જતા વર્ષને સલામ. નવા વર્ષનુ સ્વાગત.

મિત્રો

આજે કોમ્પુટરમાં કેલેન્ડર  એની મળે બદલાશે, 

અને 2014 ઝાકળ માકળ સાથે પ્રવેશશે  

જે ગયું તે પર શું રોવું,

આવ્યુ છે તે વધાવી લ્યો

આપણે સમય સાથે આગળ વધશું,

નવી તમન્ના ઓને જગાડો સંકલ્પ કરો.

 નવા વર્ષમાં પણ દિલ ખોલીને લખતા રહેશું

 અને સર્વેને ઢંઢોળતા રહેશું.

​કે હું ક્યારેય મુરજાઇ નહિ, 

મારા સપનાઓથી ખીલતો રહીશ,

હું જીવતો રહીશ, ​

મારી સંવેદના ઓને સજીવન રાખીશ.

​જિંદગીની હરેક પળ ને ખુબ માણીશ,

મન મોકળું કરી જીવીશ,

નથી તો શોધીશ,

છે તેને માણીશ અને જાળવીશ.

આજે નવા વર્ષના પહલે પ્રભાતે, 

ખોટા અભિપ્રાય થી મુક્ત થઈ, આપણે હળવા થાશું,

રોજિંદા જીવનની ઘટમાળ અને ઘોંઘાટ વચ્ચે

જે કંઈ હૃદયને તીવ્રતાથી સ્પર્શી ગયું,

જાણ્યું-માણ્યું કે અનુભવ્યું,

​તે ગમતી ક્ષણો ને વાગોળીશ…

નથી કર્યું તે પૂરું કરીશ.

મારી શક્તિઓને જગાડીશ. 

મારા સાચા સ્વરૂપને પામીશ.

નવા વર્ષની શુભ પ્રભાતે નવા કિરણો પ્રવેશે

ત્યારે આપણે સહુ પૂર્ણ પણે ખીલેલા હશું….

તેથી વધુ શું જોઈએ?

                              ​નવા વર્ષની આપ સૌને હાર્દિક શુભેચ્છાઓ…..

નવુ વરસ ખુબ શાંતિ, સુખ અને સમૃધ્ધિ. 

સાથે તંદુરસ્ત સ્વાસ્થ્ય લાવે એવી ઇશ્વ્રરને પ્રાર્થના.

જતા વર્ષને સલામ. નવા વર્ષનુ સ્વાગત. સર્વત્ર માંગલ્ય વરસો.

Pragnaji

૨૦૧૪ – નવો સંકલ્પ જીવનની સવાર – પ્રભાત…-કલ્પના રઘુ

૨૦૧૪ – નવો સંકલ્પ

જીવનની સવાર – પ્રભાત…

જીવન ગાડી ૨૦૧૩નું સ્ટેશન વટાવી ચૂકી છે. ૨૦૧૪માં પ્રવેશ નક્કી છે. તો થઇ જાઓ તૈયાર.

વધારાનાં સમાનનો ભાર દૂર કરો. હતાશા, નકારાત્મક ભાવ, લાચારી અને અશુભ ભાવોને દૂર કરો. ૨૦૧૪નું સ્ટેશન નજીક છે. જોજો, જે તમારું નથી તેને ત્યાંજ છોડી દો. જાગૃતિ, સભાનતા અને સ્વમાન સાથે ભીતરની ભાતને પ્રગટાવો.

૨૦૧૪ની સવાર… સ્ટેશન આવ્યું. જુઓ, નવી દિશાઓ દઇ રહી છે તમને સાદ… નથી અશુભ તત્વની કોઇ વિસાત! આંખો ખોલો… દિલ ખોલો… નવા સંક્લપના સંદર્ભમાં બોલોઃ “હવેથી મારી ક્ષણેક્ષણને પલટાવી નાંખીશ સત્કર્મમાં, વાસ્તવિકતામાં. ખોખલા સંબંધો, સંજોગો અને ક્ષણોને આપીશ હ્રદયવટો.”

અને પ્રાર્થના કરીશ,

“દિવો રે પ્રગટાવો આજ, કેડીને અજવાળો…

દિવો રે પ્રગટાવો”

વાત સાચી છે.. ઉજાસનાં ઉદઘાટનની છે, જાતને પ્રગટાવવાની છે, આંતરિક સમૃધ્ધિને છલકાવવાની છે.

શરુ થઇ છે સફળતાની બારાત… તમને છે ઇશ્વરનાં આશિર્વાદ.

સૌને ૨૦૧૪નું સાલમુબારક.

નમઃ શિવાય.

કલ્પના રઘુ

તમે અકબંધ રહી જીવ્યા અમે મન ખોલતા શીખ્યા

મિત્રો 

આજ નો લેખ એક સદવિચાર ગણી શકાય  …..હમણા થોડા વખત પહેલા મારા હાથમાં 

ચિંતનની પળે – કૃષ્ણકાંત ઉનડકટનો એક લેખ હાથમાં આવ્યો ખુબ સરસ વિચાર હતા……

બધું કરી શકતો હોય એ પણ 

જતું નથી કરી શકતો

જતું કરવા માટે જીગર જોઈએ. બધાં લોકો જતું કરી શકતા નથી. આપણો અહમ્ આપણને રોકતો હોય છે. કંઈક થાય ત્યારે આપણને આપણા લોકો કહે છે તું એટલું જતું નથી કરી શકતો? આપણી પાસે દલીલ હોય છે કે હું શા માટે જતું કરું? દર વખતે મારે જ જતું કરવાનું? મારે જ ઇમોશનલી કૂલ બનવાનું? હું કંઈ બોલું નહીં એટલે લોકો મારો ફાયદો જ ઉઠાવતા રહે છે. બસ, બહુ થયું. હવે મારે સારા નથી રહેવું. સારા રહીને મને શું મળ્યું?

માણસ બધું જ કોઈને બતાવવા અને બતાડી દેવા કરતો રહે છે.માનવી કયારે પણ વિચારતો કેમ નહિ હોય કે હું આ મારા માટે કરું છું  માટે બીજા ની અપેક્ષા કેમ ?​..ગુસ્સો, નારાજગી, ક્રોધ, ડર અને આવું ઘણું બધું ખરાબ છે, એવું આખી દુનિયા જાણે છે છતાં કોઈ કેમ એને છોડી શકતું નથી? કારણ કે બધાને બતાવી દેવું હોય છે. કોઈને જતું કરવું હોતું નથી.માણસની અશાંતિનું સૌથી મોટું કારણ એ હોય છે કે એ જતું કરી શકતો નથી. જે માણસ જતું નથી કરતો એ ક્યારેય મુક્ત થઈ શકતો નથી……લોકોને ડરાવવા, ઝુકાવવા, ધમકાવવા અને ધાકમાં રાખવાને ઘણાં લોકો પોતાની તાકાત સમજતા હોય છે.

 ​અને સાથે ઉમેરે છે….માણસ આપઘાત પણ કોઈને બતાવી દેવા માટે કરતો હોય છે. ​

અહી મહેશભાઈ રાવલની બે ચાર પંક્તિ ઉમેરીશ।……

 ​

“હજારોવાર જોયું છે અમે,અમને ઉઘાડીને”…કેટલી સરસ વાત કહી છે.

અને બીજી એક પંક્તિમાં કહે છે 

“પ્રથમ ખુદને મઠારી,અન્યને ઢંઢોળતા શીખ્યા”…(.આ વાત વિચારવા જેવી ખરી .

 ​ ​

“તમે અકબંધ રહી જીવ્યા અમે મન ખોલતા શીખ્યા.”…..ઘણીવાર માનવી મન મુકીને જીવી પણ નથી શકતા મોકળા થતા પણ આવળવું જોઈએ 

અને એક પંક્તિમાં આખી વાતનો સાર નીચોવી ને પીરસી દીધો જાણે 

“હતું જે કામનું-રાખી,નકામું છોડતા શીખ્યા…..”

​..

તમે જ્યારે જતું કરો છો ત્યારે તમે પણ મુક્ત થઈ જાવ છો. માત્ર જતું કરી દો, પછી તમારે ઘણું બધું નહીં કરવું પડે.

