથમાં જ ડાયરીને પેન સાથે જ તે સ્વર્ગે સિધાવ્યા ….
હજુતો અહીં આવે માત્ર અઠવાડિયું જ થયું હતું.સેવા આપનાર કર્મચારીઓ પણ જરા વિચારમાં પડેલા
હતા….
તેમને શું થઈ ગયું ????સાંજે તો હીંચકે સરસ ભજન ગાતા સાંભળેલ…..
એક નામોશીભર્યો સન્નાટો…….
બધા નજીકના ભૂતકાળને નજર સમક્ષ જોતા આંસુ સારી રહ્યા હતા…..
જાણે ….ડૂસકાં જ બોલી રહ્યા હતા………
આખી રાત કેટલાય પાસા ઘસ્યાં પણ વિદ્યાગૌરીને આજે ઊંઘ હરામ થઈ ગઈ હતી.મળસ્કે પથારીમાં બેસીને ધ્યાન કરવા પણ કેટલાય પ્રયત્ન કર્યા પણ બંધુજ વ્યર્થ……આખી રાતનો ઉજાગરો અને સૌથી નાના અને સૌથી વ્હાલા દીકરાની પત્નીના બોલેલા અને તેની અજાણતાંમાં સંભળાઈ ગયેલ શબ્દોએ વિદ્યાગૌરીનાં કાળજાને બાળી મુકયું હતું.
“બાને રાખવાની જવાબદારી આપણી એકલાની જ છે?પેલા ત્રણ ભાઈઓની પત્નીઓ અમેરિકામાં જલસા કરે છે અને બાનું બધું મારે જ કરવાનું? થોડા વર્ષો બાને અમેરિકા મોકલો તો બધાંને ખબર પડે કે હવે ઘરડે ઘડપણ બાને રાખવા સહેલા નથી! અને હા મિલકતના તો ચાર જ ભાગ પડવાના છેને?”

હવે આનાથી વધુ કંઈ જ આગળ સાંભળવાની તેમની ક્ષમતા નહોતી. પોતાના આત્મગૌરવના હનનથી વધુ મોટું અપમાન એક મમતાભરેલ મા માટે બીજુ શું હોઈ શકે?વૃધ્ધત્વને આરે આવી આ અપમાન સહન કરવાની તેમની અપેક્ષા નહોતી.

વિદ્યાગૌરી એટલે સમાજમાં આગવી પ્રતિષ્ઠા ધરાવતા ,બુધ્ધિશાળી,સુશિક્ષિત ,સમજુ અને લાગણીશીલ સન્નારી.તેમની વિચક્ષણ બુધ્ધિ અને આગવી સૂઝબૂઝને કારણે આખું ગામ તેમની સલાહ લેતું .બધાં જ બાળકોને ઉચ્ચ ડિગ્રીઓ સાથે ભણાવી ગણાવી તૈયાર કર્યા.ત્રણ દીકરા અને બે દીકરીઓ અમેરિકા સ્થાયી થયા.પતિનો ધંધો ભાગી પડતાં પતિને હિંમતભેર સહિયારો આપી નિરાશ ન થવા દીધા.પોતે રાતદિવસ એક કરી પોતાની સ્કૂલ ચલાવી ,ટયુશનો કર્યા અને ઘર સાચવ્યું અને બાળકોને સરસ રીતે ઊછેર્યા.સૌથી નાના દીકરો સિવિલ એન્જિનયર હોવાથી તેના બધા કામ દેશમાં જ સરસ ચાલતા હતા તેથી તેને અમેરિકા જવું નહોતુ.
બધા જ દીકરાઓના પૌત્ર-પૌત્રીઓને પણ અમેરિકા જઈને મોટા કરી આપેલા.સૌથી નાના દીકરાના દીકરા-દીકરીને તો પોતાના દીકરા- દીકરીની જેમ જ ઉછેર્યા.નાના દીકરાની પત્ની જોબ પર જાય તો બાળકોને ભણાવવા,જમાડવા બધીજ જવાબદારી પોતે ઉપાડેલી .
હવે આજે એંશી વર્ષની ઉંમરે વિદ્યાગૌરીનું શરીર પહેલા જેવું કામ નહોતું કરતું. ઢીંચણ નો વા અને ખભાનો દુઃખાવો તેમના મુક્ત હલનચલન અને કામકાજને મર્યાદિત કરી નાંખ્યું હતું.
