એક સિક્કો – બે બાજુ : 10) વેરની વસુલાત : પૃથ્વીરાજ ચૌહાણ !

રસ્તે કોઈ સ્ટોરમાં -કોઈ સહેજ અથડાઈ જાય તો આપણે તરત જ કહીએ : ભાઈ જરા સાંભળીને ચાલો ને ?
અને એ વ્યક્તિ પણ મોટે ભાગે એમ જ કહેવાની : “ તમે જરા આંખ ખુલી રાખીને ચાલતાં જાઓ ને !” બંને પોતપોતાની દ્રષ્ટિએ સાચાં છે .પણ આપણને ક્યારેય બીજી વ્યક્તિની પરિસ્થિતિનો ખ્યાલ જઆવતો નથી !
બહુ ઓછાં લોકો આ પ્રસંગને જુદી રીતે મુલવશે – “ સોરી ભાઈ , હું અહીં સ્ટોરમાં ફાંફા મારતો હતો – કે ડાફોળીયા મારતી હતી એટલે તમારી અડફટમાં આવી ગઈ ; મને માફ કરો !”
આપણે એવું બોલતાં નથી !
અને સામેવળી વ્યક્તિ પણ : “ સોરી , મારી ભૂલ હતી , હું જરાઉતાવળમાં હતો એટલે તમને ધક્કો વાગી ગયો ! તમને ક્યાંક વાગ્યું તો નથી ને ?” એવું કહીને માફી માંગશે નહીં .
કારણકે આપણે માત્ર આપણી જ દ્રષ્ટિથી વિચારીએ છીએ !
હું તો એમ પણ કહીશ કે ભગવાને મનુષ્યને બે આંખ આપી છે પણ બંને આંખ આગળ જ આપી છે , પંખીઓની જેમ જો બે આંખ કાનની જેમ બે બાજુએ આપી હોત તો આપણે ચારે બાજુનું જોઈ શકત , પણ ભગવાને પણ આપણને માત્ર એક જ દિશામાં જોઈ શકાય તેમ બે આંખો માત્ર આગળનું જોવા જ આપી છે !
એટલે ઘણું ખરું આપણે એક જ દિશાનું વિચારીએ છીએ –
સિક્કાની બીજી બાજુ જોવાનું ભૂલી જઈએ છીએ !ઉતાવળમાં હતો એટલે તમને ધક્કો વાગી ગયો ! તમને ક્યાંક વાગ્યું તો નથી ને ?” એવું કહીને માફી માંગશે નહીં .

કારણકે આપણે માત્ર આપણી જ દ્રષ્ટિથી વિચારીએ છીએ !
હું તો એમ પણ કહીશ કે ભગવાને મનુષ્યને બે આંખ આપી છે પણ બંને આંખ આગળ જ આપી છે , પંખીઓની જેમ જો બે આંખ કાનની જેમ બે બાજુએ આપી હોત તો આપણે ચારે બાજુનું જોઈ શકત , પણ ભગવાને પણ આપણને માત્ર એક જ દિશામાં જોઈ શકાય તેમ બે આંખો માત્ર આગળનું જોવા જ આપી છે !
એટલે ઘણું ખરું આપણે એક જ દિશાનું વિચારીએ છીએ –
સિક્કાની બીજી બાજુ જોવાનું ભૂલી જઈએ છીએ !

પણ તો પ્રશ્ન થાય કે શું કોઈ ખોટું કરે , આપણને ઇજા પહોંચાડે તો તેને પદાર્થપાઠ શીખવાડવાનો જ નહીં ?
એ જ પ્રશ્નને ધ્યાનમાં રાખીને મેં આજે આપણા ઇતિહાસ પર નજર કરી . કોઈ ધક્કો મારે તો આપણે સામે ધક્કો મારીએ; કોઈ કોઈ પણ કારણ સર બે અપ શબ્દો બોલે તો આપણે પણ સામે ચાર ખરાબ શબ્દો સંભળાવવા , એ શું યોગ્ય છે ખરું?હા , તો કેમ ? અથવા ના , તો કેમ નહીં ?
માનવ સંસ્કૃતિના ઇતિહાસમાં ભાગ્યેજ બસ્સો વર્ષ એવાં છે કે જયારે વિશ્વમાં ક્યાંય યુદ્ધ ચાલતું ના હોય ! અર્થાત , છેલ્લાં પાંચ હજ્જાર વર્ષના ઇતિહાસમાં સતત યુદ્ધો થતાં જ રહ્યાં છે ! કારણ કે –
કારણ કે –
જયારે કોઈ માણસ ગુસ્સામાં આપણું ખરાબ કરે છે ત્યારે સ્વાભાવિક રીતે જ આપણને બદલો લેવાનું મન થાય છે જ ! માનવ સ્વભાવ છે ;પણ જયારે આ બદલાની ભાવના રાજા – મહારાજાઓને થાય ત્યારે દેશનો ઇતિહાસ પણ બદલાઈ જાય -છે !!