મિત્રો ,

 

આ એક એક પંક્તિ મૂકી છે અહી જેનો અર્થ આપણા  વિષય ને સાથે મેળ  ખાય છે પરંતુ મહેશભાઈની આખી ગઝલ વાંચશો તો વધુ મજા આવશે..તો આ વેબ સાઈડ  પર જઈ જરૂર થી વાંચશો।

મન ખોલતાં શીખ્યા…

..http://drmahesh.rawal.us/

 કૃષ્ણકાંત ઉનડકટ 

http://krishnkantunadkat.blogspot.com/

Thanks

 

આવ્યો છું -હેમંત ઉપાધ્યાય

મિત્રો 

ઉપાધ્યાય સાહેબ હોય કે કલ્પનાબેન ,અથવા તો દાવડાસાહેબ જેવા બીજા અનેક આપણા વડીલો વતન થી દુર આવ્યા પછી પોતાના વ્યક્તિત્વ ને શોધતા ફરે છે,અમેરિકામાં આવ્યા છે પરંતુ ભારત છુટ્તું  નથી..અને એટલેજ ભારતીયપણું અને  ગુજરાતીપણું તેમના લખાણો દ્વારા કે કવિતા દ્વારા જાળવી રાખ્યું છે..   અને આ ઉમરે બદલાવ સ્વીકારવો અઘરો પણ છે, સંબધ ની વાત હોય ,કુટુંબની વાત હોય કે વતનની વાત હોય ,બધાનો માનવી સાથે અને તેની સંવેદના સાથે નાતો છે એમાં કોઈ શંકા નથી ,બાળક ચાલવાનું શિખતું હોય ત્યારે તે અવારનવાર પડી જાય છે. છતાં તે પ્રયત્ન ચાલુ રાખે છે. પોતાના પ્રયત્નો તે ચાલુ રાખે છે. પ્રયત્ન કરતાં કરતાં તે ચાલવાનું શિખી જાય છે. પછી તેને માટે ચાલવાનું એક સ્વાભાવિક ક્રિયા થઈ જાય છે. છે..  નાનું બાળક અજ્ઞાતરીતે સમજે છે કે મારે ચાલ્યાવગર છૂટકો નથી. બધા મજાના બે પગે ચાલે છે. માટે ચાલવું તે અશક્ય નથી. …આમ વિચારી દાવડા સાહેબની જેમ આગળ વધે છે તો  ..કયારેક વડીલોને વિચારો છનંછેડી જાય….આવું જ હેમંતભાઈની કવિતામાં છે આ પહેલાની કવિતામાં હેમંતભાઈ એ કહ્યું હતું કે પરદેશને સ્વીકારી લે… તો ફરી પૂર્વ તરફની બારી ઉઘડતા વતનના ભણકારા અને સુષુપ્ત સંવેદનાઓ જાગી ઊઠે તો મિત્રો માણો  આ કવિતા અને તમે પણ આવું જ કંઈક અનુભવતા હો તો તમારી ભાવનાઓને શબ્દ્સ્વરૂપ આપો ….અથવા અભિપ્રાય જરૂરથી આપશો.  

 

વતન   થી  અહીં   આવ્યા  પછી  ની  મનોદશા  પર  એક  કવિતા 

ફ્રિમોન્ટ   મંદિર માં સીનીયરો ની મિટિંગ  માટે …..

 આવ્યો  છું 

સ્વજનો ના સંબધો પર , અલ્પ  વિરામ મૂકી ને    આવ્યો  છું
અને ઘર માં જ મહેકતા એકાંત ની સુગંધ લેવા   આવ્યો  છું
વાણી ના વૈભવ સમા  , હોઠ પર  આવી ગયેલા    શબ્દો ને
બસ  હૃદય ની ઊંડી  ગુફા ઓ માં, ધકેલવા     આવ્યો  છું
ભારત  ના સંસ્કારો વિસરી જાય , એવા  લોકો ની  ભીડ   માં
નાનો પણ વતન ના સનાકારો નો દીપ , જલાવવા  આવ્યો  છું
વતન ની લાગણીઓ  અને યાદો ને  મન ની કબર માં દફનાવી ને
ધબકતા શ્વાસો  માં  વતન  ની , મહેક ભરી ને  આવ્યો  છું
દાન ધરમ , માનવ સેવા  ના અનેક વિકલ્પો  છોડી   દઈ ને
નિજી  સ્વાર્થ ની ઝોળી  અહીં    ,છલકાવવા    આવ્યો  છું
સ્મરણ માં  રહે છે  આપ ,સહુ સ્વજનો ની યાદ  સદા
બસ  જલ્દી આવીશ એવો વિશ્વાસ  દઈ ને   આવ્યો  છું
હૃદય ના ખૂણે   પડ્યા  છે , કેટલાય  દર્દો  આ દેશ  માં
તેથી જ વતન ની સુંગધ નું ઔષધ  લઇ ને   આવ્યો  છું
સંપત્તિ  ને સમૃદ્ધિ  કરતાંય  ,આરોગ્ય  સચવાય  સહુ નું
બસ એજ પ્રર્થન  સહુ દેવો ને ,  કરવા  માટે   આવ્યો  છું

ઓમ   માં  ઓમ

હેમંત   ઉપાધ્યાય
669 666  0144

 

કુટુંબ-– પી. કે. દાવડા

મિત્રો ,

દાવડા સાહેબ ફરી એકવાર   સંવેગાત્મક સ્વીકાર  ની વાત લઈને આવ્યા છે ,આમ જોઈએ તો સંબંધને લગતો જ વિષય છે સ્વીકાર પહેલા નો ભાવાત્મક સંઘર્ષ બધાજ અનુભવે છે અને ખાસ અહી પરદેશમાં પરંતુ એ સાથે હું કુટુંબ નું મહત્વ છે એ જરૂર કહીશ…..ભૌતિકવાદના પ્રલોભનો અને પશ્ચિમી સંસ્કૃતિના આક્રમણને કારણે સ્પર્ધાના આ યુગમાં લોકો સ્વતંત્ર કુટુંબ તરફ વળ્યા છે પણ સંયુક્ત કુટુંબમાંથી મળતી હૂંફ, પ્રેમ અને લાગણીની સુગંધ તમારા જીવનને તરબર કરી નાખશે. જિંદગી તમને જીવવા જેવી લાગશે ગેરેંટીથી.પશ્ચિમી સંસ્કૃતિના ગાડરીયા પ્રવાહમાં અપનાવાતી અલગતા, એકલતા આપે છે…… અત્યારે નવી પેઢી ની આંખોમાં સપનાઓ છે ……પરંતુ ભાગદોડ અને સ્ટ્રેસની વચ્ચે સેન્ડવીચ થયેલ માનવીને અંતે શાંતિ અને પ્રેરણા તો ઘરેથી જ મળે. તો મિત્રો આપના પણ અભિપ્રાય આપો અથવા લખી મોકલો  હું જરૂરથી મુકીશ। ..

કુટુંબ-ત્રીજી આવ્રુત્તિ

ઉચ્ચ અભ્યાસને બહાને અથવા નોકરીને બહાને, યુવાનો ઘર છોડી સ્વતંત્ર રહેવા જતાં રહે છે. મા-બાપ વિચારે છે, “ શું આપણે છોકરાંઓને આટલા માટે જન્મ આપીએ છીએ? આટલા માટે ઉછેરીને મોટાં કરીએ છીએ કે, તેઓ આપણને સૂનાં મૂકીને જતાં રહે?”આજે બધાં મા-બાપના જીવનમાં આવું બને છે. બધાંનાં સંતાનો દૂર જાય છે. આજના વાતાવરણમાં આ બધું સ્વાભાવિક છે, સ્વતંત્ર જીવન જીવવાની ઈચ્છા યુવાનોમાં ઘર કરી રહી છે. આજે સારો રસ્તો તો એ છે કે  આપણેખુશ થવાનું કે આપણાં સંતાનો પરિપક્વ થતાં જાય છે, સ્વતંત્ર રીતે જીવવા કાબેલ બન્યા છે. છોકરાંઓ ખોટા માર્ગે જશે એનો ડર રાખવાની જરૂર નથી. આજ સુધી એમણે આપણું સાંભળ્યુ છે ને ભવિષ્યમાં પણ સાંભળશે, આપણી સલાહ માનશે એની ખાતરી રાખવી જરૂરી છે.

અલબત જે રીતે આ યુવાનો ઘર છોડવા થનગની રહ્યાં છે; જાણે કે આપણે  એમને બાંધી રાખ્યાં હોય અને એમનો છૂટકારો થવાનો હોય એમ રોમાંચ અનુભવે છે, તે આપણને ખુંચે છે. તેઓ એક પળ માટેય એવું નથી વિચારતાં કે મમ્મી-પપ્પા સૂનાં પડી જશે. આપણાં વગર મમ્મી-પપ્પા શું કરશે?  યુવાનો એમના વિચારોમાં જ મસ્ત છે. આપણા માટે. હવે સંતાનોની પ્રગતિ દૂરથી જોઈ અને ખુશ થવાનું જ સારૂં છે. હવે આ પ્રશ્ન લાગણીનો નથી, પ્રશ્ન આજની પરિસ્થિતિ નો છે. આજના સમયકાળનો છે. આપણે જો આધુનિક યુગમાં જીવવું હોય, સુખથી રહેવું હોય, તો પ્રેક્ટીકલ થવું પડે, સમયની માંગ સમજવી પડે.

આપણે જો સંતાનોને બાંધી રાખીએ તો એમનો વિકાસ રૂંધાઇ જાય. છોકરાંઓ દૂર રહીને વિકાસ સાધે એ જ ઉત્તમ છે, સંતાનોના હિતમાં છે.આજની વિચારસરણી જ એ જાતની છે. આપણાં સંતાનો આ વાતાવરણમાં મોટાં થયાં છે. આજના જીવનની આ વાસ્તવિકતા છે. આપણાં સંતાનો આપણી સાથે નથી રહેવાનાં એ આપણે પહેલેથી જ જાણતાં હતા પછી આ હાયવોય શું કામ?

સંતાનો આપણાં જીવનનાં કેન્દ્ર સ્થાનેથી દૂર જાય છે એટલે આપણું જીવન પૂરું નથી થઇ જતું નથી. જીવન એની મેળે માર્ગ કરી લે છે. મન એની મેળે શોક, સંતાપ, ગૂંગળામણથી ઉપર ઉઠે છે. જીવન સમસ્યા નથી, જીવન તો અણમોલ લ્હાવો છે.

