Bethak-Vachikam-Dipal patel
મિત્રો ,
ઘણા વખતથી વિચાર આવતો હતો કે પુસ્તક પરબના હેતુ ને સિદ્ધ કરવા શું કરવું ,પરબમાં પુસ્તકો તો આપ્યા નવી ટેકનોલોજી દ્વારા બ્લોગમાં પુસ્તકો મુક્યા પણ આપણા વડીલો ઉમર સાથે વાંચી ન શકે ત્યારે શું કરવું ?માટે ઓડીઓ બનાવી સારા પુસ્તકો વડીલોને સાંભળવા આપવા તો, દીપાબેન ની મદદ થી આ ઓડીઓ આજે રજુ કરું છું આપના પ્રતિભાવ આપજો .આમ પણ બેઠકનો હેતુ સદવિચાર લોકો સુધી પોહ્ચાડવાનો જ છે ને !
ભાઈ બે એરિયામાં આવી ટેલેન્ટ હોય તો બીજે શું કામ દોડવું ?
કેલિફોર્નિયા મીલ્પીટાસ, ઇન્ડિયા કોમ્યુનિટી સેન્ટર ખાતે “બેઠક”માં તારીખ 27મી જાન્યુઆરી 2017ના એક અનોખી સાંજ સર્જકોએ એક સર્જક સાથે માણી.
ભારતથી આવેલ ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ અમદાવાદના ગુજરાતી ડીપાર્ટમેન્ટમા પ્રોફેસર અને અધ્યક્ષ માનનીય શ્રી પ્રો ડૉ ઉષા ઉપાધ્યાય બેઠકમાં આવ્યા,સંશોધન સર્જનાત્મક, સાહિત્ય સંપાદનો એમનો રસનો વિષય છે. હું અહીં ડાયોસ્પરા લેખન માટે સંશોધન કરવા આવી છું, વિદ્યાપીઠ મારા માટે તીર્થ છે નાનપણથી મારો શબ્દ સાથે ખુબ નાતો રહ્યો છે. એમ વાત થી શરૂઆત કરતા કહ્યું કે પુસ્તકે મારા જીવનમાં ખુબ મહત્વનો ભાગ ભજવ્યો અને મને યોગ્ય વાતાવરણ દેવા માટે મારા મા બાપની ઋણી છું.હું છઠ્ઠા ધોરણમાં હતી ત્યારે હોમર ના મહાકાવ્ય “ઇલીયડ” નો ગુજરાતી અનુવાદ વાંચવાનો મોકો મળ્યો, હું પ્રકૃતિની ખુબ નજીક રહી,અમેરિકા આવવાની ક્યારેય ઈચ્છા કરી ન હતી પણ અહીં આવ્યા પછી જોયું તમે અહીં ભાષાની સાથે સંસ્કૃતિનું જતન કરો છો, ભાષા સાથે સંસ્કૃતિને પોષણ આપવાનું કામ થાય .એ માટે એમણે પોતાનો રાજીપો વ્યક્ત કરતા કહ્યું .તમે સૌ શબ્દની સાથે જોડાઈને કામ કરો છો શબ્દ સંગીત નૃત્ય એ કળા સાથે આપ સૌ જોડાયલ છો જે વ્યક્તિમાં કળા હશે તે અડીખમ રહશે કલા આ આંતરિક સમૃદ્ધિ છે, જે વ્યક્તિને ગમે તે પરિસ્થિતિમાં ઉર્જા આપે છે. લખીએ ત્યારે આપણે આપણી જાતને વ્યક્ત કરીએ છીએ વ્યક્ત થવાનો એક અનોખો આંનદ હોય છે મેં જે કંઈ અનુભવ્યું એ જ લખતી આપણે પુષક્ળ વાંચીએ છીએ, ત્યારે આપો આપ આપણાને સારું અને નબળા લખાણની પ્રતીતિ થાય છે કોઈના અભિપ્રાયની જરૂર નથી પડતી આમ તેમણે વાંચનનું ખુબ સરસ મહત્વ સમજાવ્યું.
એક ખુબ સરસ વાત જણાવતા કહ્યું કે લેખનનું સાતત્ય અને સાતત્યના મનનો ઉપસેલો ચહેરો કલ્પના થકી સર્જનાત્મક સ્વરૂપ લે છે. કવિતા કે કોઈ પણ સાહિત્યમા વાસ્તવિકતા સાથે કલ્પના વ્યક્ત થાય છે ત્યારે તે નિત્ય નૂતન સર્જન લઈને આવે છે. પોતાની કવિતા રજુ કરતા પહેલા એમણે અનુભવેલ સંવેદના વર્ણવતા બેઠકમાં સંન્નાટો છવાઈ ગયો અહીં ખાસ ઉમેરતા કહ્યું કે મેં જે અનુભવ્યું છે જે વેદના જોઈ છે એ વર્ણવા માટે મારા શબ્દ ઘણા વામણાં લાગે છે અને એક પછી એક એમના અનુભવ સરળ ભાષામાં એવા રજુ કાર્ય કે હૃદય સોંસરવા ઉતરી ગયા એમની કવિતાએ અને અનુભવની વાતે માનવગરિમા ને વાતાવરણમાં ધબકતી કરી અને “બેઠક’ને સંવેદનાઓથી ભરી દીધી હતી.તેમની રજૂઆત ખુબ અનોખી રહી સમયની મર્યાદાને ધ્યાનમાં રાખી એમનું વયક્ત્ત્વ પૂરું કર્યું પણ હજુ વધુ સાંભળવા મળે તો ..એવી લાગણી સૌના ચેહેરા પર દ્રષ્ટિગોચર થઇ.
તેમનું વ્યક્તત્વ પૂરું થતા મનીષાબેન પંડ્યાએ ખેશ પહેરાવી આશીર્વાદ લીધા અને કહ્યું કે મારા પપ્પા (પુસ્તક પરબના પ્રણેતા પ્રતાપભાઈ પંડ્યા )અહીં હાજર નથી પરંતુ આપે બેઠકમાં આવી જ્ઞાન થકી ઉજાશ દીધો છે, માટે ખુબ આભાર માન્યો છે.
ધાર્યા કરતા વધુ હાજરીએ ઉત્સાહ દેખાડ્યો,તો આંનદથી લાવેલ ભોજન સૌ માણી ને જ્ઞાન સાથે તૃપ્ત થયા યુવા સર્જકોની હાજરીએ ચેતના ભરી દીધી એક યુવાન લેખિકા ધારા દેસાઈએ પોતાની સુંદર કવિતા રજુ કરી ગુજરાતી ભાષાનું ભવિષ્ય પરદેશમાં પણ ઉજળું છે એવા એંધાણ દીધા ,મહેશભાઈ રાવલે પોતાની ગઝલ થકી વાતાવરણ ને નવો મોડ આપ્યો “બેઠક”ના સંચાલક રાજેશભાઈ એ આપેલો પરિચય ઉષાબેનને પ્રત્યક્ષ મળતા અને સંભાળતા યથાયોગ્ય લાગ્યો,રઘુભાઇ કલ્પનાબેનની ગેરહાજરી વર્તાણી પણ રમેશભાઈએ પ્રાર્થના ગાઈ વાતાવરણમાં ઉર્જા દીધી, તો દીપા પટેલે કેમેરો સંભાળી તસ્વીરો લીધી. સમગ્ર બેઠકનું આયોજન અને સંચાલન કરતા પ્રજ્ઞા દાદભાવવાળાએ આભાર સાથે કહ્યું અમે અહી પરદેશમાં ખોવાયેલી વાચા, માતૃભાષા અને સંસ્કૃતિને જીવંત રાખવાનો નમ્ર પ્રયત્ન કરીએ છીએ “બેઠક:ની પાઠશાળા આપ જેવા અનુભવી સાહિત્યના વ્યક્તિઓ થકી જ વિકસે છે.આપ અહી ફરી ફરી આવો અને અમને જ્ઞાન થકી ઉત્સાહ અને બળ આપો.અને અંતે દાવડા સાહેબે આભાર માની “બેઠક”ની પ્રણાલી જાળવી રાખી.
એક સીધી સાદું વ્યક્તિત્વ ઉષાબેન ઉપાધ્યાયને મળ્યા નો બધાને આનંદ હતો તો સાથે આવા મોટા સ્થાને (અધ્યક્ષ તરીકે ) રહેનાર વ્યક્તિ આવા લઘુત્તમ ભાવે કેવી રીતે રહી શકે છે તેનું આશ્ચર્ય પણ દરેકના ચેહેરા પર વરતાતું હતું આમ નવા વર્ષની “બેઠક’ ઠંડીના દિવસોમાં હુંફાળી જ્ઞાન સભર, સર્જકોને અને પ્રેક્ષકો માટે પ્રોત્સાહન અને બળ આપનારી સાર્થક પુરવાર થઇ.