અમેરિકામાં રહેતા દીકરાની પત્નીઓને પણ જ્યારે બા આવવાના છે તેવી જાણ થઈ તો આપણે તો કામ કરીએ છીએ બા અહીં આવીને શું કરશે? ભારતમાં તો તેમની બાઈ હોય ,અહીં કોણ તેમનું કામ કરશે?
સૌથી મોટા દીકરાની પત્નીએ કીધુ,
” દરેકના ત્યાં બા ત્રણ મહિના રહેશે અને ત્રણ મહિના ભારત મોકલી દઈશું.”
એટલે સૌથી નાનાની પત્ની કહે “મારા ભાગના તો મેં અત્યાર સુધી રાખી લીધા છે એટલે હવે તો તમારા ત્રણનાં જ વારાના ભાગ પાડો. “
તો વળી બીજા નંબરના દીકરાની પત્ની કહે “બંને બહેનોને પણ ત્રણ ત્રણ મહિનાના વારામાં ગણો તેમને ઉછેરવા અને ભણાવવામાં પણ બાને એટલી જ મહેનત પડી છે ને !તેમના પણ બા છેજ ને વળી….”
અત્યાર સુધી જે બાળકોને ઉછેરવામાં પોતાની જાત ઘસી નાંખી અને લોહી રેડ્યું તે જ બાળકોને જ્યારે માનું શરીર કંઈ કરવા શક્તિમાન ન રહ્યું ત્યારે તેમના માટે કોઈને ટાઈમ નથી. દીકરાઓ મોટા વકીલ ,ડોક્ટર ,એન્જિનયર અને ઈન્ડસ્ટ્રીયાલીસ્ટ બન્યા છે તેમને તેમના કામમાંથી ટાઈમ નથી. દીકરીઓ પોતાને ત્યાં કાયમ રાખવા તૈયાર છે તેા ચાર દીકરા છે તો દીકરીઓના સાસુ-સસરા સાથે વિદ્યાગૌરીને દીકરીઓને ત્યાં જવું નથી.અને દીકરાની પત્નીઓ બાના વારા કાઢે છે.
આખું જીવન યોગ,કસરત અને શરીરનું ખૂબ દયાન આપ્યું પણ શરીરના ધસારાનું શું કરવું…….
વિચારોના ધમાસાણ યુદ્ધ થકી વિદ્યાગૌરીનું પ્રેશર પણ વધી ગયું હતું.
હવે મક્કમ મનોબળ સાથે વિદ્યાગૌરીએ નિર્ણય લઈ લીધો હતો. પોતાની અમેરિકા જવાની ટિકિટ કરાવી દીકરીને ઘેર પહોંચી ગયા અને પોતાની પાસે O.C.I સાથેઅમેરિકન સિટીઝનશીપ તો હતી જ .પોતાની બધી મિલકત ભારતના વૃધ્ધાશ્રમમાં દાન કરી ,અમેરિકાના સિનિયર હોમમાં રહેવા ચાલ્યા ગયા.ઘરમાં રહીને દીકરાની પત્નીઓના ઓશિયાળા રહેવા કરતા અમેરિકાની ગવર્મેંન્ટે વિકસાવેલી પધ્ધતિ મુજબ સિનિયર સીટિઝન હોમમાં પોતાને લાયક કંપની પણ ખરી અને ચોવીસ કલાકની મદદ પણ ખરી. આજે વિદ્યાગૌરીને અમેરિકાની સિનિયરોની બધીજ વ્યવસ્થા અને કાળજી માટે સલામ કરવાનું મન થઈ ગયું.પોતે સ્વમાન ભેર અહીંજ રહેશે તેવો અફર નિર્ણય પણ સૌ પરિવાર જનોને સંભળાવી દીધો. તે પોતાને જોઈતો સામાન લઈને સિનીયર હોમમાં પહોંચ્યા….
પહેલા રુમમાં પોતાના પતિનો ફોટો લટકાવ્યો….
પતિને ગુજરી ગયે દસ વર્ષ થયા હતા પણ ખરો વિયોગ તો આજે જ સાલ્યો….
આજે તે પતિના વિયોગમાં પોક મૂકીને રડયા….
તેમના નશ્વરદેહની મુખરેખા પર પણ આ દુ:ખની કરચલીઓ દેખાતી હતી…