– પી. કે. દાવડા

 

કેવા રે મળેલા મનના મેળ

અમારા મિત્ર દાવડા સાહેબની એક કોમેન્ટે મને વિચાર કરવા પ્રેરી,કે “ગુજરાતી ભાષાની બેઠકમાં અજાણતા જ આપણા સૌનો પરિવાર જેવો સંબંધ બંધાઈ ગયો છે”.

આ લોહીના સબંધની  માત્રની  વાત નથી.સંબંધ જેના થાકી આપણું સમગ્ર જીવન વણાયેલું છે તો એ વશે વિચાર કરવા જેવો ખરો.સંબંધમાં જે કંઈ બને છે તે અનુભવ નથી, પરંતુ જે કંઇ બને છે તે સમયે તમે જે રીતે વર્તો છો એ સાચો સંબધનો અનુભવ છે. હું હકારત્મતામાં માનનારી છુ કોઈકવાર હું કોઈ વ્યક્તિ સાથે હું વિચારોમાં સંમત ન થવું એનો અર્થ એવો નથી કે મારા સંબંધ કાપી નાખું ભગવાનની કૃપાથી એના સારા ગુણ જોઈ શકું છું.અને સંબંધોમાં  તિરાડ આવતી નથી. ગુચવાડો સારો કે ખરાબ અભિપ્રાય થકી જ થાય છે.એને સંબધ સાથે જોડી ન દેવાય. સંબંધો એક નથી હોતા. સંબંધો અનેક હોય છે. એક જીવનો બીજા જીવ સાથેનો સંબંધ, પછી તે માનવ હોય, પશુ હોય કે પક્ષી સાથેનો. કોઈ સંબધ જીવનમાં અનેક રંગો પૂરે છે તો કોઈ સંબધ જીવવાનું બળ આપે છે.કોઈ સંબધમાં આંખો તરસતી હોય છે તો કોઈ આંખો વરસતી હોય છે.કોઈ સંબધ ઠાઠડીમાં ગયા પછી પણ જીવે છે અને યાદોમાં આપણામાં જીવંત હોય છે.આપમેળે બંધાય તે સંબધ. એક ખુબ જીવનનું મહત્વનું પાસું છે.એ કરતા પણ વાસ્તવિકતા છે. અમે કહું તો વધુ યોગ્ય લાગશે  સંબધ એટલે આપ્તભાવ. એક મારાપણાનો અનુભવ છે.અહેસાસ છે. પોતીકી લાગણી એજ તો સંબધ છે, એક સંયોગ જે આપણને વિચાર કરતા મુકે છે,આપણા વર્તુળની અંદર બીજાં અનેક નાનાંમોટાં વર્તુળો હોય અને સંવેદના અને અનુભવો પછી આ વર્તુળો સંકોચાતાં અથવા તો વિસ્તરતાં જતાં હોય છે,માનવી નો સ્વભાવ ટોળું છે એકલતા તેના સ્વભાવમાં છે જ નહિ કોઈ પણ વ્યક્તિ,વસ્તુ કે જીવન સાથે કોઈપણ કારણ થી જોડાવું એટલે જ સંબધ.એક પક્ષી જેમ ઝાડ સાથે જોડાઇ જાય છે ને ?

મને યાદ આવે છે એક સુંદર ગીત “કેવા રે મળેલા મનના મેળ”

 આ મનના મેળ એટલે શું ?પ્રેમ,ત્યાગ,સમપર્ણ,સ્પર્શ,વેદના,સંવેદના,આનંદ,વિરહ આ સંબધની પરિભાષા છે. સંબધમાં તરવરતા છે. સંબંધ માપવા કરતા માણવાની વાત છે. દરેક સંબધનું એક મહત્વ અને એક માહાત્મ્ય હોય છે.કળીની મૃદુતામાં તો પાનખરમાં પણ સંબધો નો અહેસાસ છે અને સત્યે છે કે માનવી સંબધો થકી લીલોછમ્મ છે…કોઈ સાથ અને એકાદ હાથ આપણને હૂંફ આપતો હોય છે. વળી કોઈ સંબંધ બંધાતા શીતળતા મહેસૂસ થાય છે.માનવી જન્મતાની સાથે સંબંધોમાં અજાણતા જ બંધાઈ જતો હોય છે અને ત્યાર પછી સંજોગો, સમય, વિચારો અને વ્યક્તિના જીવનમાં જેમ પરિવર્તન આવે તેમ સંબંધ પર અસર થાય.ક્યારેક અજાણતા તોડી નાખતો માનવી આખી જંદગી વણઉકેલી ગુંચમાં અટવાય છે,તો કયારેક દુઃખી કે સુખી પણ થાય છે પરંતુ સત્ય એ છે કે એ  સંબંધ જ માનવીને જીવનતા બક્ષે છે.સંબધો વિણ તો માનવી જાણે અધુરો ..સંબધ માણસ નું વ્યક્તિત્વ સર્જે છે.

 

માણસ સંબંધો વગર જીવી ન શકે.દરેકની જિંદગીમાં એવા સંબંધો હોય છે જેના માટે માનવીને જીવવાનું મન થાય છે.પછી એ પ્રભુ સાથે નો નાતો કેમ ન હોય.મારી કોઈ રાહ જોવે છે એ સંબંધોનો કેટલો મોટો અહેસાસ છે,મિત્રોને કે સ્વજનને તમારા વગર પ્રસંગ  અધૂરો  લાગતો  હોય માનજો કે તમે સંબધોને જાળવ્યા છે.ફિલ્મમાં કે નાટકમાં જતી વખતે એક જ નહીં પણ બે ટિકિટ લેવાની હોય તો માનજો કે તમે સંબધોથી જોડાયેલા છો.​કંઈક અંગત વાત કરવી હોય અને તમારી પાસે વાત કરી શકાય એવી વ્યક્તિ હોય તો ​માનજો કે તમને સંબધોનું મુલ્ય છે,તમે સંબધોને સાચવ્યાં છે.રડવાનું મન થાય ત્યારે કોઈ ખભો હોય તો માનજો કે તમને સંબધોમાં મારાપણાનો અહેસાસ છે.કોઈ તમારા આલિંગનને તરસતું હોય તો માનજો કે તમે સંબધોના દરેક અર્થ જાણો છો.એકલા કોળીયો ગળે ના ઉતરતો હોય તો સમજજો કે સંબધથી તમે બંધાયેલા છો.કોઈનું હૃદય તમારા માટે ધડકે છે તો તમારો એક અનોખો સંબંધ છે.ક્યારેક કોઇ સંબંધો વિશે કોઇ શબ્દો જ નથી હોતા કે તેને વિશે વિચારવુ શક્ય નથી હોતું, શાંત ચિત્ત અશાંત બની જાય છે. તેને વિશે વિચારવાને બદલે તેની લાગણીઓને મહેસૂસ કરવી જોઇએ.કોઈની હાજરી માત્ર થી ઘણા સંબધો મઘમઘે છે,સંબંધની બાબતમાં તમે કોઇને ભ્રમમાં લાંબો સમય રાખી ના શકો. તમને કોણ ચાહે છે કે કોણ નથી ચાહતું એની ખબર આપોઆપ પડી જાય છે.હા,પણ ત્યાં નિશ્ચિતપણે બન્ને પક્ષે સમજદારી જ સંબંધને વિકસાવે છે.

 

સાચવવા પડે તે સંબંધ નહિ,સચવાય તે સંબંધ નહિ.​આવું ઘણા કહેતા આવ્યા છે.જરાક શાંતિથી તમારી આજુબાજુમાં નજર કરો અને વિચાર કરો કે, હું કેટલો સંબધો થી જોડાયેલો છું ​અને જો સંબધો નો ભાર લાગે તો અટક્જો અને વિચાર જો જરૂર.સમયના વહેણ માં કયારેક સંબધો બદલાય. ક્યારેક સુગંધ જેવો અનુભવાય પણ પકડી ન શકાય.. પરિભાષા પણ બદલાય છે અને ​સંબંધ નવા નામ નવા સ્વરૂપ જરૂર આવે પરંતુ તે સો ટચના સોનાં જેવા જ હોય છે.એકદમ કુદરતી. સંબંધમાં મોસમનાં પહેલાં વરસાદ પછીની માટીની સુગંધની જેમ બધું કુદરતી હોય છે. જે સંબંધોને કોઇ નામ કે ઓળખ નથી હોતી તેવાં સંબંધો દરેક સીમાઓ પાર કરીને પણ વિસ્તરે છે. સહજ,નામ અને ઓળખ વગરના સંબધોને આપણે ઋણાનુબંધ નામ આપીએ છીએ તો કયારેક સંજોગો વિચારો, સમય અને પરિવર્તન આવે તેમ સંબંધ પર અસર જરૂર થાય છે અને મેળવવાની ખેચ તાણમાં કયારેક તૂટે છે કારણ પામવાનું ભૂલી મેળવવામાં પડીએ છીએ., સંબધને માપીએ છીએ હું આ સંબંધ ને વહેવાર નું નામ આપીશ.માનવી વહેવાર ને સાચવવામા કયારેક પોતાનું સાચું સ્વરૂપ ભુલી જતો હોય છે,સંબધોની કયારેક થોડી ગુંચ ઉકેલાય તો એમ સમજે છે કે હું ડાહ્યો પરંતુ નિરાંતે વિચારે તો ખબર પડે છે કે આપણે સહુ માત્ર નિમ્મિત ,કોઈ વ્યક્તિ તમારા જીવનમાં આવે છે અને સંબંધો રચાય છે અને જશ પોતાને આપે છે  અને વ્યવસ્થિતને આધારે સમય થતા અચાનક જિંદગીમાંથી દુર પણ ચાલ્યા જાય છે,ત્યારે કયારેક આપણને અને વધારે બીજાને દોષિત ઠર્વીએ છીએ.કોઈને દોષિત ઠરાવવાથી  શું ફાયદો દોષ માત્ર અપેક્ષાનો છે.પ્રેમ,લાગણી,સ્નેહ,આત્મીયતા,સાથે માન,કદર, અહમ અને યશ આ બધું સંબધ સાથે જોડાઈ જાય છે.સંબંધ અને અપેક્ષા એવા વણાંયેલા છે કે એની પારદર્શક રેખા સામન્ય માનવીને કયારેય દેખાતી નથી.