-“બેઠક’ –
શીર સાટે સોગંદ અમારા,પાવન હિમાલય ગંગા
નહીં ઝૂકીએ ન ઝૂકવા દઈશું,…૨
તારી શાન ત્રિરંગા.. કોરસ …
શીર સાટે સોગંદ અમારા,પાવન હિમાલય ગંગા….
નહીં ઝૂકીએ ન ઝૂકવા દઈશું તારી શાન તિરંગા…કોરસ -…… તારી શાન તિરંગા ..
શીર સાટે સોગંદ અમારા,પાવન હિમાલય ગંગા
વિશ્વ ધરોહર ભૂમિ અમનની, કેસરીયાળી ક્યારી………….૨
ભારતની એ અમર સંસ્કૃતિ,……૨ ઝૂમે હરિયાળી પ્યારી….કોરસ
શીર સાટે સોગંદ અમારા,પાવન હિમાલય ગંગા….
નહીં ઝૂકીએ ન ઝૂકવા દઈશું તારી શાન તિરંગા…કોરસ – તારી શાન તિરંગા ..
શીર સાટે સોગંદ અમારા,પાવન હિમાલય ગંગા……
લાલ કિલ્લાએ શોભે કેવો, અમર યશ સહભાગી…………૨
સુજલા સુફલા ધરા મંગલા,…..૨ ધન્ય અમે બડભાગી…. કોરસ
શીર સાટે સોગંદ અમારા,પાવન હિમાલય ગંગા….
નહીં ઝૂકીએ ન ઝૂકવા દઈશું તારી શાન તિરંગા…કોરસ – તારી શાન તિરંગા ..
શીર સાટે સોગંદ અમારા,પાવન હિમાલય ગંગા…….
નહીં ઝૂકીએ ન ઝૂકવા દેશું, રંગ ધરશે રખવાળાં…૨
નહીં ભૂલીએ બલિદાનો વીરા,..૨ અમર જ્યોત અજવાળાં…કોરસ..
શીર સાટે સોગંદ અમારા,પાવન હિમાલય ગંગા….
નહીં ઝૂકીએ ન ઝૂકવા દઈશું, તારી શાન તિરંગા…કોરસ – તારી શાન તિરંગા ..
શીર સાટે સોગંદ અમારા,પાવન હિમાલય ગંગા
સુર્યનારાયણ તેની અકળ ગતિએ પૃથ્વીને પ્રભાતનાં સોનેરી કિરણોથી રંગી રહયો હતો. રસોડામાંથી ચાની મહેક આવી રહી હતી. તેને તરત યાદ આવ્યું અને તે સફાળી પથારીમાંથી બેઠી થઈ ગઈ.
મધુકરે ઘડિયાળ સામે જોઈ કહયું,” ચાલ હવે જલ્દી કર. આજે ઇન્ટરવ્યુ માટે મોડી ન પડે તે ખાસ જોવાનું છે.” બંન્ને જણા તૈયાર થઈ બહાર નીકળ્યા. મધુકરે તેને એક મોટી શાળાના આગળનાં દરવાજા પાસે ઊતારી. “ગુડ લક ” કહી તે તેની ઓફિસ માટે રવાના થઈ ગયો. સ્મૃતિ એક મિનિટ દરવાજા પાસે ઊભી રહી પછી અંદર દાખલ થઇ. ગેટકીપરે તેને આવવાનું કારણ પૂછ્યું અને લેટર જોયા પછી અંદર જવા દીધી. આશરે પાંચસો થી છસો છોકરાંઓ અહીં આવતાં હશે. આ શાળાનાં પ્રિન્સિપાલની પોસ્ટ માટે એણે અરજી કરી ત્યારે તેને ખ્યાલ ન્હોતો કે આ શાળા આટલી મોટી હશે. તેણે ઓફિસમાં જઈ, તપાસ કરી કે ઇન્ટરવ્યુ ક્યાં રાખેલ છે? બે છોકરાઓ તેને એક ખાસ મોટા ઓરડામાં લઇ ગયા. જ્યાં દશ પ્રશ્નકારોની પેનલ બેઠી હતી. ઇન્ટરવ્યુ આપવા વાળામાં પંદર અરજીકારો ખુરશીમાં ગોઠવાઈ ગયાં હતા. તેમાં નવ પુરુષો અને છ સ્ત્રીઓ હતી. સ્મૃતિ થોડી વધારે ચિંતિત થઇ ગઈ. પછી એક ખુરશી પર જઈ બેઠી. આજુબાજુ જોયું તો ખાસ કોઈ જાણીતું ન લાગ્યું. છેલ્લી ખુરશી પર કોઈ બેઠું હતું. વાંકી વળી જોયું તો આશ્ચર્ય પામી ગઈ – આ પેલો ચંદુ તો નહીં ? હા , ચંદુ જ છે. અને એક ઝલકમાં એ ભૂતકાળમાં ખોવાઈ ગઈ.
હાઈસ્કુલનું છેલ્લું વર્ષ હતું. સ્મૃતિનું મિત્ર મંડળ બહોળું હતું. તે પોતે નમણી અને દેખાવડી હતી. ઘણાં છોકરાંઓ તેની મિત્રતા રાખવા પ્રયત્ન કરતા. સ્મૃતિ બધાને દાદ ન દેતી. તેને જે ગમતાં તેની સાથે જ મિત્રતા રાખતી અને પીકનીક પર જતી. સ્મૃતિ બધા વિષયોમાં ઊંચો ગ્રેઇડ લાવતી. વિવધતાથી ભરપૂર હતી. કંઈક જીવનમાં કરી છૂટવાનો તરવરાટ હતો. પણ અજાણ્યાં સાથે બોલવામાં નરવશ થઈ જતી. કોઈકે કહયું, તું ડિબેટીંગ સોસાયટીમાં કેમ નથી જોડાતી ? અને તરત સ્મૃતિએ નક્કી કર્યું કે તે જરૂર જોડાશે. પણ ત્યાં ગયા પછી ચંદુ જેવાનો અનુભવ થયો. ડિબેટિંગ સોસાઈટીના ચેર પર્સન તરીકે ચંદુ હતો. ચંદુ ઊંચો, દેખાવડો અને હોંશિયાર છોકરો હતો. બોલવામાં બહુજ ચપળ અને એને કારણે તેને ચેર પર્સન નીમવામાં આવ્યો હતો. સ્મૃતિ જયારે ડિબેટિંગ સોસાયટીમાં જોડાઈ ત્યારે તેને આત્મવિશ્વાસ બહુ ન્હોતો. પચાસ વિદ્યાર્થીઓની સામે બોલતાં ડરતી. અને એવી જ એક મિટિંગમાં ચંદુએ તેને ઊભી કરી કોઈ વિષય ઊપર બોલવા કહયું. સ્મૃતિ ગભરાઈ ગઇ અને પૂરું બોલી ન શકી. ચંદુ હસ્યો અને કટાક્ષમાં બોલ્યો,” આવડત ન હોય તો પણ લોકો અહીં ચાલી આવે છે. ”
એ વખતે ક્લાસમાં મધુકર પણ હતો. નરવશ સ્મૃતિને એણે ખૂબ પ્રોત્સાહન આપ્યું અને ચંદુ જેવાની વાતો મગજ પર ન લેવા વિનંતિ કરી. જાહેરમાં બોલવા માટે શું કરવું જોઈએ તેની રીત બતાવી, તૈયારી કરાવી અને બીજી ત્રીજી મિટિંગમાં આત્મવિશ્વાસથી બોલવા ઊભી કરી, બધાને અચંબામાં પાડી દીધા. તે પછી ચંદુ તેની મિત્રતા શોધવા લાગ્યો. એક વખત એ એકલી હતી ત્યારે તેનો લાભ ઊઠાવી તેની છેડતી કરેલી. સ્મૃતિએ તેને તમાચો મારી ત્યાંથી ભાગી છૂટી હતી. આજે આ પોસ્ટને માટે હાજર રહેલાઓમાં ચંદુને જોઈ જરા આશ્ચર્ય સાથે ફિકર પણ થઈ. ચંદુ અને તેના જેવા બીજાં વ્યક્તિઓ હરીફાઈમાં હોય તો તેનું શું ગજું ? જયારે બેલ વાગી ત્યારે સ્મૃતિ તેની તંદ્રામાંથી જાગી. પેનલે ઇન્ટરવ્યુ આપવા આવનાર દરેકને બહાર બેસવા વિનંતી કરી, એક એકને અંદર બોલાવવા માંડ્યા. સ્મૃતિનો નંબર આઠમો આવ્યો. ચંદુ પાંચમા નંબરે અંદર ગયો. પંદર મિનિટ પછી બહાર આવ્યો ત્યારે સ્મૃતિની સામે નજર કરી એવી રીતે હસ્યો કે જાણે મજાક ન કરતો હોય !! સ્મૃતિ નજર નીચી રાખી સમ સમી રહી. પણ હિંમત ન હારી.તેને થયું આજે હું મારી પૂરી શક્તિ આમાં લગાડીશ પછી ઊપર વાળાને જે કરવું હશે તે કરશે !