આપણા દેશમાં એવાં અનેક પ્રસંગો બન્યા છે જયારે એક જ બાજુનો વિચાર કરવાને લીધે ઘણા અનર્થ સર્જાયાં હોય !
તેનું એક ઉદાહરણ પૃથ્વીરાજ ચૌહાણ અને જયમલ રાઠોડ છે !
અગિયારમી સદીમાં આપણા દેશમાં મુસલમાનોએ પગ પેસારો કરી દીધો હતો ..ઉત્તરમાં અફઘાનીસ્થાન અને ત્યાંથી અત્યારના પાકિસ્તાન માં થઈને મહમદ ગીઝની જેવાઓએ દેશને લૂંટવા માંડયો હતો ! સોમનાથને સોળ વખત લૂંટ્યું હતું ! દર વખતે ધન દોલત લૂંટીને એ પાછો જતો રહેતો !
હિંદુ ધર્મમાં આત્મા – પરમાત્મા ની ઉચ્ચ વિચાર સરણીની વાતો અને સર્વ પ્રત્યે સરળ વર્તન , અતિથિ દેવો ભવ વગેરે વગેરે ભાવનાઓથી સઁસ્કૃતિ ગૌરવ જરૂર અનુભવતી હતી પણ , સાથે સાથે એમાં ; “ અમે જ શ્રેષ્ઠ” ની ભાવના ઘર કરી ગઈ હતી અને ત્યારે રાજા મહારાજો પોતાને મહાન ગણતા અને પોતાના અહન્કારને પોષી રહ્યાં હતાં ત્યારે આ રીતે દેશ પાયમાલ બની રહ્યો હતો ..
પંજાબમાં મુસ્લિમ લુંટારાઓએ ( મહંમદ ગીઝની જેવાઓએ )આવીને લૂંટફાટ કરીને ઉત્તરમાં પોતાનું શાસન સ્થાપવા માંડ્યું હતું ..
એ વાતને સો વર્ષ વીતી ગયાં હતાં .. બારમી સદીમાં અજમેરમાં એક પરાક્રમી રાજા – પૃથ્વીરાજ ચૌહાણ જન્મ્યો હતો .. એની કીર્તિ ચારે બાજુએ ફેલાઈ હતી અને ત્યાં જ આ ઇતિહાસની રોમાંચક વાત બને છે : રાજસ્થાનના કનોજ પ્રદેશનો રાજા જયચંદ રાઠોડ તેનું રાજ્ય ખુબ વિશાળ – છેક કનોજ થી વારાણસી સુધીનું હતું , તેની દીકરી સંયુક્તા ( સંયોગિતા ) વીર રાજકુમાર ( અજમેરનો રાજકુમાર )પૃથ્વીરાજના પ્રેમમાં પડે છે ..
જયચંદને તો પૃથ્વીરાજ સાથે વેર હતું ! પણ દીકરીને તો એ જ રાજકુમાર સાથે પ્રેમ થઇ ગયો હતો !!
પ્રિય વાચક મિત્રો ! પૃથ્વીરાજ ચૌહાણ અને જયમલ રાઠોડ વચ્ચેના – આ બંનેના ઝગડાને લીધે ભારત દેશનો ઇતિહાસ બદલાઈ ગયો ! ત્યાર પછી મુસ્લિમ શાસન સમગ્ર દેશમાં છવાઈ ગયું ..
કેવું કારમું પરિણામ !
સિક્કાની એક બાજુએ અપમાન છે : અને બીજી બાજુએ વેર વાળવાની તીવ્ર ઈચ્છા !
વાત એમ બની કે :
જયમલે દીકરીનાં સ્વયંવરમાં બધા રાજકુમારોને બોલાવ્યા , પણ એક બહાદ્દુર રાજકુમાર પૃથ્વીરાજને આમંત્રણ આપ્યું નહીં ; ઉલ્ટાનું , એનું પૂતળું બનાવડાવીને દરવાજે દ્વારપાળની જગ્યાએ મુકાવ્યું !! દાઝ્યાં ઉપર ડામ!
હવે આવું હડહડતું અપમાન પૃથ્વીરાજ કેવી રીતે સહન કરી શકે ?
એ ત્યાં ગયો અને બધાની હાજરીમાં સંયુક્તાનું અપહરણ કરી ગયો !!
હા , સંયુક્તાને (સંયોગિતાને ) તો આ જ શૂરવીર સાથે પરણવું હતું ને ? અને એ પણ આ પ્લોટમાં સામેલ હતી જ . જયમલ અને અન્ય રાજકુમારો હાથ ઘસતા રહી ગયાં..
પણ , જયમલ એને પોતાનું અપમાન સમજીને સમસમીને બેસી રહ્યો ..