 

 સંબંધો તો બગીચાનાં છોડ જેવા,વધુ કે ઓછુ પાણી ખપે નહી.ખોટ પડી ત્યાં મુરજાય જાય અને ફરીથી સિંચન કરો સ્નેહનું કદાચ ઝરણુ ફૂટી નીકળે.  સંબંધોમાં ક્યારેક એવું લાગે કે સાવ અલગ થઇ જવાયું છે કે બધું છીનવાઇ ગયું છે ત્યારે જ તે સંબંધ એકબીજાનો સાચો અંશ બને છે. દૂર રહેવાથી સંબંધનું સ્વરૂપ જરૂર બદલાય પણ બંનેને ગાઢ સંબંધની અનુભૂતિ થાય છે.આપણી લાગણીનો વિસ્તાર આપણને ઘણીવાર નડે છે.ઓછા પણ કિંમતી અને અમૂલ્ય સંબધ રાખો.કોઇ કહે કે આ સંબધ માં કોઈ અપેક્ષા નથી,એવુ હોતુ જ નથી.હા,વળતરમાં સ્નેહની અપેક્ષા હોય……..જે ચૂકવવી અઘરી હોતી નથી.બસ થોડો સ્નેહનો વરસાદ પૂરતો છે.

 

સંબંધ જ્યારે જન્મે છે ત્યારે આયુષ્ય લઈને આવતા નથી ક્યારેક સંબંધો તૂટે છે સંબધો ગાળાની ભીસ બને છે. ત્યારે માણસ મુક્ત થવા તરફડે છે.પણ સંબંધોમાં અળગા થવું સહેલું નથી, હૂફ આપતો હાથ અચાનક ગરમ થઈ જાય અને હૂંફની જગ્યા દાહ લઈ લે છે. રોમેરોમ બળવા લાગે છે. આપણી અપેક્ષા જ આપણને દુઃખી કરે છે જે સંબધ મુરઝાઈ ગયા છે,એમાં આપણે ક્યાંક તો આપણે જવાબદાર હોઈએ છીએ.ક્યારેક સંજોગો, સમય, વિચારો અને વ્યક્તિના જીવનમાં જેમ પરિવર્તન આવે તેમ સંબંધ પર અસર થાય. સંબંધની નિષ્ક્રિયતા થતા એક સમયે સાથે હોય તેવી વ્યક્તિ સામસામે છેડે મૂકાઇ જતા ઘણીવાર તૂટી ગયેલા સંબધો નો સામનો કરવો પડતો હોય છે પરંતુ યાદ રાખવાનું એ છે કે આપણે સંબંધોથી પરાસ્ત નથી થયા. સંબંધ ભલે ખતમ થાય ‘ગ્રેસ’ સહજતા ખતમ ન થવી જોઈએ,જે સરળતાથી સંબંધ શરૂ થાયા હતા અને એ જ સરળતાથી સંબંધ આગળ વધ્યા હતા ,અને એ જ સંબંધમાં જ પ્રેમની સુવાસ ભળી હતી તો સંબંધ પૂરો થાય ત્યારે કે કોઇ કારણસર અલગ થવું પડે આમાં માત્ર સરળતા સિવાય કશાનું મહત્વ જ ના હોવું જોઇએ.આજ સંબંધોનું તથ્ય છે અને સત્ય છે. સંબધને વહેવા દો….ઊડવા દો……અવકાશ આપો……લાગણી છે ત્યાં સંબધ છે.એને મુક્તપણે વિસ્તરવા દો.જો સંબંધો કુદરતી જ હોય તો એને નદીના વહેણ ની જેમ વહેવા દો….. બાંધશો તો તોફાન આવ્યા વગર નહિ રહે.

 

મહાન ફિલસૂફ  ,ખલિલ જિબ્રાનનું આ વાક્ય સંબંધ અને બંધન  વિષે સરસ સમજણ આપે છે. એકબીજાને પ્રેમ કરો, પરંતુ પ્રેમનું બંધન ન કરો: તમારા આત્માઓના કિનારે ચાલતા રહો. એકબીજાના કપ ભરો પરંતુ એક કપથી પીવું નહીં.

 

 જો સંબધના મુલ્યો યુગે યુગે બદલાય છે તો જે બદલાય એ શાશ્વત કેવી રીતે હોય શકે ? આધ્યાત્મ કહે છે સંબંધ બંધન કરતા છે જે વહેવારની અસર આપણે અનુભવીએ  તે બંધન નહિ તો બીજું શું ? ​જન્મતાની સાથે છારી જેવા આવરણો શુદ્ધતા ઉપર એવા ચડવા માંડે છે…દૂધ આપે એ મારી માં જે મારાપણા નો અહેસાસ દેવડાવે છે. હકીકતમાં આ માત્ર ભાસછે કે ખોટા અભિપ્રાય છે એ માનવી ભૂલી જાય છે અને પછી એ ભાસને સંબંધોના નવા સ્વરૂપે જોઇએ છીએ. કયારેક દુઃખી તો કયારેક સુખી થઇ મહાલતો રહે છે.આવા ખોટા અભિપ્રાય સાથે આપણે જીવીએ છીએ ત્યારે આધ્યાત્મ  કહે છે શુદ્ધતા જુવો હું,તું, તમે,મારું,તમારું,આપણું માત્ર વિવિધ નામો… તો પછી સંબંધ ના વિશેષણો ને ભૂસી કેમ ન નાખવા ?માનવીના સાચા સ્વરૂપને કેમ ન ઓળખવું ? દરેકમાં શુદ્ધ આત્મા કેમ ન જોવો ? નિશ્વાર્થ,શુદ્ધ સાત્વિક પરિપૂર્ણ સંબંધ કેમ ન બાંધવો ?અને સંબધોના ખોટા અભિપ્રાય થી મુક્ત થઇ કેમ ન વિહરવું !

 

 

Pragnaji
–

​

સંબંધોના સમીકરણો-કલ્પના રઘુ

મિત્રો,

 

કલ્પનાબેન એક ખુબ વાસ્તવિક વિષય સાથે આવ્યા છે જે આપણને વિચાર કરતા મુકે છે ,જન્મતાની સાથે સંબંધોમાં અજાણતા જ બંધાઈ જતો માનવી, અને કયારેક અજાણતા તોડી નાખતો માનવી આખી જંદગી વણઉકેલી ગુંચમાં એવો અટવાય છે કે ખબરજ પડતી નથી કે હું સાચો કે સંબધો?……..કયારેક થોડી ગુંચ ઉકેલાય તો એમ સમજે છે કે હું ડાહ્યો પરંતુ નિરાંતે વિચારે તો ખબર પડે છે કે આપણે સહુ માત્ર નિમ્મિત !…….કોઈ વ્યક્તિ તમારા જીવનમાં આવે છે અને સંબંધો રચાય છે અને વ્યવસ્થિતને આધારે અચાનક જિંદગીમાંથી દુર પણ ચાલ્યા જાય છે આપણે એને તૂટેલા સંબધોનું નામ આપીએ  છે, નિમ્મિત ને દોષિત ઠરાવવાથી શું ફાયદો?……. ,દોષ માત્ર અપેક્ષા નો છે,…તો પછી દરેકમાં  શુદ્ધ આત્મા કેમ ન જોવો ?

કલ્પનાબેને ખુબ સરસ વાત કરી છે,”સંબંધોનાં સમીકરણો અઘરાં છે. સંબંધોના સરવાળા હોય, ગુણાકાર હોય, બાદબાકી નહીં. જેને બાંધવાથી બંધાય અને તોડવાથી તૂટે તેનું નામ બંધન, પરંતુ જે આપમેળે બંધાય અને જીવનભર ના તૂટે તેનું નામ સંબંધ … !!!   