સ્મૃતિ અંદર ગઈ ત્યારે બધાએ એને આવકારી. તેની અરજી વાંચીને એક એક પ્રશ્ન દરેકે પૂછ્યા. જેના ઊત્તર સ્મૃતિએ ખૂબ જ ધીરજ અને વાસ્તવિકતાથી આપ્યા. મોઢા ઊપર જરાપણ ગભરાટ ન બતાવ્યો. છેલ્લે આ પોસ્ટને માટે તેણે શા માટે અરજી કરી અને બાળકોને કેવી રીતે સંભાળી શકશે એ વિશે કહેવા કહયું. પાંચ મિનિટની એ વિચાર સ્પર્ધામાં સ્મૃતિએ એની કાબેલિયત, અનુભવ, આવડત,અનુશાસન, વિકાસ અને અધ્યાતમ વિષે ખૂબ જ આત્મીયતાથી એના વિચારો દર્શાવ્યા. તેને લાગ્યું કે પેનલ તેના જવાબથી સંતુષ્ટ છે. તે બહાર આવી.
બહાર ચંદુ બેઠો હતો. તેને જોઇ હસીને બોલ્યો ,” હલ્લો સ્મૃતિ! તને અહીં જોઈ મને ઘણું આશ્ચર્ય થયું હતું. ઇન્ટરવ્યુ કેવો રહયો?” અને એટલાજ મજાકિયા અવાજમાં કહયું કે ” તારી આ પોસ્ટમાં નિમણુંક થાય તો પાર્ટીમાં મને જરૂર બોલાવજે.” અને હસતો હસતો જતો રહયો. એને જવાબ સાંભળવાની જરૂરિયાત ન લાગી. સ્મૃતિ દૂર ક્ષિતિજમાં નિહાળતી રહી.
અઠવાડિયા પછી સ્મૃતિને તે શાળાનો લેખિત પત્ર મળ્યો કે તેની લાયકાતની કદર કરતાં, આ પોસ્ટને માટે તેને ચૂંટાઈ છે ત્યારે તે ખરેખર માની ન્હોતી શકતી !! તેને થયું તે આસમાનમાં ઊડી રહી છે. તેને જમીન પર મધુકર લઈ આવ્યો અને અભિનંદન સાથે બાથમાં લઈ લીધી.
સ્મૃતિએ તરત ફોન જોડ્યો અને પેલા ચંદુને એટલાજ મજાકિયા અવાજમાં પૂછ્યું,” હલ્લો ચંદુ ! તારી આ પોસ્ટને માટે નિમણુંક થઈ ગઇ ? આટલો શાંત કેમ છે ? તને તો એમજ હતું ને કે કોઇ સ્ત્રી તારા જેટલી હોંશિયાર હોય જ ના શકે પણ આજે મેં તને હરાવ્યો છે. મારી પાર્ટીમાં જરૂર આવજે.”
સામેથી જવાબને બદલે ફોનની રીંગ ટોન સંભળાઈ !!!!
પ્રવિણા કડકિયા
સૌના પ્રિય મિત્ર આતાજી ( હિમતલાલ જોશી ) ની ચિર વિદાય
૯૬ વરસના જીંદાદિલ આતાજીના દુખદ સમાચાર દિલને આંચકો આપી દીધો
આતાજી આપણને સૌને છોડીને ચાલ્યા ગયા છે. તેઓ સૂતેલા હતા અને એમનો પૌત્ર ડેવિડ મંદીરે જવા એમને ઊઠાડવા ગયો, ત્યારે તેઓ ભર નિદ્રામાં હતા. બસ કાર્ડિઆક એરેસ્ટ.
છેલ્લા એક ઘણા દિવસથી મારી સાથે ઈમેલથી સમ્પર્કમાં હતા છેલ્લી ઈમૈલમાં પોતાની વાત મને લખી મોકલાવી હતી , ત્યારે તો સરસ મૂડમાં હતા. ઘણી વાતો લખી હતી. અને બેઠકની વિનું મર્ચન્ટ વાર્તા સ્પર્ધા માટે પોતાના જીવનની સત્ય કથા પણ મોકલી સૌથી મોટી વાત જિંદગીની છેલ્લી ક્ષણ સુધી જીવન સંતોષ થી જીવ્યા
એવા પ્રેમાળ ભડવીર આતાજીને હાર્દિક શ્રધાંજલિ .
પ્રિય પ્રજ્ઞા બેન
તમે મને બહુ ખુશ કરી દીધો મારી ઉંમર 95 + છે . આ તમારી જાણ માટે જોકે .
વાર્તા સાથે મારી ઈ મેલ મોકલીશ . with love himmatlal joshi
પ્રભુ એમના આત્માને શાંતિ આપે એવી પ્રાર્થના . બેઠકના દરેક સર્જક કરે છે
આતાજીના બ્લોગ આતાવાણીની આ લીંક પર વધુ …
https://aataawaani.wordpress.com/2017/01/15/aataa_no-more/
દાવડા સાહેબે મોકલેલ વિગત
આતા-૯૩ વર્ષની વયના મારા મિત્ર શ્રી હિમતલાલ જોષીને વધારે લોકો તેમના હુલામણા નામ “આતા” કે “આતાઈ” થી ઓળખે છે. મારા પ્રત્યેક ઈ-મેઈલનો તરત જ જવાબ લખનારા આ આતા સદા આનંદિત રહે છે.તેઓ પોતાનો “આતાવાણી” નામે બ્લોગ ચલાવે છે, અને બીજા અનેક બ્લોગ્સની મુલાકાત પણ લેતા રહે છે. વેબ ગુર્જરી દ્વારા સન્માનિત આતાની વાત એમના શબ્દોમાં જ વાંચો.
“મારો જન્મ ૫ મી એપ્રિલ ૧૯૨૧ ના દિવસે દેશીંગામાં થયો હતો. દેશીંગા જુનાગઢ જીલ્લાના માણાવદર તાલુકાનું એક ગામ છે. મારા પિતા જેઠાબાપા દેશીંગામાં માસિક રૂપિયા ૧૨/- ના મબલખ પગારથી પોલીસ પટેલતરીકે નોકરી કરતા. હું દેશીન્ગાની નિશાળમાં ગુજરાતી પાંચ ધોરણ સુધીભણ્યો; કેમકે વધારે ધોરણ હતાં નહીં. પછી દેશીંગાથી અર્ધો ગાઉ દુર મરમઠગામમાં અંગ્રેજી વિના સાત ધોરણ પાસ કર્યા. મારી ભણવાની બહુ હોંશહોવા છતાં, મારા બાપાની ગરીબીએ મને આગળ ભણતો અટકાવ્યો. પછીમને બીલખામાં શ્રી નથુરામ શર્માનાં આશ્રમમાં સંસ્કૃત ભણવામુક્યો. આશ્રમ માં ભણતો હતો ત્યારે મને પંજાબના ઉદાસી સંપ્રદાયનાસાધુનો ભેટો થયો. આ સાધુ પાસેથી હું ઉર્દુ લખતા, વાંચતા શીખ્યો. અહીમેં આશ્રમના એક ક્લાર્કને લાકડીથી માર્યો હતો, અને આ કારણે મનેઆશ્રમમાંથી કાઢી મુકવામાં આવ્યો.
આશ્રમમાંથી કાઢી મુક્યા પછી હું ઘરે આવ્યો, અને પછી મેં ખાંડ,કેરોસીન વગેરે વસ્તુ કાળાબજારમાં વેચવાનો ધંધો શરૂ કર્યો, પણ એમાં જોખમ હોવાથી મારી માએ આવો ધંધો ન કરવાનું કહ્યું.