એ અરસામાં , પંજાબ સુધી મહમદદ ઘોરી ( મહમદ ગીઝની નહીં , એ સો વર્ષ પૂર્વે આવ્યો હતો ) આવી ગયો હતો અને ત્યાં રાજ કરતો હતો . પૃથ્વીરાજ અજમેરનો રાજા હતો સાથે હવે દિલ્હી નો પણ રાજા બની ગયો હતો . એ હોશિયાર અને બાહોશ હતો એટલે એણે સારો એવો રાજ્યનો વિસ્તાર કરેલો . મહમદ ઘોરી જેવો એ તરફ આવ્યો કે તરત જ પૃથ્વીરાજે એને યુદ્ધમાં ધૂળ ચાટતો કરી દીધો અને જીવતો જવા પણ દીધો ( એ નાસી ગયો તો પીછો કર્યો નહીં ) પૃથ્વીરાજને એમ હશે કે હવે ડરીને ભાગી ગયો છે તો શા માટે એનો પીછો કરવો ? એટલે એને જીવતો જવા દીધો .
પણ વેરની આગમાં સળગતો જયમલ હવે બીજા રજપૂત રાજાઓને પોતાન પક્ષમાં લઈને પૃથ્વીરાજ પર બદલો લેવાનો પેંતરો રચતો હતો . એણે મહંમદ ઘોરીને મદદ કરવાનું વચન આપ્યું .
યુદ્ધ થયું , પણ ઘર ફૂટે ઘર જાય – એ મુજબ કોઈ રજપૂત રાજાઓ પૃથ્વીરાજની મદદે ના આવ્યા . જયમલ રાઠોડના માણસોએ ઉલ્ટાનું પોતાનાં જ રજપૂત ભાઈઓને – પૃથ્વીરાજના માણસોને યુદ્ધમાં હણ્યાં !!
પૃથ્વીરાજ હાર્યો !

દંત કથા મુજબ ઘોરીએ એને આંખે આંધળો કરી દીધો , અને એ મરાયો .
પણ હકીકતે ઘોરીએ પૃથ્વીરાજને તો માર્યો , પણ પાછા ફરતાં જયમલને પણ મારી નાખ્યો !! તારા જેવા શત્રુને તો ઉગતો જ ડામવો જોઈએ એમ કહીને ! અને પછી હવે ભારતમાં કોઈ શૂરવીર રાજા રહ્યો નહોતો એટલે એને આખા ભારતમાં ચઢાઈ કરવાનું ખુલ્લું મેદાન મળી ગયું !
દેશ મુસ્લિમ શાસન હેઠળ આવી ગયું !
કેમ ?
કારણકે હિંદુ રાજાઓ પોતપોતાના અહમ અને અભિમાનમાં એક બીજાને મદદ કરવાનું ભૂલી ગયા હતા ! જયમલની દીકરી સંયુક્તાને પૃથ્વીરાજ સાથે પ્રેમ થયો એટલે જયમલે પૃથ્વીરાજનું અપમાન કર્યું ; પૃથ્વીરાજે શૂરવીર યોદ્ધાની જેમ રાજકુંવરીનું અપહરણ કર્યું , જયમલે વળતો બદલો લીધો એને ઘોરીને મદદ કરી !!! દેશ મુસ્લિમોના હાથમાં આવી ગયો …
બદલો લેવાની લ્હાયમાં શું કરી રહ્યા હતાં તે ભુલાઈ ગયું !!
કોઈ સામી છાતીએ ઘા ઝીલે છે ; કોઈ પાછળથી વાર કરે છે ;
પણ પોતાનાંજ જયારે દુશ્મન બને છે ત્યારે સઘળું સત્યાનાશ નીવડે છે !
બંને પોતાની દ્રષ્ટિથી સાચાં હતાં: બન્નેને બદલો લેવાનો હક્ક હતો . પણ સહેજ જ જો વિચાર્યું હોત તો જયમલ દુશમનને મદદ કરવા જાત નહીં .
પણ જયારે આપણને એ વાત સમજાય છે કે દેશનો દુશ્મન , એનો વિશ્વાસ ના કરાય , ત્યારે સારો ઇતિહાસ પણ રચાય છે . આપનો દેશ આવી જ રીતે બે હજાર વર્ષ પહેલાં ગુલામ થઇ ગયો હોત, જો ચાણક્ય જેવો સમજુ માણસ દેશને ના મળ્યો હોત તો ! આજે પણ આપણે ચાણક્યને યાદ કરીએ છીએ કારણકે એને સિક્કાની બીજી બાજુ શું છે તે દેખાઈ ગયું હતું . એણે પરદેશી સિકંદરને મદદ ના કરવા દેશના રાજાઓને સમજાવ્યું હતું તેથી દેશ ગુલામ થતા બચી ગયો હતો . . તો એની વાત કરીશું આવતે અઠવાડીએ ..