સંબંધોના સમીકરણો

 

એક અબોધ બાળકનો જન્મ થાય છે. પોતાની આસપાસનાં જગતને સમજે એ પહેલાંજ મા-બાપ, પરિવાર, સગાસંબંધીઓ અને સંસ્કૃતિના રખેવાળ ગણાતાં લોકો દ્વારા ઉછીના વિચાર, ઉછીની ઓળખ અને ઉછીની સમજ આપી દેવામાં આવે છે. સૌથી પહેલાં એની આસપાસ સંબંધોની જાળ બિછાવવામાં આવે છે. ધીમે ધીમે એને પોતાના અને પરાયાનો અહેસાસ સ્પર્શની, લાગણીની અને આત્મીયતાની ભાષા દ્વારા થાય છે. કોઇકનો સંબંધ અને સ્પર્શ એને ગમે છે. કોઇકનો નથી ગમતો. પરિવારની સાંકળ એને બાંધવા લાગે છે. સ્વયંની સમજ કશુંક સમજે એ પહેલાંજ બાળકની આસપાસ મા-બાપ અને પરિવાર દ્વારા આરોપિત સમજ અને ઓળખનું એક અભેદ્ય કવચ રચાય છે. મારું-તારું-આપણું અને પોતીકા-પરાયાનું પરંપરાગત અને ઉછીનું જ્ઞાન એને જીવનભર એ માળખામાં પૂરી રાખે છે. બાળક મોટું થાય અને વિચારતું થાય એ પહેલાંજ તેનાં અબોધ મન પર નવાં આવરણ અને ઓળખ-સમજનાં અનેક મહોરા ચઢાવી દેવામાં આવે છે. જેથી તે પરંપરાગત સંબંધોની જાળમાંથી છટકી ના શકે.

સંબંધોનાં સમીકરણો અઘરાં છે. સંબંધોના સરવાળા હોય, ગુણાકાર હોય, બાદબાકી નહીં. જેને બાંધવાથી બંધાય અને તોડવાથી તૂટે તેનું નામ બંધન, પરંતુ જે આપમેળે બંધાય અને જીવનભર ના તૂટે તેનું નામ સંબંધ … !!! પછી તે લોહીના હોય, લાગણીના હોય કે પછી સ્વાર્થના … “મનુષ્ય એક સામાજીક પ્રાણી છે” એ નિયમે કોઇ વ્યક્તિ એકલો ચાલી શકે એવો રસ્તો હજુ સુધી બની શક્યો નથી. એ સંબંધોનાં મિનારાનાં પાયામાં કેટલાંક સુવર્ણ નિયમોનું પાલન જરૂરી છે જેમ કે Theory of Social Exchange – અરસ-પરસની આપલે, Theory of Give and Take, Forgive and Forget, હકારાત્મક અભિગમ અને બીજા ઘણાં બધાં … સંબંધોમાં creativity, સમારકામ અને માવજત પણ જરૂરી છે અને તોજ સંબંધની ઇમારત મજબૂત બની રહેશે.

ક્યારેક એક વ્યક્તિનો બીજી વ્યક્તિ સાથેનો સંબંધ ભ્રમણાઓમાંજ પાંગરે છે અને વિલાય છે. ભ્રમણાજ સંબંધોને મારે છે અને સંબંધોને શણગારે છે. ભરમનાં વમળમાં ફસાયેલો માનવીજ સંસાર-સાગરને સારી રીતે તરી શકે છે. સારી કુટુંબ વ્યવસ્થા, સારી સમાજ વ્યવસ્થાના પાયામાં એ જરૂરી છે કે માનવી ભ્રમણાનો આંચળો ઓઢીને ફરે. એક વ્યક્તિ બીજી વ્યક્તિનું મન વાંચી શક્તી હોત તો ? એક વ્યક્તિ બીજી વ્યક્તિ માટે શું વિચારી રહી છે તે જાણી શક્તી હોત તો ? તો ધરતી પર કોઇને કોઇની સાથે સંબંધજ ના રહે. માનવ, માનવ મટીને પશુતા પર ઉતરી આવે, ખરુંને? આમ જીવન ભ્રમણાઓની વચ્ચે પસાર થતું હોય છે અને સંબંધોના ટોળાની વચ્ચે ખોવાયેલું હોય છે.

 આ સંબંધો શું હંમેશા સાચા જ હોય છે? કોને સાચા કહેવા? હમેશા સાચા હોવાનો અહેસાસ કરાવવો પડે, એ સંબંધો સાચા છે? તો એ સંબંધોનો મતલબ શું? કોણ તમારૂં છે? મારું-તમારુંમાંજ આ જીવ ગોથા ખાઇ રહ્યો છે. લોલકની જેમ અહીંથી તહીં ફાંફા મારે છે. ક્યારેક પારકુ તો ક્યારેક પોતાનું. આ સંબંધ સાચવવા માટે અટવાયા કરવું, એ જ આ ભવનું ભવાટમણ ? ક્યારેક લાગે કે સંબંધોની ખેતીમાં જેવું વાવો તેવું લણો. ગુલાબ વાવો તો ગુલાબ, અને બાવળ વાવો તો કાંટા… શું આ સાચુ છે? આ ખેતી તમે ગમે તેટલી કાળજીથી કરો, સારા ખાતર-પાણી નાંખો, ખેડો, ટ્રીમીંગ કરો. તડકો હોય કે વરસાદ કે ઠંડી, દરેક અનુકૂળ, પ્રતિકૂળ સંજોગોમાં તમે જે સંબંધોની ખેતીની તમારી જાતની પરવા કર્યા વગર તન, મન, ધન અને લાગણીથી કાળજી લીધી હોય અને ફૂલનાં બદલે કાંટા મળે. વ્રુક્ષને મોટું કરો અને તમારી ઉપર જ પડે, તમને નામશેષ કરી નાંખે, તમારું અસ્તિત્વ જ મિટાવી દે… લોહી સીંચીને ઉભા કરેલાં સંબંધોના ખેતરો પણ ફળ વગર નકામા જાય…જીંદગીભરની મહેનત…એજ વલખા…એજ વલોપાત. દોષ કોને દેવો? કહેવાય છે કે સમયથી પહેલાં અને નસીબથી વધારે ઇશ્વર ક્યારેય કોઇને આપતો નથી. સંબંધો તૂટે છે અને સચવાય છે ૠણાનુબંધથી. સંબંધોની પરાકાષ્ઠા તો ત્યારે આવે છે જ્યારે લોહીની સગાઇ હોય અને કુટુંબનાં પ્રસંગમાં મૃતાત્માનું આવાહન કરાય અને જીવતી વ્યક્તિને નામશેષ કરાય. કેટલીક સગાઇમાં મૃત્યુ પહેલાં સંબંધો મરી પરવારે છે. આ કરમની કઠિનાઇ નહીં તો બીજુ શું? સંબધોમાંથી પ્રેમની બાદબાકી થઇને પુર્ણવિરામ થાય છે ત્યારે તેનો ભાર અસહ્ય બની જાય છે.

તો ક્યારેક જીવનમાં એવાં સંબંધો પણ બંધાય છે અને સંધાય છે જે જીંદગીભર સંધાયેલા રહે છે. ન ધારેલી વ્યક્તિઓ જીવનમાં પ્રવેશીને તમારા અનેક સારા કાર્યોમાં નિમિત્ત બને છે તેમજ ખરાબ સમયે પડખે ઉભા રહીને પ્રેમ અને હૂંફ આપે છે. આ પણ એક ઋણાનુબંધ છે.

સંબંધો ખૂબ આંટીઘૂંટી વાળી બાબત છે. તે માણસના મન સાથે જોડયેલી છે અને મનને કોબી-કાંદાની જેમ કેટલાંય પડ હોય છે. આ દરેક પડ પોતાની જરૂરીયાત, માન્યતા, ભૂતકાળનાં અનુભવો અને પોતાની સગવડ અને સમજણ મળીને સંબંધની એક વ્યાખ્યા ઉભી કરે છે. મારી બારીમાંથી દેખાતું આકાશ, કદાચ તમારી બારીમાંથી દેખાતા આકાશ સાથે મેળ ખાતું ના હોય એમ બને પણ તેથી મને જે દેખાય છે એ અને એટલુંજ આકાશ અસ્તિત્વ ધરાવે છે એમ માનીને જીવ્યા કરવું એનાથી મોટી બેવકુફી અને અંધાપો બીજો કોઇ નથી.આ જગતમાં કોઇપણ પદ પર, કોઇ પણ વ્યક્તિની સાથે, કોઇપણ પરિસ્થિતિમાં ત્યાં સુધી રહેવું જોઇએ, જ્યાં સુધી આપણી જરૂરત હોય.

“જર્જરીત સંબંધોની યાદોનું પાનું ફાડવું સહેલું નથી. આપણું હોવાપણું ઓગાળવું સહેલું નથી.

મન ભલેને કહે હિમાલય જઇને તું કર સાધના. પણ સ્વજનને છોડીને ભાગવું સહેલું નથી.”

જીંદગીની સફર લાંબી હોય છે અને સફર(પ્રવાસ)નો સોનેરી નિયમ છે “Travel Light” ભાર ઓછો રાખો. એમ કહેવાય છે કે સૂટકેસમાં જેમ ઓછો સામાન તેમ મુસાફરી આસાન. જીવન-યાત્રા દરમ્યાન કંઇક નવા સંબંધો ઉભા થવાનાં, માટે આપણે બાંધેલાં અનેક પ્રકારનાં સંબંધો જે ખોટા વજનદાર અને છોડવા જેવા છે, તેને છોડી દેવાનું, ભૂલી જવાનું શીખવું જોઇએ તો મન ઉપર કોઇ બીનજરૂરી વજન રહેશે નહી. અને આપણે હળવાફૂલ રહીને આપણી જીવનયાત્રા નિર્વિઘ્ને પૂરી કરી શકીશું.