આ વખતે બીજું વિશ્વ યુદ્ધ જોરશોરથી ચાલી રહ્યું હતું. હું આર્મીમાંભરતી થઇ ગયો. ૧૯૪૨ થી ૧૯૪૭ સુધી આર્મીમાં કામ કર્યું. બીજું વિશ્વયુધ્ધ પૂરૂં થઈ જવાથી મને સેનામાંથી છુટો કર્યો. ત્યાર બાદ, હુંઅમદાવાદ પોલીસ ફોર્સમાં જોડાયો. ૧૯૪૭ થી ૧૯૭૪ સુધી પોલીસ ખાતામાં કામ કર્યું. અમદાવાદમાં હું એક એવો પોલીસ હતો કે D.S.P.સુધીના માણસો મને અંગત રીતે ઓળખે. એનું કારણ એ કે, હું કાળાનાગને કોઈ પણ જાતના સાધન વગર મારા ખુલ્લા હાથથી પકડી લેતો. હુંમારા આવા સરપ પકડવાના ધંધાને લીધે છાપે ચડ્યો હતો. અમદાવાદનો સુભાષ બ્રીજ બની રહ્યો હતો ત્યારે એના ચીફ એન્જીનીઅર બી. કુમાર હતા. તે એક વખત સિનેમા જોઈ ઘરે આવ્યા અને પથારી પાસેગયા ત્યારે, ત્યાં ગુંચળું વાળીને બેઠેલા નાગદેવતાએ ફૂફાડો મારીને એમનેડરાવ્યા. એટલે એ તો હડી કાઢીને બંગલાની બહાર નીકળી ગયા. આવખતે લોકોનું ટોળું પણ ભેગું થઇ ગયેલું. પણ મજાલ છે કે, કોઈ બંગલાનજીક જાય! પણ એક ભડનો દીકરો ભૈયો હતો તે દરવાજા પાસેહાથમાં લાકડી અને ટુવાલનો ડૂચો લઈને બેઠો હતો. મને બોલાવવામાંઆવ્યો. હું ગયો એટલે ભૈયાએ મને ચેતવ્યો કે,
“साब! आप साथ कुछ नहीं लाए। यह साप बड़ा खतरनाक है।”
મે તો મારા હાથમાં લાકડી હતી; એ પણ દુર મૂકી દીધી; અને પથારીપાસે ગયો. એટલે મને ડરાવવા નાગ દેવતાએ ફેણ માંડી, અને ફૂફાડો માર્યો. હું સૌને સંભળાવવા બોલ્યો –
” નાગબાપા! આ તમે જુઓ છો એ માંયલો માણસ હું નથી.”
એમ બોલી ફેણ માથે હાથ મૂકી નીચે કરી દીધી. પછી એના ગુંચળા નીચેમારા બે હાથની હથેળીઓ ઘાલી નાગદેવતાને ઊંચા કરી મારા નાક સામેફેણ મંડાવી; અને પછી ચાદરમાં મૂકી દીધા.
કોઈક બોલ્યું કે આને કૈંક ઇનામ આપવું જોઈએ. બી.કુમારે મને વીસ રૂપિયા આપવાનું કર્યું. મેં તેમને કહ્યું કે મારાથી સીધું ઇનામ ન લેવાય. તમેમને મારા ખાતા મારફત આપો.
પછી તો છાપાંવાળાઓને ઈન્સ્પેક્ટરે બોલાવ્યા. મારો ઈન્ટરવ્યુ લેવડાવ્યો; અને હું તો છાપે ચઢી ગયો. મુંબઈના ‘જન્મભૂમિ’ છાપામાં આ મારા સર્પપકડવાની વિગત પણ છપાણી. મારો જીવતા સાપ પકડવાનો આ શોખ,એક વાર નાગના કરડવા છતાં, આજસુધી કાયમ છે.
પોલીસ ફોર્સમાંથી વહેલો નિવૃત થઈ અને મારા નાનાભાઈનાતેડાવવાથી ૧૯૭૪ માં અમેરિકા આવ્યો. છ દિવસ આરામ કર્યાં પછીનોકરીની શરૂઆત કરી. ૧૯૮૫ સુધી પ્રિન્ટીંગ પ્રેસમાં કામ કરી કમાયોઅને એરિઝોનામાં પોતાની કમાણીથી ઘર ખરીદ્યું. છાપાઓમાં લેખોલખ્યા. લેખોએ મને ઘણી પ્રસિદ્ધિ અપાવી. ડો. કનક રાવલ (જાણીતા ચિત્રકાર રવિશંકર રાવલના સુપુત્ર) જેવા મિત્રો મળ્યા. શ્રી સુરેશ જાની(બ્લોગ જગતના જાણીતા સુરેશદાદા) એ મારો ઉત્સાહ ખુબ વધાર્યો.
અમેરિકા આવ્યા બાદ સાહિત્યમાં રસ કેળવાયો અને ઉર્દુ અને અરબી ભાષા શીખ્યો. ૧૯૯૬ સુધી ન્યુ યોર્ક રાજ્યમાં અને ત્યારબાદ એરિઝોના રાજ્યમાં રહ્યો. ૪૦ વર્ષથી અમેરિકામાં રહેવા છતાં હજી અમેરિકાની નાગરિકતા સ્વીકારી નથી.
૨૦૦૭ માં મારી પત્નીના પરલોક ગયા પછી હું બહુ ઉદાસ રહેતો હતો;પણ મને પોતાના દાદાથી અધિક ચાહતી અને મને મારી પોત્રી જેટલી જ વહાલી, ગોરી અમેરિકન લિયા એ મારી ઉદાસીનતા દુર કરી.”
હાલમાં આતાજી સવારે વહેલા તૈયાર થઈ, સરકાર દ્વારા ચાલતા Senior Citizen Centre માં પહોંચી જાય છે, ત્યાં મિત્રોને મળે છે, કોમપ્યુટર ઉપર કામ કરે છે, વાંચન કરે છે, લેખ અને શાયરીઓ લખે છે. બપોરે ઘરે આવી થોડો આરામ કરે છે, ત્યાર બાદ ઘરના બાગમાં થોડું કામ કરે છે,લોકોને હળે મળે છે, અને આનંદમાં જીવન વ્યતિત કરે છે. એમને જીવન પ્રત્યે કોઈ ફરિયાદ નથી.
પી. કે. દાવડા
https://davdanuangnu.wordpress.com/
___________________________________________________________________________________
રામકા નામ લીયેજા, તું અપના કામ કીયેજા…
કાકા તમે આ ઉમરે પણ ચગાવો પતંગ અમે તમને ઢીલ દેશું.
બેઠકના આયોજક :પ્રજ્ઞા દાદભાવાળા
વિશ્વદીપ બારડ
‘ડેડ, ક્યાં લગી આવું એકાંત જીવન જીવતા રહેશો? મારું કશું તમો માનતા જ નથી, કેટલી વાર તમને કહ્યું કે મારે ત્યાં રહેવા આવતા રહો પણ હમેંશા એકને એક કક્કો “ મને મારી રીતે જીવન જીવવા દે”.
‘બેટી તારો પ્રેમ અને લાગણી હું સમજી શકું છું. સાચું કહું મને કોઈના ઓશિયાળા થઈને રહેવું પસંદ નથી.
ડેડ, “ઓશિયાળા”…શું વાત કરોછો? દીકરીના ઘરે ઓશિયાળા!
‘હા બેટી સાચું કહું, ખોટું ના લગાડીશ, તારે બે ટીન-એઈજ બાળકો , તું અને રાકેશ બન્ને જોબ કરો છો. તમારા જીવન જીવવાની સ્ટાઈલ આખી જુદી છે.રોજ સવારે ૫.૩૦ ઉઠી જવાનું, બાળકોને સ્કુલ માટે લન્ચ તૈયાર કરવાનુ, રાત્રે ૯,૩૦ સુઈ જવાનું બધું ઘડિયાળના કાટે તમારું જીવન ચાલે, હું અહીં એકલો છું તો રાત્રીના બાર સુધી મારો ટી.વી ચાલતો હોય અને ઘણીવાર સાંજે ૮ વાગે કોઈ મારા મિત્રને બોલાવું તો વાતોના તડાકા મારતા રાત્રીના એક વાગી જાય અને કોઈ વાર મિત્ર મારે ત્યાં સુઈ પણ જાય..હું તારે રહેવા આવું એટલે દેખીતી વાત છે કે મારે તારી રહેવાની સ્ટાઈલથી રહેવું પડે. તારી બોસ્ટ્નની ઠંડી એટલે છ મહિના ઘરમાં બેસી રહેવાનું, મારાથી એ ઠંડી સહન ના થાય..હું મારી રીતે સ્વતંત્ર રીતે રહેવા ટેવાઇ ગયો છું. અહીં હ્યુસ્ટ્નમાં બાર મહિના વૉર્મ વેધરમાં ઘણી બધી પ્રવૃત્તિ કરી મજા માણું છું. ‘ ડેડ, હું તમારી કન્ડીશન સમજી શકું છું,આપણી અગાઉ વાત થઈ તે ફરીવાર કહેવા માંગું છું.’
‘ હા હા મને ખબર છે કે તું શું કહેવાની છે…”ફરી લગ્ન કરી લો”. એજ ને?
‘ડેડી!!’
‘તારી મમ્મી સાથે અદભુત અને ભવ્ય સ્વર્ગ સમી જિંદગી જીવી, હવે એ નથી મને છોડી પ્રભુને પ્યારી થઈ ગઈ! તો હું મારી જિગરજાન દોસ્ત સમી તારી મમ્મીને ભુલી જઈ કોઈ અન્ય સ્ત્રી સાથે શેષ જિંદગી કેવી રીતે ગાળી શકુ ? તેણીની યાદમાં ને યાદમાં તેની સાથે ગાળેલા ભવ્ય ભરતી સમા દિવસોને યાદ કરી હું હસતો હસતો જીવન જીવી રહ્યો છું, બેટી! મારે ૬૫ થયાં, અને આ ઉંમરે મારી કોઈ અજાણ્યા પાત્ર સાથે મેળ પાડવાનો?’
‘ એમાં શું થઈ ગયું ડેડી, તમારો મળતાવડો અને પ્રેમાળ સ્વાભાવમાં કોઈ પણ વ્યક્તિ ઍડજસ્ટ થઈ શકે!!
‘બેટી , તને ખબર છે કે મારા બેડરુમમાં તારી મમ્મીના હસતા સુંદર ફોટા જોતા જોતાં થાકતો નથી..ઉંઘ પણ સારી આવી જાય છે, એ મારી આસપાસ છે એવો આભાસ કાયમ રહે છે. મને એકાંત લાગતુંજ નથી.’
ડેડી-દિકરી વચ્ચે આ સંવાદો નિયમિત ચાલ્યા કરતા હતાં. સમયનો પ્રવાહ સતત ચાલ્યા કરે છે અને ઘણીવાર સમય માનવીને પણ ફેરવતો રહે છે.
ઉમેશની ઉંમર ૬૫ અને શિકાગો રહેતી લત્તા ૬૫ની પણ ઉમેશ કરતા છ મહિના નાની, તેણીના જીવનમાં પણ તેણીનો પ્રેમાળ પતિ સુમન કાર એકસીડન્ટમાં અવસાન પામ્યો. બે વરસ સુધી એ એટલી ડિપ્રેશનમાં આવી ગઈ હતી કે કોઈની સાથે બોલે-ચાલે નહી, મેરીડ દીકરો ડોકટર હતો પણ એને ઘેર પણ રહેવા ના જાય.. ગાંડા જેવી બે-બાકળી બની ગઈ હતી. રોજ રોજ સુમન સાથે ગાળેલા દિવસો અને સાથ સાથ વેકેશનમાં ગાળેલા દિવસોમાં પાડેલ વિડિયો જોયા કરે. ૨૦ થી પચ્ચીસ પાઉન્ડ વજન ગુમાવી બેઠી હતી.એક દિવસ લત્તાની બહેનપણી હંસાએ જીવનની સાચી ફિલોસોફી સમજાવી
” લત્તા, દરેક મેરીડ કપલના જીવનમાં બે માંથી એકનો તો એક દિવસ જવાનું છે અને એ સત્ય આપણે સ્વિકારવું પડશે. ગયેલ વ્યક્તિ કદી પાછી ફરવાની નથી. ગયેલ વ્યક્તિને યાદ કરી, ઝુરી ઝુરીને જીવવા કરતાં તેમની સાથે ગાળેલા દિવસો યાદ કરી જીવન પ્રફુલ્લિત બનાવી કેમ ના જીવી શકીએ ? ગયેલ વ્યક્તિના આત્માને પણ શાંતિ મળે! જીવનને હરીયાળું બનાવી જીવીએ, રણ સમું નહી!!
લત્તાનુ જીવન બદલાયું. હંસા ઉમેશને પણ ઓળખતી હતી.મેળ પડી ગયો.
ઉમેશ અને લત્તાના કોર્ટમાં બહુજ સાદાઇથી નજીકના મિત્રોની હાજરીમાં ફરી લગ્ન થયાં
બન્ને માયાળું-પ્રેમાળ અને સ્નેહાળ પણ બહુજ ઓછું બોલનારા છતાં એકબીજાની સતત કાળજી લેનારા જ્યાં જાય ત્યાં સાથે સાથે, ફરવાનો, મ્યુઝીકનો, ક્રૂઝનો અને પાર્ટીઓ કરવાનો. ઉમેશ અને લત્તાનું શેષ જીવન જાણે સંધ્યા સોળે કળાએ ખિલી ઊઠે અને મોર નાચી ઉઠે એવું સુંદર ભાસતું હતું !
ભાસતું હતુ! વાત સાચી..પરંતું જીવનની વાસ્તવિકતા અપનાવવી સહેલી તો નથી..અપનાવો તો પચાવવી સહેલી નથી! બહાર લાગતું સુંદર જીવન અંદરથી કેટલુ ડામાડોળ છે! એ માત્ર ઉમેશ અને લત્તા જાણતા હતાં. સુંદર જીવનમાં ભૂતકાળનો પડછાયો એમનો સતત પીછો કરતો હતો તે હતી તેમની પાછલી જિંદગી! સ્વર્ગસ્થ જીવનસાથી!
બન્ને સાથ જમવા બેઠા હોય કે કોઈ ફરવા લાયક સ્થળે બેન્ચ પર બેઠાં હોય આનંદ માણતા હોય અને અચાનક ઉમેશની વાતોમાં પોતાની પત્નિની વાતો આવી જાય અને સાથે સાથે લત્તા પણ પોતાના પતિ કેટલા પ્રેમાળ હતાં એકે પળ એમને મારા વગર ચાલતું નહોતું એમ કહેતા કહેતાં આંખમાં આંસુ સરી પડે અને એજ રીતે ઉમેશ પણ સ્વર્ગસ્થ પત્નિ સાથે ગાળેલા દિવસો સતત વગોળતો. ભૂતકાળની વાતોનું ભૂત એમના વર્તમાન સુખને ડામડોળ બનાવી દેતું.
રાત્રીના સમયે પોતાનું દામ્પત્ય સુખ માણવાને બદલે બેડરુમમાં પોતાના ભૂતકાળના જીવન સાથીની યાદને આહવાન આપી એમાં રચ્યા પચ્યા રહેતાં. અત્યારે બન્ને પતિ-પત્નિ છે એ ભુલી જઈ, ભૂતકાળની વાતો વગોળતા વગોળતા આંસુ સારી સુઈ જતાં. બન્ને આ વિષયમાં ચર્ચા કરતાં કે આપણે આવું ના કરવું જોઈએ..છતાં વ્યસનની જેમ બન્નેનો મન પર કોઈ પણ પ્રકારનો કાબુ નહોતો અને એ જ વસ્તું એમના શેષ જીવનમાં નડતર રુપ બની. પ્રેમના વહેણમાં રુકાવટ આવી..ભૂતકાળનો આ સતત તાપ પ્રેમના પ્રવાહને સુકવવા લાગ્યો!!
અંતે બન્ને સમજી નક્કી કર્યું .
“આપણે આપણાં ભૂતાકાળના જીવનસાથીને ભુલી નથી શકતા,એ આપણી નબળાઈ છે અને એ મર્યાદામાંથી કોઈ હિસાબે બહાર આવી નથી શકતા. એ દિવાલ સતત કઠોર બનતી જાય છે, આપણાં જીવનની લીલીછમ વાડી શુષ્ક બનતી જાય છે. આપણે બન્ને લાગણીશીલ છીએ અને એજ લાગણીશીલતાના માર્ગમાં કોઈ નવું સ્વીકારવા તૈયારી છતાં મનની નબળાઈને લીધે સ્વીકારી ના શક્યા.બસ આપણે આપણાં વ્યક્તિગત માર્ગે પાછા ફરીએ એજ આપણાં જીવનનો સુખી માર્ગ છે.’