સંબંધોનાં આ તાણાવાણા ઇશ્વરે વણકર બનીને તેની કઇ હાથશાળામાં વણ્યાં હશે તે તો ઇશ્વરજ જાણે. સંબંધો બાંધતાં વર્ષો વીતી જાય છે અને તૂટી જાય છે એકજ ક્ષણમાં. માટે નવા સંબંધો બાંધતા વિચારો કારણકે લોહીનો સંબંધ ઇશ્વરીય દેન છે. પરંતુ અન્ય સંબંધો તમારા સર્જેલા હોય છે અને તે સંબંધો યોગ્યજ હોય તો તેને નિભાવી જાણો. એમાંજ સંબંધની સાર્થકતા હોય છે. આપણી જીંદગીમાં થયેલાં સારા-મીઠાં  બનાવો આપણે ભૂલવા માંગીએ નહીં, તો કદાચ ચાલે. કારણકે તેનું વજન હોતુ નથી. પણ કડવા સંબંધો અને ઘટનાઓની સ્મૃતિ એકદમ વજનદાર હોય છે. એનો બોજ ઉપાડીને જીવતા રહેવાથી પીઠ ઉપર કાપા પડી જાય છે. મતલબ કે શરીર અનેક રોગોનો શિકાર બને છે.

અને છેલ્લે, ઇશ્વર નિર્મિત્ત તમારી દરેક જવાબદારી નિભાવીને તમે જ્યારે જીવન સંધ્યામાં પ્રવેશ કરો છો ત્યારે દરેક વ્યક્તિએ વિચારવુ રહ્યું કે સાચો સંબંધ ક્યો? આ માયાવી સંસારનાં માયાનાં પડળો વટાવીને આત્માને સાધવાનો સમય આવી ચૂક્યો છે. જ્યાં પારકાને પોતાનાં અને પોતાનાંને પારકા બનતાં પળની પણ વાર નથી લાગતી, ત્યાં માત્ર ઇશ્વર સત્ય છે, કહેવાતા સ્વજનો મિથ્યા છે, એ ભૂલવું ના જોઇએ જેની સાથે સંબંધ તૂટે છે તેનો આભાર માનવોજ રહ્યો. તો જ તમે આત્મા સાથે સંબંધ બાંધી, પરમાત્મા તરફ પ્રયાણ કરી શકશો અને બાકીની જીંદગીમાં ક્ષણોને નહીં જીવનને ઉમેરીને જીવન સાર્થક કરી શકશો.

નમઃ શિવાય.

કલ્પના રઘુ

 

 

 

જન્મભૂમિ-ભરતભાઈ દેસાઈ

મિત્રો

ચાલો આજે ભરતભાઈ દેસાઈને વાંચીએ ,

ભરતભાઈ દેસાઈ બે એરિયાના એક સારા લેખક છે ,તેઓ માત્ર ગુજરાતી નહિ પરંતુ અંગ્રજી માં પણ પોતાના વિચારોને શબ્દ્સ્વરૂપ આપે છે,લખાણમાં સરળતા સાથે અનુભવોનો પડઘો દેખાય છે હું વધુ કહું એના કરતા આપ જ એને માણો અને અભિપ્રાય આપો તે જ વધુ યોગ્ય રહશે.

આપણે સહુ વતન ને ભૂલી અહી રહેવાની કોશિશ કરીએ પરંતુ જ્યાં રહ્યા હોઈએ મોટા થયા હોઈએ તેની સારી યાદો અને સારા અનુભવો વાગોળવામાં મને કોઈ વાંધો દેખાતો નથી અને ભરતભાઈ પણ આમજ માને છે માટે એમણે જે માણ્યું અને અનુભવ્યું તેને શબ્દોમાં ઉતારી આપને પીરસ્યું છે તો ચાલો આજે તેમના વતનમાં એમની જન્મભૂમી પર  પોંહચી જઈએ..એક ઝલક વલસાડની ભરતભાઈની કલમે …

 

 જન્મભૂમિ

                                  વલસાડ ગુજરાતનો મહારાષ્ટ્ર સાથેની સરહદ પર આવેલો જીલ્લો છે. વલસાડની ઍકબાજુ પર અરબી સમુદ્ર છે. ઉત્તરે ઔરંગા નદી વહે છે અને  દક્ષીણે વાકી નદી વહે છે. વાંકી નદી વાંકી ચૂકી વહે છે આથી ઍનુ નામ વાંકી રાખવામા આવ્યુ લાગે છે. આશ્ચર્યની વાત તો ઍ છેકે ઍ વાંકી ચૂકી વહી દરિયાને નથી મળતી પણ ઔરંગા નદીમા મળી જાય છે. પરંતુ આ નદીઓ અને ફળદૃપ જમીનોઍ ચારે બાજુ  લીલોતરી ફેલાવેલી છે. આથી ઍ વલસાડની સુંદેરતામા વધારો કરે છે. બાજુમા આવેલો તીથલનો દરિયાકિનારો કુદરતી રીતેઅને આબૂહવાની દ્રષ્ટિે ઍ વલસાડને રમણીય બનાવે છ.વલસાડની આજુબાજુમા આંબા, ચીકુ, કેળાની ભરપુર વાડીઓ આવેલી છે જેઑ હરીયાળીની શોભા વધારે છે. વલસાડની બાજુમા બહુ  ઉદ્યોગો નથી જે ઍને પોલ્યુજૅન મુક્ત બંનાવે છે જેથી રહેવા લાયક સ્થળ બન્યુ છે. લોકો વાપી અને સૂરત જેવા ઉદ્યોગિક સ્થળે અહીથી જ આવજાવ કરે ,બાજુમા પારનેરાનો ડુંગર છે જેનાપર શિવાજી વખતનો ખંડેર કિલ્લો અને માતાજીનુ મંદિર છે. વલસાડની પ્રાકૃતીક સૌદર્ય જોવુ હોય તો પારનેરા સારામા સારુ સ્થળ છે.

પારનેરાની બાજુમાજ અતુલ અને સિબાના કારખાનાઓ આવેલા છે.વલસાડ રાજકીય દ્રષ્ટિેઍ પણ ઇતીહાસ ધરાવે છે. સ્વતંત્રતાની લડાઈ દરમિયાન ગાંધીજી તીથલ પર રહેલા છે.  વલસાડ માજી વડા પ્રધાન મોરારજીભાઇનુ, સ્વતંત્ર સેનાની અને  પ્રસિધ્ધ કાયદા સાસ્ત્રી ભૂલા ભાઈ દેસાઇનુ જન્મ સ્થળ છે. ભારતના માજી મજુર પ્રધાન  ખંડુભાઇ દેસાઇ ની ભૂમિ છે. જાણીતા કવિ  ઉનનસની કર્મ ભૂમિ છે. વલસાડમા પારસી, મુસ્લિમ, ઈસાઈ અને હિન્દુઓની પણ વસ્તી છે પણ કદી હૂલ્લડો થયા નથી. અહિઍ કુદરતી સૌદર્ય સાથે લોકો હળીમળીને રહે છે. આવી જન્મભૂમિમા વારે વારે જન્મ લેવાનો પણ ઍક લાહવો છે. ઍવી જન્મ ભૂમિને આમ જ અંજલી આપી શકાય.

 

— ઍક બાજુ છે—

ઍક બાજુ છે દરિયો બીજી બાજુ નદિયા
વચમા મારુ ગામ, સ્વર્ગ છે ઍનુ નામ
નીત સવારેને સંધ્યાકાળે, મંદિરોના ઘંટારવમા
દિનદુખીને ધનવાનો પણ નમાવે મસ્તક જ્યા
ઍવુ મારુ ગામ, સ્વર્ગ છે ઍનૂ નામ
ઍક બાજુ છે—
કોઈના આંસુઍ આંસુ વહાવે, ગામ આખુ શોક મનાવે
હર્ષની રેલીમા  જ્યા ઍક્મેકના દિલ મિલાવે
ઍવુ મારુ ગામ, સ્વર્ગ છે ઍનુ નામ
ઍક બાજુ છે—
વર્ષામા નદિયાના પાણી, હરીયાળી ચાદર ફેલાવે
વસંતે દરિયાંની હવા ફૂલોની મહેકો ફેલાવે
ઍવુ મારુ ગામ, સ્વર્ગ છે ઍનુ નામ
ઍક બાજુ છે

-ભરતભાઈ દેસાઈ-

એમનો વધુ પરિચય એમના બ્લોગ પર મેળવી શકશો..http://www.bharatgujaratipoemssongsarticles.blogspot.in/