બન્ને રાજી-ખુશીથી ડિવોર્સના પેપર્સ ફાઈલ કર્યા. બન્નેનો વકીલ પણ એકજ હતો. બન્નેને એક પછી એક બોલાવ્યા સમજાવ્યા. લત્તાને કહ્યું “તમને તમારા પતિ પાસેથી અડધી મિલકત, પૈસા મળી શકે.” લત્તાએ તુરતજ કહ્યું. એ પ્રશ્નજ અમારા વચ્ચે નથી.હું જે માંગુ તે આપવા એ તૈયાર છે, એ બહુજ દિલદાર છે. મારી પાસે પણ મારી પોતાની મિલકત અને પૈસા છે કે જે હું જીવુ ત્યાં લગી ભોગવી શકું તેમ છું, ઉમેશે કદી મારી મિલ્કત કે પૈસા પર ખરાબ નજર કરી નથી. અમારા બન્ને વચ્ચે કોઈ ખટરાગ કે ઝગડા નથી. અમે બન્ને રાજી ખુશીથી ડિવોર્સ લેવા માંગીએ છીએ. વકીલને નવાઈની વાત એ લાગી કે લત્તાએ જે વાત કરી એ જ વાત ઉમેશે કરી. વકીલને આ પહેલો ડિવોર્સનો કેસ હતો કે કોઈ મિલકત કે પૈસાનું સેટલમેન્ટ કરવાનું હતું જ નહી.
કોર્ટમાં ડિવોર્સ માટે આજની ડેઈટ હતી. બન્ને સવારે છ વાગે ઉઠી ગયાં . લત્તાએ સવારના નાસ્તામાં ગરમ ગરમ થેપલા અને ચા તૈયાર કર્યા. ટેબલ પર નાસ્તો કરતાં કરતાં ઉમેશ કહ્યું,
‘લત્તા તારી પોતાની વસ્તુ તે એક્ઠી કરી લીધી છે ને? ’ લત્તા હસતી હસતી બોલી.
’હા ઉમેશ, કોઈ વસ્તું ભુલી જાઉ તો ફરી આ ઘેર આવી શકું ને?
ઉમેશઃ ‘લત્તા, એ સવાલ જ ઉભો નથી થતો તું ગમે ત્યારે આ ઘરે આવી શકે છે અને સાથે કોઈ વાર ચા-પાણી પણ પીશુ. આપણે કોઈ કોઈ ગંભીર ઝગડો કે બોલાચાલી થઈજ નથી. માત્ર જીવન-જીવવાના , વિચારવાના રસ્તા અલગ છે, માર્ગને એક બનાવવાની કોશિષ બન્નેએ કરી પણ સફળતા ના મળી એજ આપણી નબળાઈ! આપણે બે વર્ષ સારા મિત્રો જેવી સુંદર જિંદગી જીવ્યા.’
‘ઉમેશ, તમને કોઈ સારું પાત્ર મળી જાય…’
‘લત્તા! હવે આ ભવમાં કોઈ બીજા પાત્રને સ્થાનજ નથી. ૨૪ કલાક મારી સાથે પડછાયાની જેમ ફરતી મારી સ્વર્ગસ્થ પત્નિની યાદ મને શેષ જિંદગી જીવવામાં મદદરુપ થશે..’
‘પણ તને કોઈ.. ‘ઉમેશ! મારે પણ તમારા જેવું જ છે જે પ્રીતની ચુંદડી ઓઢી હતી હવે તે ચુંદડી પર બીજો રંગ લાગાડવાની કોઈ ઈચ્છા નથી. જુઓને લગાડવાની કોશિષ કરી પણ નિષ્ફળ નિવડી. ઉમેશ! આપણાં જીવનમાં પણ સ્વર્ગસ્થ સાથીદારોના પ્રેમે આપણને નજદીક આવતા રોક્યા છે.
સરળ સ્વભાવના, સ્નેહાળ! શાંત, ઉગ્રતા કદી જેને અડકી ના શકે એવી આ સુંદર જોડીએ સાથે મળી માળો બાંધવાની કોશિષ કરી પણ જાણતાં છતાં અજાણ્યા ભેદી વાયુના વંટોળે એમને છુટા કરી દીધા..
બન્ને સાથે લેક્સસ કારમાં નિકળ્યા.
ઉમેશઃ ‘મારી કોઈ પણ ભુલ-ચુક હોય તો માફ કરી દેજો.’
‘શું વાત કરે છે લત્તા… આપણે કદી પણ ઝગડો કે બોલચાલી થઈ જ નથી માત્ર…’
ઉમેશ” આ તારી લેકસસમાં મારી છેલ્લી સફર સાથ સાથ.’
‘લત્તા! તને આ લેકસસ ગમતી હોય તો તું રાખ , હું બીજી લઈ લઈશ. ‘
‘થેન્ક્યુ..ઉમેશ..તમારા જેવા જેન્ટલમેન આ દુનિયામાં મળવા મુશ્કેલ છે.’
‘લત્તા, મને કઈક મુંઝાવણ જેવું થાય છે.’ કાર ચલાવતા ઉમેશ બોલ્યો.
‘તમે એમ કરો ઈમરજન્સી લાઈનમાં કાર લઈલો… માંડ માંડ કાર ઈમરજન્સી લાઈનમાં લીધી અને ઉમેશે ભાન ગુમાવ્યું.લત્તાએ તુરત ૯૧૧ને ફોન કર્યો, પોતે પણ ગભરાઇ ગઈ.પણ હિંમત રાખી. પાછળથી આવતી એક કાર રોકાઇ અને પુછ્યુ..હું મદદ કરી શકું? .એ એક ડોકટર હતો તેણે તાત્કાલિક સી.પી.આર આપવાની કોશિષ કરી અને થોડીજ વારમાં એમ્બ્યુલન્સ આવી ગઈ. નજીકની હોસ્પિટલમાં દાખલ કર્યા. હળવો હાર્ટ-એટેક હતો..તાત્કાલિક સારવારથી ઉમેશ બચી ગયો. હોસ્પિટલમાં બીજા-ટેસ્ટ અને સારવાર માટે બે-ત્રણ દિવસ રહેવાનું હતું.
“લત્તા, ક્યાં જવાનું હતું અને ક્યાં આવી ગયો.?
‘ઉમેશ તમે અત્યારે આવું ના બોલો,આરામ કરો અને મેં દીકરી ઉમાને ફોન કરી દીધો છે એ આજની ફલાઈટમાં એરપોર્ટથી , કાર રેન્ટ કરી સીધી હોસ્પિટલ આવે છે.
‘ઉમા, આવી પરિસ્થિતીમાં હવે મને અહી નહી રહેવા દે. મને એ બોસ્ટ્ન લઈ જશે. ઉમા મારી બહુજ ચિંતા કરે છે. ‘તમે એ અત્યારે ના વિચારો..આરામ કરો.’ ઉમેશને ઘેનની દવાથી ઉંઘ આવી ગઈ.
‘જે વ્યક્તિ મારી સાથે નથી, અને કદી પાછી ફરવાની નથી એની એક યાદ રુપી લાશ લઈને ફરુ છું. આત્મા છે, મૌન છે, ખબર નથી ક્યાં છે? અને એનાજ વિચારોમાં મારું શેષ જીવન વ્યર્થ કરી રહી છું. એ અમારો પ્રેમ હતો અને એની યાદ જરુર રહેશે. આ ભવમાં મળેલો માનવ દેહ ફરી મળેશે કે કેમ ખબર નથી? ઉમેશમાં શું ખામી છે? એક સારા મિત્ર-સાથીદાર તરીકે કેમ જીવી ના શકીએ.? સુંદર મળેલી જિંદગી ભુતકાળની યાદોના ખંડેરની અંધારી કોટડીમાં પડ્યા પડ્યા શેષ જીવન સડી જશે. પ્રેમ શાસ્વત છે,પવિત્ર છે,અવિરત છે એને યાદના ખબોચીયામાં ડૂબાડી દેવો એ સાચો પ્રેમ છે? સુમન હતો એક લીલી વાડી સમો.એની ખુશ્બો સદા રહેશે. પણ પ્રેમની મહેંકને મહેંકતી રાખી મારી જિંદગી મારી રીતે જીવવી જોઈએ. ૬૫ પછી બીજા પાંસઠ કાઢવાના નથી..જે છે તેને વધાવી, ઉમેશ સાથે કેમ ખુશ ના રહી શકું?
હોસ્પિટલમાં ઉમેશના રુમમાં લતાના વિચારોનું ધમણ સતત ચાલું હતું.
ઉમેશને હોસ્પિટલમાંથી રજા આપી દીધી, લત્તા, ઉમા ઘેર આવ્યા.ડૉકટરની સલાહ પ્રમાણે બ્લડ પ્રેશર અને અન્ય દવા લેવાની હતી. ઉમાને ખબર હતી કે ડેડના ડિવૉર્સની ડેઈટ(તારીખ) જે દિવસે હતી એજ દિવસે આ ઈમજન્સી આવી ગઈ.
‘ડેડ, આ સમયે હું બહું ચર્ચા કરવાં નથી માંગતી , પણ મારી હવે એકજ રિક્વેસ્ટ છે કે તમો મારા ઘેરજ રહો..ડિવૉર્સ પછી અહીં તમારી સારવાર કોણ કરશે? ‘
ઉમેશ, શુન્ય નજરે લત્તા સામે જોઈ રહ્યો હતો..વિચારવા લાગ્યોઃ
“ઉમાની વાતમાં પણ તથ્ય છે, ડિવૉર્સ પછી..ફરી હું એકલો પડી જઈશ!! હું પણ કેવી વ્યક્તિ છું ? પત્નિના ગયા બાદ કોઈની સાથે ઍડ્જસ્ટ થઈ નથી શક્તો.. એજ મારી નબળાઈ કે મર્યાદા છે. લત્તામાં કોઈ ખામી નથી.મારો ભુતકાળ મને એની નજીક જતાં અટકાવે છે. લત્તા એક સમજુ,સંસ્કારી સ્ત્રી છે.લત્તાની મર્યાદા એજ મારી મર્યાદા છે.એ મર્યાદા કેમ દૂર ના કરી શકાય?. લત્તા સાથે જે પ્રશ્ન છે એ બહુ શાંતીથી ઉકેલી શકાય તેમ છે, અમે બન્ને અડધે રસ્તે મળી સમાધાનની સાકર ખાઈ ના શકીએ? જ્રુરુર. આ ઉંમરે દીકરી સાથે રહેવું એટલે એમના જીવનના ધોરણે મારે જીવવું પડે. આ ઉંમરે ? હું મારી રીતે જે જિંદગી જીવ્યો છું એને, બદલાવી એક નવા વાતાવરણમાં જીવવાનું?
મૌનમાં ચાલતાં વિચારો કોઈ સમજી શકે? હા..એની પણ ભાષા હોય છે. એક આંખ બીજી આંખની ભાષા બહુજ સરળ અને ઉંડાણથી સમજી શકે!
‘ઉમા,મને અહીંજ રહે દે..મારે બોસ્ટન …. ‘
‘ ડેડ!… ‘
ઉમા આગળ બોલે તે પહેલાજ વચ્ચેજ લત્તા બોલી ઊઠી… “ઉમેશ! મને એક મોકો આપશો?
ઉમેશઃ ‘લત્તા જે સવાલ તું કરે છે એજ સવાલ હું તને કરી શકું? મને તારા સાથે રહેવાનો….’ વાકય પુરુ થાય એ પહેલાં. લત્તા ઉમેશની નજીક આવી ભેટી પડી.
આપનો અમૂલ્ય પ્રતિભાવ જરુર આપશોજી.
પ્રજ્ઞા દાદભાવાળા
અમારા બાજુવાળા માસી !
પેલા મણીમાસી જે વારે વારે એમના પતિને સાંભળો છો ?કહીને બોલાવે છે!
કહું છું સાંભળો છો ?
તે સાંભળું છું બહેરો નથી સમજી, મુળજીભાઈ અકળાયા
તે હોકારો દયો તો ખબર પડે ને !
પણ આમ બરાડા પાડીશને તો સાચે જ એક દિવસ બહેરો થઇ જઈશ.
થઇ જઈશ ? અરે ધ્યાન બેરા તો છો એટલે જ આટલી વાર કહેવું પડે છે.
હવે જે કામ હોય તે બકો તો સારું !
લ્યો જોયું જે વાત કહેવા આવી હતી તે તો ભુલી ગઈ.
સારું યાદ આવે ત્યારે આવજો,
બસ આમ જ આ માસી અને માવજીકાકાની જિંદગી ચાલે રાખે ,એમનો મીઠો ઝગડો બધા સાંભળે,છતાં પચ્ચાસ વર્ષથી સાથે ને સાથે જ ,બન્નેના શોખ પણ જુદા અને સ્વભાવ પણ ,માસીને પિક્ચર જોવા ખુબ ગમે પણ માવજીકાકાને જરાય નહિ પણ માસી પરાણે માવજીકાકાને લઇ જાય અને મિત્રો પૂછે કેમ જાવ છો ? તો કહે ઘરમાં સુઉં કે થીયેટરમાં શું ફર્ક પડે છે. પણ મારા જવાથી મણીને જોવો કેટલો ફર્ક પડે છે.
સવારે ચા થી માંડી રાત્રે સુતા સુધીમાં માસી નહિ નહિ ને કેટલીયવાર સાંભળો છો બોલે.અને રાત્રે સુતા પહેલા છેલ્લીવાર કહે સાંભળો છો લાઈટ બંધ કરતા પહેલા દાંતનું ચોકઠું કાઢવાનું ભૂલતા નહિ.અને કોકવાર તો માં ઊંઘમા પણ બોલે સાંભળો છો? હવે સુઈ જાવ સવારે વાંચજો…આમ સાંભળો છો મણીમાસી માટે બ્રહ્મ વાક્ય એમની આખી જિંદગી એની જ આસપાસ….
છોકરાવ અમેરિકા ગયા પછી બંને એકલા પણ આખી પોળ એમની જ…
કહ્યું છું સાંભળો છો ,જોઓ હવે વચ્ચે ન બોલતા નહીતો હું ભૂલી જઈશ. હું એમ કહેતી હતી કે મારી બહેનપણી બદ્રીકેદારથી આવી ગઈ તમને ખબર છે એમને એટલી બધી ટેબ્લેટ્સ પડી કે વાત જ ન પુછો?
કેમ બિમાર પડ્યા હતા ?
તમે તો ખરા છો ,સાચે જ તમે બહેરા થઇ ગયા છો ?આમાં બીમારીની ક્યાં વાત આવી
તે કહ્યુંને એમને એટલી બધી ટેબ્લેટ્સ પડી !
હા આપણે જવાનું વિચારતા હતા ને પણ જો બહુ તકલીફ પડે તો નથી જવું.
ઓ એમને ટ્રબ્લ્સ પડી ! તો ગુજરાતીમાં બોલતી હો તો .
તમે સમજી ગયાને ?ભલે ઓછુ સાંભળો છો પણ મને સમજો છો એટલે ભયો ભયો અને હા હું તો ગુજરાતીમાં અંગ્રજી બોલું છું તોય તમને સમજતા વાર લાગી જવા દયો મારે ઘણા કામ છે. તમારી સાથે લમણા કોણ લે !
અને માવજીકાકા છાપામાં માથું રાખી મુછમાં હસે એ પણ જાણતા હતા કે હવે મણી સાવ એકલી થઇ ગઈ છે. એટલે વારે ઘડીએ મને સાંભળો છો, સાંભળો છો?ઘરને ગાજતું રાખે છે અને નાની નાની વાતો કરવા બહાનું શોધે છે. બે વર્ષ પછી અમે અમેરિકા છોકરા સાથે રહેવા જશું એ આશાએ અંગ્રેજી શીખે છે.
આખો દિવસ સમય પસાર કરવા મણી કામવાળી અને આજુબાજુની ગરીબ અભણ બહેનોને ભણાવે પોતાની અંગ્રેજી પ્રેક્ટીસ એમની સામે કરે અને ઘરના કામકાજ સાથે નાસ્તા, ભરત, ગુંથણ શીખવાડે.તેમના હક્ક માટે લડે સુદ્ધાં અને સાંજ પડતા હિંચકે બેસતા આખા દિવસની વાતો માવજી ભાઈને કહે પાસે બેઠા હોય તો પણ કહેશે સાંભળો છો ?
આજે પેલી ઝાડુવાળી જીવીના વરે એને ખુબ મારી ,મારાથી જોવાયું નહિ એટલે મેં તો પોલીસ બોલાવી ત્યારે એને છોડી ,બચાળીને મારી મારી અધમુવી કરી નાખી પણ પેલો છે જ ગુંડા જેવો મને પણ ધમકી આપી ગયો છે. યાદ રાખ જે હું બહાર આવીશ ત્યારે તને જોઈ લઈશ.પણ એમની ધમકીને માને તે બીજા !