કરતો જા -હેમંત વિ ઉપાધ્યાય

મિત્રો ,

આપણા  બોલ્ગના લેખક હેમંતભાઈ ઉપાધ્યાય  ઈન્ડિયા થી પાછા અહી રહેવા આવી ગયા છે.અપણા  વડીલો અમેરિકામાં આવ્યા તો ખરા પરંતુ અમેરિકા માં આવ્યા પછી ઘણીવાર એકલતા અનુભવે છે અને અનુ મુખ્ય કારણ આ ઉમરે પરિવર્તનનો અસ્વીકાર ..અને ખુબ સહજ છે પરંતુ દાવડા સાહેબ હોય કે ઉપાધ્યાય સાહેબ એમને મુશ્કેલીમાંથી માર્ગ શોધતા આવડે છે,જે છે જેમ છે તેનો સ્વીકાર કરો અને આગળ વધો ,તમારું સુઃખ  જાતેજ શોધો ,​જિંદગીને હળવી બનાવી રાખો ભારે રહેવાથી થાક જ લાગવાનો ,કોઈએ કહું છે કે મૂરખ માણસ વારંવાર દુખ અનુભવે છે પહેલાતો કલ્પના કરીને પછી દુઃખ આવે ત્યારે ભોગવીને અને પછી વાગોળીને। ..મિત્રો નાના મોઠે મોટી વાત શું કરું પણ દાવડા સાહેબ હોય કે ઉપાધ્યાય સાહેબ કે પછી તમારું જ કોમ્પુટર કહે છે તેમ ડુ યુ વોંટ ટુ સેવ ચેન્જીસ। …એનો જવાબ તમે જ છો સુખનો કોઈ સિદ્ધાંત નથી ,કોઈ શાસ્ત્ર નથી આપણે જાતેજ સ્વીકાર કરી ઉભું કરવાનું છે.અહીં  આવ્યા પછી  સીનીયર  માં જરૂરી  બદલાવ  પર   એક  કવિતા…..આજ વાત હેમંતભાઈ કવિતામાં લાવ્યા છે તો માણો અને અભિપ્રાય જરૂરથી આપશો . 

કરતો   જા 

મળ્યો   છે  રૂડો  માનવ  દેહ . તો આનંદ  મંગલ   કરતો   જા
સહન શક્તિ   થી  વેણ સઘળા  સહી ,  તું નીલકંઠ  બનતો  જા
સ્નેહ ,સદભાવ અને  સમજણ  ના ,  સાથીયા  તું  પુરતો  જા
ક્ષમા  છે  સૌથી  મોટું  દાન , બસ તું દાતાર    બનતો  જા
આઘાત  સહુ છે  મન ના  કારણ , મન ની દિશા  બદલતો  જા
‘જય શ્રી  કૃષ્ણ ‘ ની આદત  છોડી  , સહુ ને  ‘ હાય ‘  કહેતો જા
હાસ્ય  છે  મોટું ઔષધ , સહુ ને મલકાટ  પીરસતો   જા
ઘરવાળી હસે  કે ના હસે . બહાર  તું  સ્મિત  વેરતો  જા
પ્રગતિ સહુ છોડી દઈને  , પગ  ની ગતિ  વધારતો  જા
આ દેશ છે  રૂડો આરોગ્ય  થી , એ સત્ય  તું  સમજતો  જા
વતન વાસીઓ   ની ભીડ મળી છે ,શબ્દ પુષ્પ   દેતો   જા
મંદિર છે  મહાલવાનો  બગીચો ,ઉત્સાહ  ગળે  લગાડતો  જા
ભારત  ભલે  રહે  હૃદય માં , અમેરિકા  ને વહાલ કરતો  જા
જનમ  ભલે  દેશ માં   લીધો , ઘડપણ  અહીં તું માણતો  જા
સોમવારે ભોળો મહાદેવ ભલો , પૂજા  અર્ચન  કરતો  જા
સીનીયરો  પણ દેવ છે રૂડા .  તું  નમન સહુ ને  કરતો  જા
તું  નમન સહુ ને  કરતો  જા
ઓમ   માં   ઓમ

હેમંત   વિ   ઉપાધ્યાય

— 669-666-0144

શિક્ષણ દ્વારા સંસ્કાર-પી.કે.દાવડા

શિક્ષણ દ્વારા સંસ્કાર

અમે જ્યારે નાના હતા ત્યારે શિક્ષણ અને સંસ્કાર સિંચન બન્ને સાથે સાથે જ થતાં.આની શરુઆત બાળક ચાલતાં શિખે ત્યાંથી જ થઈ જતી.

“પા પા પગલી, નાના ડગલી…”

કદી વિચાર્યું છે કે આમા ‘નાના ડગલી‘ શા માટે છે?

બાળકના જન્મ પછી સ્ત્રીઓ સ્વાથ્યલાભ માટે પિયરમાં લાંબા સમય સુધી રહેતી. બાળક ચાલવાનું નાના ના ઘરમાં, નાના ની ડગલી પકડીને શિખતો. એટલા માટે નાના ડગલી!!

 

આજે ચાલતાં બાળકની ખુબ ભણેલી મમ્મી શિખવેછે,

“One  foot  up and  one  foot  down,

and that is the way to the London Town”

જે બાળક ચાલવાની શરૂવાત જ લંડન જવાના રસ્તેથી કરે છે, તે મોટો થઈ કાયમ માટે ઈગ્લેંડ અમેરિકા માં વસવાટ કરે તેમા શી નવાઈ?

 

(પ્રાણી પરિચય)

મેં એક   બિલાડી પાળી  છે

તે  રંગે   બહુ   રૂપાળી  છે

તે  હળવે   હળવે ચાલે  છે

ને   અંધારામાં   ભાળે   છે

તે  દૂધ  ખાય  દહીં   ખાય

ઘી તો ચપ ચપ ચાટી જાય

તે  ઉંદરને  ઝટ પટ  ઝાલે

પણ  કૂતરાથી  બીતી ચાલે

તેના   ડીલ  પર  ડાઘ  છે

તે  મારા  ઘરનો  વાઘ  છે

 

 

તું અહીંયા રમવા આવ, મજાની ખિસકોલી !
તું દોડ તને દઉં દાવ, મજાની ખિસકોલી !

તું કેવી હસીને રમે, મજાની ખિસકોલી !
તારા કૂદકા તો બહુ ગમે, મજાની ખિસકોલી !

તું જ્યારે ખિલખિલ ખાય, મજાની ખિસકોલી !
તારી પૂંછડી ઊંચી થાય, મજાની ખિસકોલી !

તારે અંગે સુંદર પટા, મજાની ખિસકોલી !
તારી ખાવાની શી છટા, મજાની ખિસકોલી !

તું ઝાડેઝાડે ચડે, મજાની ખિસકોલી !
કહે કેવી મજા ત્યાં પડે? મજાની ખિસકોલી !

બહુ ચંચળ તારી જાત, મજાની ખિસકોલી !
તું ઉંદરભાઇની નાત, મજાની ખિસકોલી !

 
કાળી ધોળી રાતી ગાય,

પી ને પાણી ચરવા જાય,

ચાર પગ ને આંચળ ચાર,

વાછરડાં પર હેત અપાર”

 

પ્રાણીઓની વાતો તો આજે પણ કરે છે,

“Pussy cat Pussy cat,

where have you been?

I have been to London,

to look at the queen.”

જેની બિલાડી પણ લંડન જાય, તે પોતે ઈન્ડિયામા કેમ રહે?

 

(જેનેટીક્સ)

પ્રાણીઓની વાત ચાલે છે તો બીજી એક વાત કરી લઉં. અમને બાળપોથીમાં જ Genetics પણ  શિખવા મળ્યું હતું.

“મેં એક બિલાડી પાળી છે…” કવિતામા છેલ્લે આવે છેઃ “એના દિલ પર દાગ છે, એ મારા ઘરનો વાઘ છે.” આમા કહ્યું છે કે બિલાડી અને વાઘ genetically સરખા છે.

આનો બીજો પૂરવો; ” બિલ્લી વાઘ તણિ માસી, જોઈને ઉંદર જાય નાસી ” બિલ્લી અને વાઘ બન્ને જેનેટિકલી એક જ હોય તો જ માસી ભાણેજ થાય !!!

“તું અહિંયા રમવા આવ મઝાની ખિસકોલિ… ” માં છેલ્લે આવે છે; ” તારી જગમા સુંદર જાત મઝાની ખિસકોલી, તું ઉંદરભાઈની નાત મઝાની ખિસકોલિ”

અહિં પણ ઉંદર અને ખિસકોલિ જેનેટિકલી એક છે એમ કહ્યું છે. આજે Genetics બાળપોથીમા નહિં પણ Ph.D.મા  શિખવા મળે છે !!!

 

પ્રયત્ન તો ભાષા શિખાડવાનો છે પણ સાથે સાથે પશુ પરિચય અને જેનેટીક્સ પણ શીખવી દીધું.

 

(શરિરના અંગો)

 

બાળકના શરિરના અંગોનો પણ પરિચય કરાવતા. દા.ત.

નાની મારી આંખ, એ જોતી કાંક કાંક…
એ તો કેવી અજબ જેવી વાત છે!
નાક મારું નાનું, એ સૂંઘે ફૂલ મજાનું…
એ તો કેવી અજબ જેવી વાત છે!
નાના મારા કાન, એ સાભળે છે દઇ ધ્યાન…
એ તો કેવી અજબ જેવી વાત છે!
નાનું મોઢું મારું, એ બોલે સારું સારું…
એ તો કેવી અજબ જેવી વાત છે!
નાના મારા હાથ, એ તાળી પાડે સાથ…
એ તો કેવી અજબ જેવી વાત છે!
પગ મારા નાના, એ ચાલે છાનામાના…
એ તો કેવી અજબ જેવી વાત છે!
આંગળી મારી લપટી, એથી વગાડું ચપડી…
એ તો કેવી અજબ જેવી વાત છે!