પણ તમારે આવા મવાલીની સાથે જીભાજોડીમાં ન પડવું,એ તો લોક વર્ણ કહેવાય ક્યાંક તને નુકશાન પહોંચાડશે.
તમે તો ખરા છો એમ ડરીને થોડું રહેવાય? ઇફ ફીઅર્સ ધેન ડાઈ
હા હા તું ગુજરાતીમાં બોલે છે એટલેજ સમજાય છે ડરે એ મરે એમજ ને ?
હું બ્રેવ વુમેન છું.
હા તું તો મારે.. ચાર ભાયડાને હંફાવે તેવી છો ! બ્રેવ વુમન
તમને મશ્કરી સુજે છે. એનો વર તો બહુ ખરાબ છે એની છોકરી પણ બચાડી નોકરી કરે તો એના પૈસા લઇ લે છે.
હા પણ સાચવજે…
અને બીજી વાત કહ્યું આ મુઆ મરદો અદેખા હોય છે.
આમાં આખી વાતમાં મરદો ક્યાં આવ્યા સમગ્ર જાતિને વગોવાની?માવજીભાઈ બોલ્યા.
તમને ખબર છે એની દીકરી કલા સરકારી કામે જાય છે હોશિયાર ઘણી પણ કોઈ આગળ આવવા જ દેતું નથી,કાલે તો એના ઓફીસ જવાની છું સાહેબને વિનંતી કરવા.
સારું સંભાળીને જાજો.ડરતો નથી પણ ચેતતા નર સદા સુખી
સાચું કહ્યું તમને આ વાત એટલા માટે શેર કરું છું કારણ તમે મારા પતિ કરતા એડ વાઇરસ વધારે છો ?
એટલે ? માવજીભાઈ બોલ્યા અને હસ્યા
એડ વાઇરસ નહિ અડ્વાઇઝર કહેવાય.
હા હા એજ તમે બરાબર સમજ્યા છો ! સારું છે કે ગુજરાતીમાં બોલું છું એટલે જલ્દી સમજો છો.
બીજે દિવસે મણીબેન ગયા કલાની ઓફિસે અને અંગ્રેજીમાં બોલ્યા આઈ નીડ જસ્ટીસ ફોર કલા,
શી ઇઝ વર્કિંગ હાર્ડ એન્ડ હાર્ડ એન્ડ નો પ્રમોશન ,
નો ગુડ ,ધીસીસ કોલ લેડીસ પારસાલીટી ,(પાર્શિઍલિટિ)
ડુ સમથીંગ.
સાહેબ કહે હા પણ કલાએ મોટા સાહેબને ખુશ કરવા જોઈએ ને હું શું કરું ? બધું કલા ઉપર છે,અને મણી માસી તો રાતાચોળ થઇ ગયા.અને એક જોરદાર તમાચો સાહેબના ગાલ અને કાન પાસે ચોઢી દીધો.સાહેબ રઘવાયા થઇ બોલ્યા આનો હિસાબ દેવો પડશે મણીબા યાદ રાખજો.
હા હા આઈ રીમેમબર પણ તું પણ આ મણીમાસીને યાદ રાખજે.નો ફરગેટ સમજ્યો.
તે દિવસે મણીમાસી લડવા ના મૂડમાં હતા એટલે પોલીસ પાસે પહોંચી ગયા ફરિયાદ નોધાવી ઘરે આવતા થોડું મોડું થયું.
મનમાં બબડયા માર્યા ઠાર આજે તો તારા કાકા ખીજાવાના !
ઘરે બારણું ખખડાવ્યું પણ માવજીભાઈએ ખોલ્યું નહિ .નક્કી ગુસ્સામાં લાગે છે.માફી માગવી જ પડશે.એ ઘરમાં હતા એટલે ચાવી પણ લીધી નથી
કહ્યું છું સાંભળો છો ?સુઈ ગયા છો કે શું ?
પણ જવાબ ન મળ્યો ,ત્યાં તો બાજુ વાળા નો નોકર આવ્યો કહે કાકાને તો હોસ્પિટલ લઇ ગયા છે !
હે !શું થયું ?
એતો ખબર નથી ,પણ આપ આ સરનામે પોહચી જાવ.
હવે મણીબા ગભરાયા પહોંચ્યા હોસ્પિટલ ત્યાં તો કેટલાય માણસો ભેગા થઇ ગયા હતા ,માવજી ભાઈ ને સારવાર અપાઈ ગઈ હતી.બારીના કાચમાંથી જોયું તો મોઢું પાટા પીંડી થી ઢંકાઈ ગયું હતું ઓળખવા
મુશ્કેલ હતા માત્ર આંખ અને મોઢું ખુલ્લા હતા,મણીબા ના પગ નીચેથી જમીન સરકી ગઈ અને દરવાજો ખોલી પથારી નજીક ગયા ત્યાં પોલીસે રોક્યા.
આપ કોણ છો ?
હું… હું …એની પત્ની છું .આ શું થયું એમને ? મને કેમ રોકો છો ?
જુઓ એમના ઉપર કોઈએ હુમલો કર્યો છે, ખુબ માર્યા છે, તપાસ ચાલુ છે.એ ભાનમાં ન આવે ત્યાં સુધી કોઈ એમની પાસે નહિ જાય .
અરે આ બધું કેમ કરતા થયું કોઈ કહેશો ?
મણીમાસી રડમસ ચહેરે બધા સામું જોઈ રહ્યા.
પોલીસે લાકડી આગળ ધરી એમને પલંગ પાસે જતા મણીમાસી ને રોક્યા.
માસી બોલ્યા સાંભળો છો ? જાગો આ લોકો મને તમારી પાસે આવતા રોકે છે! કૈક તો બોલો સાંભળો છો ને ?
માસીએ આખી રાત બહાર વેઈટિંગ રૂમમાં કાઢી,દીકરાવને ફોન કર્યો તો ક્યાંથી લાગે અલાસ્કા ટુરમાં હતા. શું પેલા કલાના સાહેબે બદલો લેવા ગુંડા મોકલ્યા હશે ?કોણે માવજીભાઈને ખુબ માર્યા ?.પાડોશીએ પોલીસ બોલાવી ન બોલાવી હોત તો શું થતે ?અને કોણ હોસ્પિટલ લઇ આવ્યા ? અનેક સવાલોએ મણીમાસીને ઘેરી લીધા.
આમ વાતો કરતા સવાર પડી. ડૉ સાહેબ આવ્યા અને કહ્યું ખુબ વાગ્યું છે અને ઉપરથી ઉંમર પણ છે ભાન આવતા વાર લાગશે ધીરજ રાખજો ,આમ પણ તમારા વિષે ખુબ સાંભળ્યું છે તમે હિંમતવાળા છો. ખુબ હિંમતથી કામ લેવું પડશે .ભાન આવે તો મને બોલાવજો અને પોલીસ પહેલા વાત કરશે.ત્યાં સુધી તમે આ કાગળની પરની બધી વિધિ પતાવી દયો.
એટલામાં નર્સ દોડતી બહાર આવી અને કહ્યું પેશન્ટ ભાનમાં આવ્યા છે.સૌ કોઈ દોડ્યા,પણ પોલીસે કહ્યું હું પહેલા વાત કરીશ મારે વિગત લખવી પડશે.પોલીસે પ્રશ્ન પૂછ્યા પણ કશું ન બોલ્યા ,થોડાક હલાવ્યા અને કહ્યું ડરશો નહિ જે હોય તે સાચું કહો ?
અને મણીબેને પણ કહ્યું સાંભળો છો ?હું છું તમે કોઇથી ડરતા નહિ જે બન્યું તે સાચું કહો.
તોય માવજીભાઈ બોલ્યા નહિ હોઠ ફફડાવ્યા પણ કઈ પણ સંભળાયું નહિ.
મણીમાસી ફરી બોલ્યા સાંભળો છો? જવાબ આપોને! પછી મને વઢજો…કહું છું સાંભળો છો? ઓહો.. સાંભળો છો કે નહિ ?મણીમાસી વધુ જોરથી બોલ્યા.!
પણ સાંભળો છો ?ના પડઘા માત્ર રૂમમાં ગુંજતા રહ્યા.
અને મણીમાસી સ્તબ્ધ થઇ ગયા.
(તેર વર્ષે મણીમાસી કેસ જીત્યા ત્યારે માવજીકાકા પાસે આવી બોલ્યા સાંભળો છો તમારી મણીકેસ જીતીને આવી છે. અને માવજીકાકા કઈ પણ સમજ્યા સાંભળ્યા વગર હસ્યા )
-પ્રજ્ઞા દાદભાવાળા
"બેઠક" Bethak 