 

ભાષા શિખડાવવાની સાથે સાથે સંસ્કાર અને જીવનની પ્રવ્રુતિઓ વિસે ઘણું બધું શિખવી દેવામા આવતું.

 

(જીવનની પ્રવૃતિઓ)

“રાતે વહેલા જે સુવે, વહેલા ઉઠે વીર,

બળ બુધ્ધિ વિદ્યા વધે, સુખમા રહે શરિર.”

અને

“પરોઢિયે નિત ઊઠીને, લેવું હરિનું નામ,

દાતણ કરી નાહ્યા પછી કરવા કામ તમામ.”

 

સાસરે જતી દિકરીને મા કહેતી, “દિકરી, સાસરિયામા તું વહેલી ઊઠજે જેથી કુટુંબના બીજા બધાને સવારની દિનચર્યામા મદદરૂપ થઈ શકે.” આજે કેટલી માતાઓ આવી સલાહ આપતી હશે?

 

(સંસ્કાર)

અને સંસ્કારની વાત કરું તો;

 ” કહ્યું કરો માબાપનું, દયો મોટાને માન, 

ગુરૂને બાપ સમા ગણો, મળસે સારૂં જ્ઞાન”

 

મોટાને માન આપવાની વાત આવી તો મને યાદ આવે છે કે પહેલાના જમાનામા પતિ અને પત્નિ બન્ને એક બીજાને તમે કહેતા. બાળકો પણ માતા પિતા બન્ને ને તમે કહેતા. જમાનો આગળ વધ્યો, પતિએ પત્નિને તું કહેવાનુ શરૂ કર્યું. બાળકોએ પણ મમ્મીને તું કહેવાનુ શરૂ કર્યું. હાલમા પત્નિએ પણ પતિને તું કહેવાનું શરૂ કર્યું છે, બાળકઍ પણ પિતાને તું કહેવાનુ શરૂ કર્યું છે. મેં આવા ધણા કુટુબ જોયા છે.

 

(ધર્મ)

ગુજરાતી ભાષાના શિક્ષણમા જ ધર્મ વિશેનું શિક્ષણ અપાઈ જતું.

“ઓ ઈશ્વર ભજીયે તને, મોટું છે તુજ નામ,

ગુણ તારા નીત ગાઈએ,થાય અમારા કામ;

 હેત લાવીને હસાવ તું, સદા રાખ દિલ સાફ,

ભૂલ કદી કરીએ અમે, તો પ્રભુ કરજે માફ.

 

અને

 

 

 

“વિભુ સૌમા વસેલો છે દયાળુ દેવ મોટો છે,

કિધાં તેં સાધનો સારા, સહુને સુખ દેનારા;

 જીવોને તું જીવાડે છે, અમોને તું રમાડે છે,

મતિ સારી સદા દે તું, અતિ આભાર માનું હું.”

 

(ૠતુઓ)

 

ઋતુઓનુ જ્ઞાન પણ નાનપણમા જ મળી જતું. કઈ ઋતુમા શું શું થાય, શું શું કરાય, શું શું ખવાય વગેરે કવિતાના માધ્યમથી શિખવી દેવાતું.

“આવરે વરસાદ ઘેવરિયો વરસાદ, ઉની ઉની રોટલી ને કારેલાનુ શાક”

અથવા

“શિયાળે શિતળ વા વાય, પાન ખરે ઘઉં પેદા થાય,

 પાકે ગોળ કપાસ કઠોળ,તેલ ધરે ચાવે તંબોલળ;

 ધરે શરિરે ડગલી શાલ, ફાટે ગરીબ તણા પગ ગાલ,

 ઘટે દિવસ ઘણી મોટી રાત, તનમા જોર મળે ભલી ભાત.”

 

અને

“શરદ શી સુહે, વાદળાં ગયાં, જળ નદિ તણા નીતરાં થયાં,

 ગગનથી સુધા ચંદ્રની જરી, રસભરી રમે રાસ ગુરજરી.”

અને

“રૂડો જુવો આ ઋતુરાજ આવ્યો, મુકામ તેણે વનમા જમાવ્યો,

 તરુવરોએ શણગાર કીધો, જાણે વસંતે શિરપાવ દીધો.”

 

ઋતુઓની વાત આપણે કરી લીધી.

 

(બોધ અને અક્કલ)

થોડા મોટા થયા એટલે, બોધ અને અક્કલની વાતો આવી

“ઊંટ કહે આ સમામા વાંકા અંગવાળા ભુંડા

 ભૂતળમા પશુઓ ને પક્ષીઓ અપાર છે;

 બગલાની ડોક વાંકી, પોપટની ચાંચ વાંકી

 કૂતરાની પુછડી નો વાંકો વિસ્તાર છે;”

અને

“એક શરણાઈવાળો સાત વર્ષ સુધી શિખી

 રાગ રાગણી વગાડવામા વખણાણો છે;

 એકને જ જાચું એવી ટેક છેક રાખી

 એક શેઠને રિઝાવી મોઝ લેવાને મડાણો છે;

       ***********************

 પોલું છે તે બોલ્યું તેમાં કરી તેં શી કારીગરી?

 સાંબેલું વગાડે તો હું જાણું કે તું શાણો છે!!”

 

(શિસ્ત)

“રાત પડી ઘર જા ને બાળક, વઢશે બાપુ તારા,

 રમવા ટાણું નથી હવે આ ઊગે જો ને તારા;

 માળામા પંખી જંપ્યા છે, સૂની સીમ જણાયે

 રસ્તા સૂના પડ્યા બધાયે વગડો ખાવા ધાયે.”

 

(તત્વજ્ઞાન)

 

હજી થોડા વધારે મોટા થયા, ત્યારે ફીલોસોફી શિખવી

“ગુજારે જે શિરે તારે જગતનો નાથ તે સહેજે,

ગણ્યું જે પ્યારું પ્યારાએ અતિ પ્યારું ગણી લેજે.”

અને

“અરે પ્રારબ્ધ તો ઘેલું રહે છે દૂર માગે તો

ન માગે દોડતું આવે, ન વિશ્વાસે કદી રહેજે.”

અને

“મને એજ સમજાતું નથી કે આવું શાને થાય છે,

ફુલડાં ડુબી જતાં ને પથ્થરો તરી જાય છે.”

 

અને

“કામધેનુને મળે ના એક રૂડું તણખલું,

ને લીલાછમ ખેતરોને આખલા ચરી જાય છે.”

 

 

 

(સંબંધો)

શિક્ષામા સબંધોને ખાસ મહત્વ આપવામા આવ્યું હતું

ભાઈ બહેન

“કાલે રજા છે, ગઈછું હું થાકી, વાંચીસ વ્હેલા સૌ પાઠ બાકી,

 તારી હથેલી અહીં લાવ સાચું હું ભાઈ આજે તુજ ભાગ્ય વાંચુ.”

માતા માટે

“મીઠાં મધુ ને મિઠાં મેહુલા રે લોલ,

 એથી મીથી તો મોરિ માત રે,

 જનની ની જોડ જગે નહિં જડે રે લોલ.”

 

પિતા માટે

“છડો હું હતો છોકરો છેક છોટો, પિતા પાળી પોસી મને કીધો મોટો,

 રૂડી રીતથી રાખતા રાજી રાજી, ભલા કેમ આભાર ભૂલું પિતાજી.”

 

અને

“ભુલો ભલે બીજું બધું, મા બાપ ને ભુલશો નહિં,

 અગણિત છે ઉપકાર એના, આ વાત વિસરસો નહિ.‘

“લાખો કમાતા હો ભલે, મા બાપ જે થી ના થર્યા,

 એ લાખ નહિ પણ રાખ છે એ માનવું ભૂલસો નહિ.”

આવા શિક્ષણે ત્યારે સબંધોને ટકાવી રાખ્યા હતા.

 

બોલવા બેસું તો ઘણું લાંબુ ચાલસે એટલે સમાપ્ત કરું છું.

આજનુ શિક્ષણ પણ સારું છે, પણ આજે સંસ્કારની જગા knowledge અને rules વગેરેને આપવામા આવી છે. લાંબી વાત ને ટુંકી કરવા અને આજનુ ચિત્ર પ્રસ્તુત કરવા નીચેની પંક્તિઓ રજૂ કરું છું.

આ સઘળા ફૂલોને કહી દો યુનિફોર્મમાં આવે,

પતંગિયાને પણ કહી દો સાથે દફ્તર લાવે,

મન ફાવે ત્યાં માછલીઓને આમ નહિં તરવાનું,

સ્વીમિંગપૂલના સગળા નિયમોનું પાલન કરવાનું,

 નાનો હતો ત્યારે પંચતંત્રની વાતો, ઈસપની નીતિકથાઓ, બકોર પટેલ, ગિજુભાઈની વાતો,  વગેરે વાંચવા મળ્યા. આપણી આજની પેઢી આનાથી વંચિત રહી ગઈ.

સભાગુર્જરી-૨-પી.કે.દાવડા-http://youtu.be/8bbu4rTjYS0